Morgunblaðið - 21.03.2003, Blaðsíða 10

ÞESSIR súdönsku verkamenn í flóttamannabúðum Rauða
krossins og Rauða hálfmánans í Jórdaníu, um 50 km frá
landamærunum við Írak, voru að vonum þreyttir eftir langt
og erfitt ferðalag frá Írak. „Það komu einhver hundruð
flóttamanna hingað í dag [í gær], einkum súdanskir og
egypskir verkamenn sem voru í Írak en einnig fólk frá öðr-
um löndum hér í kring. Þetta er búið að vera langt ferðalag
fyrir þetta fólk, margir koma alla leið frá Bagdad. Næstum
öll landamæri að Írak hafa verið lokuð og til þessa hefur
nær eingöngu erlendum ríkisborgurum verið hleypt inn í
nágrannalönd Íraks,“ sagði Þorkell Þorkelsson, ljósmyndari
Morgunblaðsins, sem þarna er staddur á vegum Rauða kross
Íslands og sem ljósmyndari Alþjóða Rauða krossins og
Rauða hálfmánans. „Flóttamennirnir höfðu þurft að bíða
lengi á landamærunum til þess að komast inn í Jórdaníu.
Það er búið að vera frekar kalt og raunar óvenjukalt miðað
við árstíma. Flóttafólkið er þreytt og oft frekar illa búið og
allar aðstæður eru erfiðar. Það þarf lítið að fjúka hér til
þess að verði nöturlegt,“ sagði Þorkell í samtali við Morg-
unblaðið í gærkvöld. Morgunblaðið/Þorkell
Uppgefnir eftir
flótta frá Írak
FRÉTTIR
10 FÖSTUDAGUR 21. MARS 2003 MORGUNBLAÐIÐ
Morgunblaðið sneri sér í gær til formanna stjórnmálaflokkanna fimm og leitaði
viðbragða þeirra við innrás Bandaríkjamanna og Breta í Írak, sem hófst í fyrrinótt.
DAVÍÐ Oddsson forsætis-
ráðherra segist harma það
að til stríðs skyldi koma í
Írak. Hann kveðst hafa
bundið vonir við það í
lengstu lög að harðstjórinn,
Saddam Hussein, yrði
flæmdur af eigin fólki úr
landi, en svo hafi ekki orðið.
„En auðvitað vonast maður
til þess að herförin heppnist vel og að skaðinn
verði sem minnstur,“ segir hann.
Davíð minnir þó á að hægt verði að sjá fyrir
endann á þeim hörmungum sem íraska þjóðin
hafi mátt þola undir harðstjórn Husseins þeg-
ar honum hafi verið hent frá völdum. Þá verði
þjóðin aðstoðuð við að byggja sig upp. „Það er
sú framtíðarsýn sem við verðum að sjá og
treysta á.“
Aðspurður hafnar Davíð því að ágreiningur
hafi verið uppi um þetta mál milli hans og Hall-
dórs Ásgrímssonar utanríkisráðherra. Hann
segir að samstaða þeirra í málinu hafi verið
góð. Þeir hafi ávallt talað um að veita vopnaeft-
irlitinu eins mikinn tíma og fært væri. En eftir
að Öryggisráð Sameinuðu þjóðanna hefði ekki
lengur tekist að taka á málinu hefði staðan
breyst. Þá hefðu þeir ákveðið að vera í hópi
hinna staðföstu þjóða og fylgja eftir þeim orð-
um sem höfð hefðu verið uppi; um að það gæti
þurft að fylgja kröfum eftir með afli. Segir
hann að Íslendingar verði að vera menn orða
sinna.
Davíð Oddsson
Vonast til þess
að skaðinn verði
sem minnstur
HALLDÓR Ásgrímsson ut-
anríkisráðherra og formað-
ur Framsóknarflokksins
kveðst hafa vonast til þess
að ekki kæmi til stríðs í
Írak „en sjálfsagt hefur það
alltaf verið tálvon“. Segist
hann vonast til þess að
stríðið taki stuttan tíma.
Hann telur ennfremur rétt
að gripið sé til þess ráðs að afvopna Saddam
Hussein Íraksforseta í samræmi við vilja al-
þjóðasamfélagsins sem komi skýrt fram í
ályktun Öryggisráðs SÞ nr.1441.
Halldór minnir á að síðustu tólf árin hafi ein-
kennst af blekkingum og svikum Saddams
Husseins við alþjóðasamfélagið. „Það eru mikil
vonbrigði fyrir mig að Öryggisráðið skyldi
ekki ná niðurstöðu. Ég tel að það sé m.a. vegna
þess að þjóðir séu of fljótar að beita neit-
unarvaldinu og neita að finna sáttaleið. Ég tel
að Frakkar hafi misnotað þá aðstöðu með
sama hætti og ég taldi það ekki rétt af Rússum
að koma í veg fyrir það á sínum tíma að Örygg-
isráðið næði niðurstöðu varðandi Kosovo.
Þetta er hins vegar orðin staðreynd og við þær
aðstæður tel ég rétt að það sé gripið til þess
ráðs að afvopna Saddam Hussein í samræmi
við vilja alþjóðasamfélagsins sem kom skýrt
fram í ályktun Öryggisráðs SÞ nr. 1441, en þar
kom fram að alþjóðasamfélaginu stafaði hætta
af honum og hans gjöreyðingarvopnum.“
Halldór segir að allir hafi gert sér grein fyr-
ir því að gjöreyðingarvopn væru enn fyrir
hendi í Írak „þó þau hafi ekki fundist í þeim
mæli sem reiknað er með að séu þar til stað-
ar“. Hann ítrekar að hann vonist til þess að
stríðið taki ekki langan tíma.
Halldór segir að fólkið í Írak sé best dóm-
bært á það sem sé að gerast í landinu. „Og ég
mun dæma málið ekki síst út frá því hvað fólk-
ið í Írak segir þegar það getur talað án ótta við
afleiðingar þess að segja skoðun sína. En þar
hefur enginn getað tjáð sig nema eiga von á
dauða sjálfs sín og ættingja sinna.“
Halldór Ásgrímsson
Vonast til þess
að stríðið taki ekki
langan tíma
STEINGRÍMUR J. Sigfús-
son, formaður Vinstrihreyf-
ingarinnar–græns fram-
boðs, segist harmi sleginn
yfir stríðinu í Írak. Hann
segir stríðið tvímælalaust
„ólögmætt árásarstríð,“ og
brot á stofnsáttmála Sam-
einuðu þjóðanna. „Þar að
auki virðast aðgerðirnar
þegar vera orðnar brot á ákvæðum Genfarsátt-
málans um að ráðast ekki á borgaraleg skot-
mörk og hlífa óbreyttum borgurum; mannfall
óbreyttra borgara er þegar orðin staðreynd
þannig að þetta er mjög dapurlegt.“
Steingrímur segir að vonbrigði vopnaeftirlits-
manna SÞ leyni sér ekki, s.s. Hans Blix, yf-
irmanns vopnaeftirlits SÞ, og það sama megi
segja um Kofi Annan, framkvæmdastjóra SÞ.
„Þannig að þetta blasir við mér sem einhliða
valdbeiting Bandaríkjamanna og þeirra fylg-
ismanna.“ Steingrímur ítrekar að hann telji
árásirnar á Írak ólögmætar skv. alþjóðalögum
og að sér finnist þess vegna sem við séum komin
áratugi aftur í tímann. Með árásunum sé ára-
tugastarf SÞ að engu orðið, „því er a.m.k. stefnt
í mikla tvísýnu með þessu,“ segir hann.
Steingrímur segir einnig ömurlegt að upplifa
framgöngu íslenskra stjórnvalda í þessu máli;
íslenska ríkisstjórnin ákveði fyrirvaralaust og
einhliða stuðning við Bandaríkin. Þar með sé Ís-
land dregið til ákveðinnar samábyrgðar með að-
gerðunum í Írak. „Og þetta er gert án þess að
um það sé haft samráð við utanríkismálanefnd
Alþingis.“
Taugaveikluð út af
framtíð herstöðvarinnar
Steingrímur telur þó að afstaða íslenskra
stjórnvalda eigi sér ákveðnar skýringar. „Skýr-
ingin er sú, fyrir utan hina venjulegu fylgispekt
við Bandaríkin á alþjóðavettvangi, að rík-
isstjórnin er logandi taugaveikluð út af framtíð
herstöðvarinnar í Keflavík. Hún óttast að allt
annað en skilyrðislaus og fullkomin hlýðni og
undirgefni muni reita Bandaríkjamenn til reiði
um þessar mundir.“ Steingrímur segir að rík-
isstjórnin óttist að ef hún sýni ekki fullkomna
auðsveipni noti Bandaríkjamenn það ef til vill
sem viðbótarrök fyrir því að fara frá Keflavík,
a.m.k. að taka þaðan orustuþoturnar og e.t.v.
þyrlubjörgunarsveitina. „Þar með yrði her-
stöðin ekki svipur hjá sjón,“ segir hann en bætir
við: „Farið hefur fé betra.“
Að lokum segir Steingrímur að þetta sé þjóð-
inni kannski holl lexía; því með þessu sé hún
minnt á hvað felist í því að hafa hér erlenda her-
stöð og vera aðili að hernaðarbandalagi. Stein-
grímur spáir því að þetta muni verða til þess að
opna umræðuna á ný um það í hvaða félagsskap
Íslendingar vilja vera. „Viljum við vera áfram í
þessum félagsskap? Í fyrra var það Afganistan
en nú er það Írak. En hvað næst? Ætlum við að
lötra þarna með í lestinni? Líður okkur vel í
þessum félagsskap? Það gildir ekki um mig og
það gildir örugglega ekki um íslensku þjóðina
en kannski líður þeim ágætlega þarna, þeim
Davíð Oddssyni og Halldóri Ásgrímssyni.“
Steingrímur J. Sigfússon
Er harmi sleginn
ÖSSUR Skarphéðinsson,
formaður Samfylking-
arinnar, segist hryggur og
kvíðinn yfir því ástandi sem
sé að skapast fyrir botni
Miðjarðarhafs. „Ég er sleg-
inn yfir þeim fregnum sem
berast að hundruð þúsunda
borgara kunni að verða
fórnarlömb þessara átaka.
Er mér þá auðvitað efst í huga að saklaust fólk –
ekki síst börn sem ekkert hafa til sakar unnið –
kunni að liggja í valnum eða verða limlest og
sködduð fyrir lífstíð.“ Össur segir að grundvall-
arspurningin sé þessi: „Er Írak sú ógn við
heimsfriðinn að þetta sé þess virði?“ Hann bæt-
ir því við að sér finnist málsatvik, eins og hann
þekki þau, ekki benda til þess. „Á það hefur ver-
ið bent að Írak býr í dag að líkindum yfir ein-
ungis helmingi þess hernaðarstyrks sem Írak
hafði í lok Flóastríðsins. Bandaríkjamenn hafa
komið fram með staðhæfingar um hern-
aðarstyrk Íraka sem ekki hafa staðist. Þau hafa
nefnt að Írakar búi yfir gjöreyðingarvopnum en
það hefur enn ekki komið fram samkvæmt
vinnu vopnaeftirlitsmanna Sameinuðu þjóð-
anna,“ segir Össur. „Sömuleiðis hafa for-
ystumenn í bandarísku ríkisstjórninni staðhæft
að Írakar hafi náð styrk til að endurbyggja
kjarnorkuvopn en Mohamed ElBaradei, yf-
irmaður Alþjóðakjarnorkumálastofnunarinnar í
Vín, hefur á allra síðustu dögum borið það til
baka og sagt að svo sé ekki.“ Aukinheldur segir
Össur að ekki hafi tekist að benda á óyggjandi
tengsl Íraks og al-Qaeda-hryðjuverkasamtak-
anna.
Össur leggur áherslu á að Samfylkingin sé
þeirrar skoðunar að það sé ekki hægt að styðja
styrjöld gegn Írak á meðan SÞ hafi ekki veitt
fulltingi sitt til þess. „Flest bendir til að stríðið
sé ólögmætt og brot á samþykktum SÞ. Al-
þjóðaráð lögfræðinga hefur tekið þá afstöðu og í
sama streng tekur Jónatan Þórmundsson, pró-
fessor í lögum við Háskóla Íslands.“
Ákvörðun án samráðs við
utanríkismálanefnd
Össur segir að sér finnist sem stjórnmála-
manni og íslenskum borgara skelfilegt að verða
þess fyrst áskynja frá talsmanni bandaríska ut-
anríkisráðuneytisins, Richard Boucher, að Ís-
lendingar skuli vera orðnir óbeinir aðilar að
þessum átökum með því að ljá land og lofthelgi
undir flugvélar sem kynnu að flytja herafla til
átakasvæðanna. „Það harma ég og fordæmi.“
Þá kveðst Össur sérstaklega hryggur yfir því
að þessi ákvörðun hafi verið tekin án þess að
ríkisstjórnin hafi sinnt lögboðnu samráði við ut-
anríkismálanefnd Alþingis. Auk þess finnst
Össuri niðurlægjandi að bandaríski sendiherr-
ann sé eini aðilinn sem vitni til þess, að íslenska
ríkisstjórnin hafi haft við hann samráð um
þetta.
Össur tekur ennfremur fram að hann geti
ekki betur séð en að Halldór Ásgrímsson utan-
ríkisráðherra hafi kúvent í afstöðu sinni til þess-
ara mála. Vísar hann þar til ummæla ráðherra á
Alþingi þegar hann gerði grein fyrir skýrslu
sinni um utanríkismál. „Í ræðu sinni sagði Hall-
dór að það ætti að leita friðsamlegra lausna og
að vopnaeftirlitsmenn ættu að fá meiri tíma,“
útskýrir Össur, „þannig að þarna er um greini-
lega stefnubreytingu að ræða.“ Össur segir að
utanríkisráðherra hafi aldrei gefið til kynna að
það væri í bígerð að ljá Bandaríkjamönnum ein-
hvers konar aðstöðu á íslensku yfirráðasvæði til
að styrkja herafla þeirra í átökum við Írak.
Össur Skarphéðinsson
Hryggur
og kvíðinn
GUÐJÓN A. Kristjánsson,
formaður Frjálslynda
flokksins, var á mótmæla-
fundi vegna árásanna á
Írak, í miðbæ Reykjavíkur í
gær, þegar Morgunblaðið
náði tali af honum. Hann
sagðist algjörlega andvígur
stríðinu. „Ég óttast mikið
mannfall,“ sagði hann, „og
vonast til þess úr því sem komið er að svo verði
ekki. Ég vona að stríðinu ljúki sem fyrst“
Guðjón segir að það hefði átt að gefa vopna-
eftirlitsmönnum Sameinuðu þjóðanna meiri
tíma. „Við teljum að það hefði átt að fullreyna
vopnaeftirlitið og fylgja þeirri þróun eftir.
Bandaríkjamenn og aðrar þjóðir hefðu getað
beitt þrýstingi áfram.“
Guðjón vísar að öðru leyti til yfirlýsingar
Frjálslynda flokksins en þar fordæmir flokk-
urinn „þá stefnubreytingu íslenskra ráða-
manna að ljá hernaði fylgi sitt án nokkurs
samráðs við þjóð sína.“ Þá segir í yfirlýsing-
unni: „ Þess er beðið af alhug að átökunum
linni sem fyrst svo forðast megi frekara mann-
fall og þjáningar.“
Guðjón A. Kristjánsson
Andvígur stríðinu