Morgunblaðið - 08.12.2002, Blaðsíða 4

FRÉTTIR
4 SUNNUDAGUR 8. DESEMBER 2002 MORGUNBLAÐIÐ
RANNSÓKNIR á stofnfrumum hafa
gefið mönnum nýja von í baráttunni
við fjölmarga erfiða og ólæknandi
sjúkdóma. Um leið vakna óhjá-
kvæmilega margar áleitnar siðferð-
isspurningar þar sem takast á ólík
viðhorf sem lúta að upphafi lífsins
og helgi þess.
Þetta segja þeir Trausti Ósk-
arsson, nemi í læknisfræði, og Flóki
Guðmundsson, nemi í heimspeki, en
þeir hafa gert viðhorfskönnun með-
al íslenskra lækna, lögfræðinga og
presta vegna mögulegrar notkunar
stofnfrumna í lækningaskyni.
Viðhorfskönnunin leiddi í ljós að
viðhorf manna hér á landi til notk-
unar á stofnfrumum eru almennt
séð heldur frjálslyndari en víða ann-
ars staðar. Af einstökum stéttum
voru lögfræðingar frjálslyndastir,
þá læknar en síðan prestar en meðal
þeirra var að finna marga sem telja
fósturvísa minnstu einingu manns-
lífsins.
Ákjósanlegar til lækninga
„Stofnfrumur fósturvísa eru fjöl-
hæfastar þeirra stofnfrumna sem
völ er á og því ákjósanlegar til notk-
unar í lækningaskyni og mun ákjós-
anlegri en stofnfrumur úr fullorðnu
fólki. Stofnfrumur fósturvísa eru í
raun frumur sem hægt er að stýra til
þess að verða að hvaða sérhæfðu
frumutegund líkamans sem er.
Þannig er hægt að mynda líkamsvef
með því að fjölga þeim mikið og
græða síðan í sjúklinga. En ekkert
er í heiminum einfalt og til þess að
ná stofnfrumunum stöðvast þroski
fósturvísisins og þar vaknar siðferð-
isvandinn,“ segja Trausti og Flóki.
Rannsóknina unnu þeir undir
handleiðslu Jóhanns Ágústs Sig-
urðssonar, prófessors, Vilhjálms
Árnasonar, formanns Siðfræðistofn-
unar, og Linn Getz, trúnaðarlæknis
á Landspítalanum. Sambærileg
könnun hefur ekki verið gerð hér á
landi og að því best er vitað ekki er-
lendis heldur.
Trausti og Flóki segja að menn
bindi miklar vonir við að með notk-
un á stofnfrumum megi takast að
lækna illvíga sjúkdóma sem til þessa
hafa verið nær ólæknandi, eins og
t.d. Parkinsons-veiki, MS eða mænu-
sigg, Alzheimers o.fl. sjúkdóma. „Á
sama tíma vakna auðvitað spurn-
ingar um siðferðilegt réttmæti
lækninga af þessu tagi, t.d. sú hvort
stöðva megi þroska fósturvísis til
þess að bjarga lífi? Þótt menn geri
sér almennt grein fyrir hvaða sið-
ferðisspurningar kunni að vakna
með tilkomu þessa tæknimöguleika
fer því fjarri að menn séu sammála
um hvernig þeim skuli svarað.“ Þeir
telja mikla þörf á að ræða sið-
ferðisspurningar málsins frekar.
Í rannsókninni voru allir starfandi
prestar á landinu spurðir en tekið
300 manna úrtak úr hópi lögfræð-
inga og lækna. „Svarhlutfallið var
tæp 40% en hafa ber í huga að þetta
var erfið könnun, viðfangsefnið
flókið og með áleitnum siðferðileg-
um spurningum. Almennt má segja
að þeir sem svöruðu í könnun okkar
hafi verið töluvert frjálslyndari en
umræðan erlendis hefur gefið til
kynna. Svörum manna má gróflega
skipta í þrjá flokka eftir viðhorfi til
stöðu fósturvísa: persónusinna, þ.e.
þá sem líta á fósturvísa sem frumu-
klasa en ekki persónu eða veru með
sjálfsmeðvitund. Í öðru lagi lífvernd-
unarsinna sem líta á fósturvísa sem
minnstu einingu mannslífsins og af-
skipti sem ekki eru í þágu fósturvís-
isins sjálfs séu því óréttlætanleg.
Stærsti hópurinn aðhyllist það sem
við köllum sérstöðuviðhorf, þ.e. sem
vilja vega og meta hvert tilvik fyrir
sig, að siðferðileg staða fósturvísis
geti stundum vegið þyngra en ábat-
inn af rannsóknum og svo öfugt.
Þarna kemur sterkt inn hvað er ver-
ið að reyna að lækna hverju sinni og
það kom í ljós að eðli sjúkdómsins
skiptir máli.“ Trausti og Flóki segja
að í grundvallaratriðum sé þessi
hópur frekar hlynntur notkun fóst-
urvísa sem stofnfrumuuppsprettu
en menn reki um leið fjöldann allan
af varnöglum.
Almennt megi segja að prestar
hafi verið íhaldssamastir, þ.e. marg-
ir þeirra voru lífverndunarsinnar,
lögfræðingar voru frekar persónu-
sinnar og læknarnir sérstöðusinnar.
Helgar tilgangurinn meðalið?
Trausti Óskarsson og
Flóki Guðmundsson,
nemar í læknisfræði
og heimspeki við HÍ,
rannsökuðu viðhorf
þriggja stétta til notk-
unar á stofnfrumum
úr fósturvísum í bar-
áttunni við sjúkdóma. Morgunblaðið/Kristinn
Flóki og Trausti segja nauðsynlegt að þjóðfélagsleg umræða fari fram hér
á landi um lækningar sem byggja á stofnfrumum fósturvísa.
fornleifarannsókna auk kynningar
á niðurstöðum þeirra. Einkum var
litið til rannsóknarverkefna er
varða mikilvæga sögustaði þjóðar-
innar, aðra staði tengda sögu
kristni á Íslandi, m.a. klaustur og
kirkjustaði og aðra mikilvæga
sögustaði, s.s. verslunarstaði, mið-
aldabæi og þingstaði. Samþykkt
var að veita átta umsækjendum
samtals 50,5 milljónir í styrk.
Hæsti styrkurinn, ellefu milljónir,
fer til fornleifarannsóknar á Hólum
í Hjaltadal.
Stjórn Kristnihátíðarsjóðs skipa
Anna Soffía Hauksdóttir, formaður,
Anna Agnarsdóttir og Þorsteinn
Gunnarsson.
KRISTNIHÁTÍÐARSJÓÐUR út-
hlutaði um síðustu helgi 94 millj-
ónum króna til 55 verkefna sem
tengjast menningar- og trúararfi
þjóðarinnar og fornleifarannsókn-
um við athöfn í Þjóðmenningarhús-
inu. Hlutverk sjóðsins er að efla
fræðslu og rannsóknir á menning-
ar- og trúararfi þjóðarinnar og
stuðla að umræðum um lífsgildi
hennar, siðferði og framtíðarsýn og
í annan stað að kosta fornleifarann-
sóknir á helstu sögustöðum þjóð-
arinnar, m.a. á Þingvöllum, í Skál-
holti og á Hólum í Hjaltadal.
Starfstími sjóðsins er til ársloka
2005 en ríkissjóður leggur sjóðnum
til 100 milljónir fyrir hvert starfsár.
Í samræmi við hlutverk sjóðsins
eru styrkir veittir til tveggja sviða,
menningar- og trúararfs og forn-
leifarannsókna.
Styrkir ritun sögu
biskupsstólanna
Stjórn Kristnihátíðarsjóðs sam-
þykkti að 47 umsækjendum á sviði
menningar- og trúararfs verði
veittur styrkur, samtals að fjárhæð
43,6 milljónir og var samþykkt að
hæsti styrkurinn, fjórar milljónir,
fari í það verkefni að rita sögu bisk-
upsstólanna í Skálholti og á Hólum.
Sjóðurinn veitti einnig styrki til
Kristnihátíðarsjóður úthlutar 95 milljónum í styrki
Hæsti styrkurinn vegna
fornleifarannsókna á Hólum
Morgunblaðið/Golli
Heilbrigðisráðherra, félagsmálaráðherra, forsætisráðherra og forseti Ís-
lands voru viðstaddir úthlutun styrkja úr Kristnihátíðarsjóði.
RÍKISSTJÓRNIN samþykkti á
fundi sínum á föstudag að tillögu
iðnaðarráðherra, að lagt verði fram
á Alþingi frumvarp til laga um
heimild til að stofna hlutafélag um
Norðurorku.
Samkvæmt frumvarpinu tekur
Norðurorka hf. til starfa 1. janúar
2003 og yfirtekur allar eignir,
skuldir og skuldbindingar Norður-
orku frá sama tíma. Hlutafélagið
tekur við réttindum Norðurorku
varðandi dreifingu og sölu á heitu
vatni og rafmagni og yfirtekur
skyldu Akureyrarbæjar til reksturs
vatnsveitu.
Hlutafélagið verður stofnað á
stofnfundi í desember og greiðist
allur kostnaður af stofnun hluta-
félagsins. Í frumvarpinu er kveðið
á um að allir núverandi starfsmenn
Norðurorku eigi rétt á sambæri-
legum störfum hjá hinu nýja fyr-
irtæki.
Frumvarpið er byggt upp með
sambærilegum hætti og frumvörp
til laga um stofnun hlutafélags um
Hitaveitu Suðurnesja og Orkubú
Vestfjarða og frumvarp til laga um
stofnun sameignarfyrirtækis um
Orkuveitu Reykjavíkur.
Samþykkt í bæjarstjórn
Akureyrar
Á fundi bæjarstjórnar Akureyr-
arbæjar 3. desember sl. var sam-
þykkt að stofna hlutafélag um
rekstur Norðurorku. Fór Akureyr-
arbær þess á leit við iðnaðarráð-
herra að lagt verði fyrir Alþingi
frumvarp til laga er heimili stofnun
hlutafélagsins. Nokkur umræða var
um málið á fundi bæjarstjórnar en
átta bæjarfulltrúar greiddu at-
kvæði með breytingunni, tveir bæj-
arfulltrúar L-listans sátu hjá en
bæjarfulltrúi Vinstrihreyfingarinn-
ar – græns framboð greiddi at-
kvæði á móti. Stjórn Norðurorku
hefur lagt til stofnfundur Norður-
orku hf. verði haldinn hinn 27. des-
ember nk.
Franz Árnason, forstjóri Norður-
orku, sagði að rekstur sem þessi
félli betur að hlutafélagaforminu
heldur en að vera rekinn sem
stofnun. „Þetta er fyrirtæki með
eigin tekjuöflun og eigin fjárhag.
Það sem breytist fyrst og fremst
eru hin beinu pólitísku áhrif á
rekstur fyrirtækisins. Eigandi fyr-
irtækisins verður sá sami, þ.e. Ak-
ureyrarbær, og á hlutahafafundum
getur eigandinn ráðskast með þá
hluti sem honum sýnist en þess á
milli gerir stjórn fyrirtækisins
það.“
Franz sagði að með þessari
breytingu yrði fyrirtækið sveigjan-
legra, öll ákvarðanataka fljótvirkari
og þægilegra verði að bjóða t.d. ná-
grannasveitarfélögunum aðild að
því, sem vissulega sé áhugi fyrir að
gera. Franz sagði að væntanlegar
breytingar á lagaumhverfi orku-
mála gerðu það fast að því nauð-
synlegt að breyta rekstrarformi
fyrirtækisins. Áætlaðar heildar-
tekjur Norðurorku í ár eru 1.225
milljónir króna. Hjá fyrirtækinu
starfa um 40 manns en alls eru þar
um 50 ársverk.
Franz sagði að þessi breyting á
rekstrarformi kæmi ekki til með að
hafa nein áhrif gagnvart bæjarbú-
um, umfram það sem annars hefði
orðið. Heldur ekki gagnvart starfs-
fólki, engum yrði sagt upp og að
allir héldu sambærilegum störfum.
Raforkuverð hækkar
Bæjarstjórn staðfesti í síðasta
mánuði ákvörðun stjórnar Norður-
orku um breytingar á gjaldskrá
fyrirtækisins frá næstu áramótum.
Raforkuverð hækkar þá um 2,5%,
heimlagnagjald, aukavatnsgjald og
sum föst gjöld hækka um 5% og
önnur föst gjöld um fasta krónu-
tölu, 1.000 eða 2.000 krónur á ári.
Ekki verður hækkun á heitu vatni
að þessu sinni en í ársbyrjun lækk-
aði tonnið af heitu vatni úr 103
krónum í 95 krónur.
Norðurorka hlutafélag um áramót
Fyrirtækið sveigj-
anlegra og ákvarð-
anataka fljótvirkari
FJARSKIPTASAMBAND í
Reykhólahreppi á Króksfjarðar-
nesi er mjög slæmt og segir Einar
Örn Thorlacius sveitarstjóri að um
mikið vandamál sé að ræða, NMT-
sambandið fari versnandi og GSM-
sambandið sé mjög slitrótt.
Á fundi Brunamála- og almanna-
varnanefndar Reykhólahrepps
fyrir skömmu var samþykkt álykt-
un þar sem skorað var á Símann að
bæta fjarskiptasamband í Reyk-
hólahreppi vegna þess að miklar
gloppur væru í kerfinu. „Núver-
andi ástand er algerlega óviðun-
andi ef neyðarástand skapast“,
segir m.a. í ályktuninni.
Einar Örn segir að GSM-sam-
band sé rétt á Reykhólum og varla
annars staðar í hreppnum. „Þá
verða menn að treysta á NMT-
kerfið en það er líka slitrótt og fer
versnandi þannig að menn verða að
búa við það að vera utan alls síma-
sambands á stórum svæðum í
hreppnum. Þetta er mjög alvarlegt
mál og menn hafa miklar áhyggjur
af þessu.“
Slæmt fjarskiptasam-
band í Reykhólahreppi