Morgunblaðið - 12.04.2001, Blaðsíða 27

st þeim í framhalds-
Baldurs Þórhallssonar
lafræði. Segir hann
ð reyna að fá vinnu er-
alþjóðastofnunum.
aukist að nemendur
m erlendis og taki
ekki er boðið upp á
æðunum hér. Það
lgengt að menn fari í
g er það fremur fátítt
ðingar starfi erlendis.
m með alþjóðlega skír-
vaxandi,“ segir Skúli
r við lagadeild HÍ.
tar og þjóðarréttar er
r sem annars staðar.
ð starfa sem lögfræð-
nema að hafa ákveðna
segir hann.
fleiri dæmi um það
væðingin hefur haft á
nefna að í verkfræði-
boðið er upp á fram-
omið í ljós, að sumir
a tekið til dæmis eitt
Það er þó ekki mjög
þegar í þrjátíu manna hópi eru sex til tíu
útlendingar. Það gefur íslenskum stúd-
entunum aðra sýn á veruleikann og gerir
kennurum kleift að tengja námsefnið við
reynsluheim erlendu stúdentanna,“ segir
Baldur.
Starfsreynsla erlendis
eykur atvinnumöguleikana
Þeir sem við ræddum við kváðust finna
fyrir því að atvinnurekendur og stofnanir
hér á landi væru farnar að gera auknar
kröfur um menntun og reynslu og þá
einnig starfsreynslu erlendis frá. „Þegar
verið er að sækja um vinnu spyrja at-
vinnurekendur hvort maður hafi dvalið
erlendis við nám eða störf og í hvað lang-
an tíma,“segir Edda Jónsdóttir nemandi í
ítölsku og fjölmiðlafræði við HÍ. „Það er í
raun gerð sú krafa til fólks sem er að út-
skrifast úr háskóla, að það hafi ekki að-
eins gott háskólapróf heldur hafi nokkuð
víðtæka starfsreynslu og tali nokkur
tungumál.“
Alþjóðahyggjan tekur á sig ýmsar
myndir. Ungt fólk er farið að leggja
mikla áherslu á að læra tungumál sem
getur nýst þeim í starfi erlendis því það
er yfirleitt ekki nóg að kunna ensku
nema viðkomandi dvelji í enskumælandi
landi. Fólk þarf að geta talað málið í því
landi sem það nemur eða starfar í. „Ég
varð var við það þegar ég var að gera
rannsóknir á vegum Rannsóknarstofu um
uppeldis- og kennslumál að nemendur í
grunn- og menntaskólum vilja fá að velja
hvaða tungumál þau læra. Áhugi á
spænsku sem öðru tungumáli fer vaxandi
því það málsvæði er stórt. Áhugi á asísk-
um tungumálum er líka að aukast,“ segir
Þórólfur.
Heilmikið að gerast á Íslandi
Getur það verið hluti af skýringunni á
útþrá ungra, menntaðra Íslendinga að
þeim finnist tækifærin ekki nóg hér á
landi. Atvinnulífið sé ekki nógu fjölbreytt
og vanti störf við hæfi? Hjá flestum sem
við ræddum við virðist sú ekki vera raun-
in. „Það er heilmikið að gerast á Íslandi
og fólki finnst það hafa nóg af tækifærum
hér,“ segir Edda. „Háskólastúdentar,
sem eru að selja lokaverkefnin sín, fá
jafnvel allt að hálfri milljón fyrir þau.
Háskólinn er að eflast. Mér finnst fólk al-
mennt vongott og ánægt og enginn bar-
lómur í því. En eins og ég nefndi áðan þá
þarf maður að fara til útlanda til að verða
samkeppnisfær. Mín kynslóð, X- kynslóð-
in, hefur mótast mjög af umhverfi sínu
sem er mjög markaðsmiðað. Við hugsum
í raun um okkur sjálf sem markaðsvöru.
Hvað þarf ég að gera til að vera gjald-
geng á markaðnum? spyrjum við. Ég
þarf að vera með eftirsóknarverða sér-
hæfingu til að fá gott starf og svo ég geti
farið fram á góð laun og haft ákveðið
svigrúm í mínu starfi. Ég er því á leiðinni
í mastersnám í alþjóðasamskiptum. Þeg-
ar hef ég verið einn vetur sem skiptinemi
á Ítalíu við Bologna-háskóla að læra
ítölsku.“
„Ég er ekki viss um að unga fólkinu
finnist vanta eitthvað hér,“ segir Gunnar
Helgi Kristinsson, prófessor við félags-
vísindadeild HÍ, þegar ofangreind spurn-
ing er lögð fyrir hann. „Miklu fremur að
það líti á Ísland sem hluta af miklu
stærri heild. Það er líka spurning hvort
fólk vilji fjárfesta allt sitt hér. Það vill
geta búið einhvers staðar annars staðar
ef því líkar ekki hér á einhverju tíma-
skeiði. Ég held að fólk vilji hafa meira val
í lífinu en búa hér á höfuðborgarsvæðinu
allt sitt líf.“
Er áhugi á þjóðararfinum að víkja fyrir
alþjóðahyggjunni?
Það vaknar einnig sú spurning hvort
ungir Íslendingar hafi ef til vill ekki eins
sterkar taugar til upprunans og áður?
Elín Halla hefur mjög ákveðna skoðun
á gildi þjóðararfsins og segir að sér finn-
ist sorglegt þegar því sé haldið fram að
menn séu veglausir haldi þeir ekki
dauðahaldi í einhverja menningarlega
arfleifð, tungumál og sögu. „Ég held
miklu fremur að menn séu ekki á réttri
leið ef þeir, vegna fordóma og þröngsýni,
sem er sprottin af þjóðernishyggju, eru
ófærir um að skilja og skynja þann marg-
breytileika sem við höfum tækifæri til að
kynnast. Hin tilfinningalega vídd þjóð-
ernisins er að mínu mati farin að missa
gildi sitt. Ég er til dæmis ekki viss um að
hreintungustefnan sé af réttum meiði.
Við erum að eyða ómældum tíma í að
kenna börnum okkar í grunnskóla hluti
eins og ég hlakka í staðinn fyrir að segja
mér hlakkar, sem þeim virðist eðlilegra, í
stað þess að leyfa tungumálinu að þróast
og nýta tímann í eitthvað gagnlegra. Ég
tel einnig að við eyðum of miklum tíma í
að kenna börnunum Íslandssöguna og
láta þau lesa verk eftir íslenska rithöf-
unda. Á sama tíma er að mínu mati lögð
of lítil áhersla á almenna mannkynssögu
og að kynna þeim erlenda heimspekinga
og rithöfunda sem lagt hafa grunninn að
vestrænni hugsun.“
Gunnar Helgi kveðst hafa orðið var við
minni áherslu hjá ungu fólki á það sem
þjóðlegt er og segir að fyrir tíu árum hafi
nemendur haft áhuga á að fræðast um
Ísland, íslenska stjórnmálaflokka og ís-
lenska stjórnmálasögu. Nú sé meiri áhugi
á alþjóðastjórnmálum og stjórnmálum
annarra heimshluta. Hann segir einnig
ungt fólk verða fyrir miklu fjölbreytilegri
áhrifum alveg frá fyrstu tíð. Þau velji sér
það sem þau vilja að hafi áhrif á sig eins
og sjónvarpsefni, kvikmyndir, tónlist og
eru orðin sleip í ensku tíu til tólf ára. „Ég
finn töluverða breytingu á nemendum frá
því sem áður var. Þau eru meira ein-
staklingshyggjufólk, minna tengd sam-
félaginu og þau þekkja ekki eins vel til
gömlu, þjóðlegu menningarinnar. Tel ég
það stafa af því að þau hafa mikið af út-
lendu efni fyrir augunum daglega og
samsama sig því sem þau sjá þar.“
Koma til baka
Arnljótur Bjarki Bergsson er nemi í
sjávarútvegsfræðum við HA. Hann segist
hafa orðið var við minnkandi áhuga á því
sem er íslenskt hjá jafnöldrum sínum.
Það sé jafnvel talið gamaldags að leggja
rækt við þjóðlega menningu, eins og
þorrablót eða rímnakveðskap. „Það hefur
komið fram í skoðnanakönnun að þekking
Íslendinga á sögunni fer þverrandi. Það
kemur einnig í ljós í spurningakeppnum
framhaldsskólanna að nemendurnir virð-
ast vita um margt sem er að gerast út í
heimi en rekur í vörðurnar þegar spurt
er út í ýmsa þætti íslenskrar arfleifðar.“
Þórólfur telur hins vegar að við séum í
vaxandi mæli að gera okkur grein fyrir
því að sérstaða okkar felst í íslenskri
menningu, íslensku þjóðfélagi og þeirri
þekkingu sem við höfum aflað okkur hér
sem Íslendingar. Hann segir sérstöðu
okkar lykilinn að sókn á alþjóða markaði.
„Við sjáum þetta í listum bókmenntum
og vísindum. Sem dæmi um þetta má
nefna Íslenska erfðagreiningu sem bygg-
ist að nokkru leyti á sérstöðu Íslands. Við
höfum hitakærar örverur þar sem við
sjáum líftækni í sókn. Íslensk fiskiensím
eru að verða grundvöllur að fyrirtækjum
og ekki má gleyma íslenskri poptónlist
sem hefur gert það gott á undanförnum
árum.“
Edda telur einnig að þjóðerniskenndin
hafi fremur eflst en hitt með árunum og
segir að þó alþjóðavæðingin leiði til meiri
fjölbreytni á flestum sviðum og að við
skoðum hlutina í víðara samhengi þá
gleymum við því ekki hver við erum. „Við
vitum hvað er gott hér og annars staðar.
Þó við flytjum til annars lands og vinnum
hjá erlendu fyrirtæki um tíma þarf það
ekki að þýða að við komum ekki til
baka.“
Ungt fólk gerir sér grein fyrir því í
mikið um það,“ segir Jón Atli Benedikts-
son, prófessor í verkfræðideild og for-
maður Vísindanefndar. „Það kemur þó
fyrir að nemendurnir stundi framhalds-
námið erlendis en geri lokaverkefni til
meistaraprófs á Íslandi. Einnig er alltaf
eitthvað um það að fólk ljúki framhalds-
námi erlendis og fái vinnu þar. Það er þó
alltaf ríkt í Íslendingum að koma heim.
Ef ég lít nokkra áratugi aftur þá sé ég að
það er að aukast áhugi hjá ungu fólki að
reyna fyrir sér um vinnu erlendis. Á móti
kemur að hér hefur á undanförnum árum
verið mikið framboð af vinnu fyrir nem-
endur sem lokið hafa námi í verkfræði.
Hefur þróunin fremur verið sú að þeir
hafi farið að vinna hér á landi eftir BS-
próf og farið í framhaldsnám síðar.“
Jón Atli segir að fyrirtækin sem verk-
fræðinemarnir hafa unnið hjá hafi sum
hver alþjóðlega tengingu og þannig hafi
nemendurnir tengst stærra umhverfi.
Meiri umfjöllun um Íslendinga
í útlöndum hefur áhrif
Fyrirmyndirnar skipta ungt fólk miklu
máli. Við sjáum nú mun fleiri dæmi í
kringum okkur af Íslendingum sem eru
að ná góðum árangri í útlöndum sem
hvetur unga fólkið til að fara út á sömu
braut. Það er mun meiri umfjöllun um Ís-
lendinga í útlöndum í fjölmiðlum en verið
hefur. Til dæmis er mikil umfjöllun um
atvinnumennina okkar í íþróttum sem
starfa erlendis. Annað dæmi er útrásin í
sjávarútveginum. Við sjáum þetta líka
mjög vel í hugbúnaðar- og fjármálageir-
unum.
Við þetta má bæta að íslensk fyrirtæku
eru í vaxandi mæli að markaðssetja sig
alþjóðlega og útrás íslenskra fyrirtækja
ýtir undir þessa alþjóðahyggju unga
fólksins. Sum af þessum fyrirtækjum
hafa sóst eftir að ráða til sín vel mennt-
aða Íslendinga og sækja þá í skólana þar
sem þeir eru að nema eða í fyrirtækin.
Háskólasamfélagið hér á landi er einn-
ig að breytast töluvert. Háskóli Íslands
leggur áherslu á að hann sé alþjóðlegur
rannsóknarháskóli þar sem allur heim-
urinn er leikvöllurinn. Það er því ekki að-
eins að stúdentar héðan fari utan til
náms heldur kemur hingað aukinn fjöldi
erlendra stúdenta í stuttan tíma og sækir
námskeið sem haldin eru á ensku sem
gerir umhverfi íslenskra stúdenta alþjóð-
legra. Á þessu ári voru fjögur til fimm
hundruð erlendir háskólastúdentar við
nám í HÍ frá fimmtíu og þremur þjóð-
löndum. „Það breytir námskeiðunum
Herjólfur
Guðbjartsson
nemandi í viðskiptafræði við
Háskólann í Reykjavík.
„Flestir af mínum
vinum hafa hugs-
að sér að búa er-
lendis í lengri eða
skemmri tíma.“
Guðfinna S.
Bjarnadóttir
rektor Háskólans í Reykjavík.
„Það er hollt að
dvelja í öðrum
löndum og þurfa
að spjara sig.“
Edda Jónsdóttir
nemandi í ítölsku og
fjölmiðlafræði við Háskóla
Íslands.
„Þegar verið er að
sækja um vinnu
spyrja atvinnurek-
endur hvort maður
hafi dvalið erlendis
við nám eða störf.“
MORGUNBLAÐIÐ FIMMTUDAGUR 12. APRÍL 2001 D 27