Pressan - 22.10.1992, Blaðsíða 15

FIMMTUDAGUR PRCSSAN 22. OKTÓBER 1992
15
Tilraunastöð Háskólans á Keldum
GM NN
Jón Sævar Jónsson,
nýr framkvæmdastjóri
tilraunastöðvarinnar,
við hlið fræðilegs for-
stöðumanns: „Fram að
þessu hefur verið
skortur á tengslum,
læknadeild og
menntamálaráðuneyti
sýndu málefnum
stofnunarinnar lítinn
áhuga, enda kannski
litið á hana sem land-
búnaðarstofnun."
unlJAUUBIL
Ot TBMOOMI
Menntamálaráðherra er að fá í hendurnar íjórðu úttektina á fáeinum árum. Forstöðumaðurinn
er að hætta og búið að ráða mann með fjármálavit í stöðu framkvæmdastjóra. Starfsmenn hafa
búið við skipulagslegt tómarúm og stundað talsverða aukavinnu utan stofnunarinnar.
Tilraunastöð Háskólans á Keldum, eldri bygging stofnunarinnar og hið nýja hús fisksjúkdómadeildar-
innar.
Ólafur G. Einarsson mennta-
málaráðherra er þessa dagana að
fá í hendur margþættar tillögur
sérstakrar nefndar um fjárhags-
vanda Tilraunastöðvar Háskólans
á Keldum. Stofnunin hefur um
árabil verið starffækt í stjómunar-
legu og skipulagslegu tómarúmi
og fallið undir þrjú ráðuneyti hið
minnsta. Fram undir allra síðustu
ár fór stofnunin reglulega langt
fram úr fjárveitingum, en fékk um
leið meiri sértekjur en fjárlög
gerðu ráð fyrir. Nú hafa sértekjur
hins vegar brugðist vegna sam-
dráttar í hefðbundnum landbún-
aði og hruni í fiskeldi. Fræðilegir
starfsmenn stofnunarinnar hafa
löngum stundað aukavinnu við
kennslu og dýralækningar og fjár-
málastjórn öÚ í molum eða þar til
stofnuninni var sett sérstök yfir-
stjóm og ffamkvæmdastjóri ráð-
inn fyrir ári.
PRÓSENTUM BÆTT VIÐ
FJÁRLÖG HVERS ÁRS
Talsverð breyting hefúr orðið á
fjármálum tilraunastöðvarinnar á
síðustu árum. Á tíu ára tímabili,
1982 til 1991, átti stofnunin að fá
alls 448 milljónir króna að núvirði
samkvæmt fjárlögum, en sam-
kvæmt ríkisreikningum varð
heildarfjárveiting á tímabilinu um
619 milijónir eða um 171 milljón
hærri. Stofhunin fórþví að meðal-
tali 38 prósent ffam úr fjárlögum.
Fjárveiting var 20 til 25 milljónir
fyrstu fjögur ár tímabilsins, hækk-
aði síðan í 40 til 45 milljónir og
hefur frá 1988 verið 60 til 70 millj-
ónir, þar til nú, í ffumvarpi til fjár-
laga næsta árs, að gert er ráð fyrir
105 milljóna króna fjárveitingu.
Mestallt tímabilið várð tals-
verður ffamúrakstur hjá stofnun-
inni í almennum rekstrarkostn-
aði, einkum launagreiðslum. Á
sama tíma fóru sértekjur einnig
iðulega fram úr því sem fjárlög
ætluðust til, sem þó brúaði ekki
útgjaldabólguna. Útgjöld vegna
launa og annars starfsmanna-
kostnaðar fóru 1982 til 1987 að
meðaltali 41 prósent ffam úr fjár-
lögum, mest 60 prósent 1987.
Önnur rekstrargjöld fóru einnig
einstök ár allt að tvöfalt fram úr
fjárlögum. Á sama tímabili fóru
sértekjumar að meðaltali 44 pró-
sent ffam úr því sem fjárlög gerðu
ráð fyrir.
SÉRTEKJUR HRUNDU
VEGNA SAMDRÁTTAR í
LANDBÚNAÐIOG
FISKELDI
Frá og með 1989 hafa útgjöldin
hins vegar endurspeglað áætlanir
betur en áður, en þrátt fyrir það
hafa allar áætlanir um sértekjur
stofnunarinnar brostið. Ástæðan
er einföld. Höfuðverkefni stofn-
unarinnar er rannsóknarþjónusta
í þágu hefðbundins landbúnaðar
og fiskeldis. Báðar þessar greinar
hafa dregist verulega saman á síð-
ustu ámm, í tilfelli fiskeldisins má
tala um hrun. Stofnunin hefur
ekki fengið þær tekjur sem vænst
var, hvorki hvað varðar tekjur fyr-
ir lyf né tekjur til að fjármagna ný-
byggingu fisksjúkdómadeildar og
viðhald eldra húsnæðisins.
Þá hefur stofnunin flotið í e.k.
tómarúmi skipulagslega og
stjórnunarlega. Hún hefur heyrt
undir læknadeild Háskólans, sem
hefur þó þótt sýna stofnuninni
takmarkaðan áhuga. Samstarf
hefúr verið mun meira við raun-
vísindadeild Háskólans. Fisksjúk-
dómadeildin var stofnuð með lög-
um 1986, en aðstandendur henn-
ar era í samstarfi við tilraunastöð-
ina, Rannsóknarráð ríkisins, Há-
skólann, landbúnaðarráðuneytið,
sjávarútvegsráðuneytið, Reykja-
vákurborg og Landssamband fisk-
eldis- og hafbeitarstöðva.
MAÐURMEÐ
F JÁRMÁLAVIT RÁÐINN TTL
STOFNUNARINNAR
Að stöðinni standa því margir
aðilar. Þetta telst háskólastofnun
undir yfirstjóm menntamálaráðu-
neytisins, en þjónustar þó fyrst og
fremst landbúnaðargeirann. Dag-
leg stjórnun stofnunarinnar var
lengst af í höndum fræðimann-
anna sjálfra, sem kannski voru
ekki manna bestir í fjármála-
stjóm.
Svokölluð Keldnanefnd, hér
nefnd hin fyrri, starfaði 1987 til
1989 og skilaði mikilli skýrslu um
stöðina, sem leiddi til setningar
laga vorið 1990. Þar voru sett ný
heildarlög fyrir stofnunina og
meðal annars gert ráð fyrir ráðn-
ingu sérstaks framkvæmdastjóra
við hlið vísindalegs forstöðu-
manns stofnunarinnar. Sá fram-
kvæmdastjóri hóf störf fyrir ári,
Jón Sœvar Jónsson. Forstöðu-
maðurinn til margra ára, Guð-
mundur Pétursson, er nú að
hætta störfúm og er verið að velja
á milli fimm umsækjenda um
stöðu hans.
Keldnanefnd benti á minnk-
andi tekjur stofnunarinnar með
tilheyrandi erfiðleikum, meðal
annars þeim að hús hafi drabbast
niður og tækjabúnaður úrelst. Á
þessu hafi fjárveitingavaldið sýnt
h'tinn skilning.
GAGNRÝNIÁ VIÐVERU
STARFSMANNA OG LEIGU
FORSTÖÐUMANNS
Skilningsleysið kom þó ekki í
veg fyrir miklar aukafjárveitingar
ár eftir ár. f skýrslu Ríkisendur-
skoðunar vegna ríkisreiknings
fyrir 1989 benti stofnunin á að til-
raunastöðin hefði farið talsvert
fram úr fjárheimildum á undan-
förnum árum og skuldastaða
gagnvart ríkissjóði væri orðin
slæm. „Miðað við óbreyttar tekjur
og ffamlög verður vart séð að til-
raunastöðin komist út úr þeim
fjárhagsvanda sem hún er í.“ Þeir
bentu á rekstrarhallann og að
meginástæða hans væri „stöðu-
gildi og yfirvinna umfram for-
sendur fjárlaga“. f því sambandi
nefndu þeir að eftirliti með við-
vem starfsmanna væri ábótavant.
Reyndar mun löngum hafa
tíðkast að fræðilegir starfsmenn
stofnunarinnar sinntu talsverðri
aukavinnu annars staðar, bæði
við kennslu og með praxís í dýra-
lækningum.
Ríkisendurskoðun sagðist
einnig hafa „ítrekað en án árang-
urs gert athugasemdir við leigu-
gjald af íbúðarhúsi því sem for-
stöðumaður hefur til afnota, en
mánaðarleiga er 33 krónur“.
11MILLJÓNA
AFBORGUN Á LÁNIFRÁ
FRAMKVÆMDASJÓÐI
Hafi fjárveitingavaldið verið
skilningssnautt gagnvart tilrauna-
stöðinni er það að breytast. Frum-
varp til fjáraukalaga fyrir yfir-
standandi ár gerir ráð fyrir að fjár-
veiting vegna yfirstandandi árs
hækki úr 77 milljónum í 92 millj-
ónir og í frumvarpi til fjárlaga fyrir
næsta ár er loks slakað á kröfum
um sértekjur og gert ráð fyrir 105
milljóna króna fjárveitingu. Það er
fyórfalt til fimmfalt hærri fjárveit-
ing að raungildi en árin 1982 til
1986. Ákvörðun hefúr verið tekin
um að gera gagngerar endurbætur
á eldra húsnæði stofnunarinnar
og að á meðan noti tilraunastöðin
hið nýja hús fisksjúkdómadeildar-
innar. Illa hefur gengið að nýta
það hús eins og til stóð og fá af því
tekjur til að standa undir láni sem
tekið var hjá Framkvæmdasjóði.
Hugmyndin var að hin sjálfstæða
fisksjúkdómadeild greiddi leigu af
húsinu með hluta sértekna sinna,
en þær tekjur hafa brostið með
hruni fiskeldisins. Af þessum 105
milljónum eiga 7 milljónir að fara
í afborgun af láninu og 4 milljónir
til viðbótar í vexti og verðbætur
vegna lánsins. Þessi ráðstöfun er
þó aðeins hugsuð til eins árs.
FJÓRÐA ÚTTEKTTN
Á STOFNUNINNIÁ
FÁEINUM ÁRUM
Nefnd sú, sem nú er að skila til-
lögum um framtíðarmálefni til-
raunastöðvarinnar til mennta-
málaráðherra, Keldnanefnd hin
síðari, er skipuð Þorsteini Gunn-
arssyni, örlygi Geirssytti og Stef-
áni Stefánssyni úr menntamála-
ráðuneyti, Þórólfi Þórlindssyni
prófessor, Halldóri Árnasyni, að-
stoðarmanni sjávarútvegsráð-
herra, Sigurgeiri Þorgeirssyni, að-
stoðarmanni landbúnaðarráð-
herra, og Jóni Magnússyni frá
fjármálaráðuneytinu. Þeir nefnd-
armenn sem PRESSAN náði tali
af vildu ekki tjá sig um innihald
tillagna nefndarinnar, þar sem
ráðherra væri ekki búinn að fá
þær í hendur. Þær munu þó fyrst
og fremst fjalla um skipulags- og
húsnæðismál stofnunarinnar og
breyttar áherslur í verkefnum. Það
segir e.t.v. sína sögu að skýrsla
nefndarinnar felur í sér fjórðu út-
tektina á málefnum tilraunastöðv-
arinnar á nokkrum árum; fyrst
tók Fjárlaga- og hagsýslustofnun
tilraunastöðina út, síðan Keldna-
nefnd hin fyrri og um sama leyti
voru tveir erlendir sérfræðingar
fengnir til að leggja orð í belg og
nú er komið að Keldnanefnd
hinni síðari.
„SAMSKIPTASKORTUR“
RÁÐUNEYTANNA OG
STOFNUNARINNAR
Jón Sævar Jónsson, fram-
kvæmdastjóri tilraunastöðvarinn-
ar, sagði í samtali við PRESSUNA
að rekstrarkostnaður stofnunar-
innar hefði haldist svo til óbreytt-
ur að raungildi síðustu fjögur árin
„en síðan 1989 hefur orðið stöð-
ugur samdráttur í sértekjum
vegna samdráttar í þeim greinum
sem stofnunin þjónar. Um leið
má tala um e.k. samskiptaskort
milli ráðuneytanna og stofnunar-
innar, þar sem gert hefúr verið ráð
fyrir stöðugri aukningu á sértekj-
um. Þetta er á meðal þess sem
nefndin hefur verið að skoða og
ég hygg að hún hafi komist að þvi
að málflutningur okkar sé réttur.
Þá get ég sagt að töluverður
árangur hafi náðst í hagræðingu á
þessu ári, árangur sem á þó eftir
að koma betur í ljós. Það stefndi í
35 milljóna króna halla á þessu
ári, en nú lítur út fyrir að hann
verði talsvert undir því. Fram að
þessu hefúr verið skortur á tengsl-
um, læknadeild og menntamála-
ráðuneyti sýndu málefnum stofn-
unarinnar lítinn áhuga, enda
kannski litið á hana sem landbún-
aðarstofnun. Nú fyrst er þetta að
breytast“, sagði Jón Sævar.
Friðrik Þór Guðmundsson