Pressan - 22.10.1992, Blaðsíða 22

22
FIMMTUDAGUR PRESSAN 22. OKTÓBER 1992
Ingibjörg Sólrún Gísladóttir
„Hristi hrósyrði Jóns
Baldvins af mér"
Hún lét okkur halda býsna
lengi að Kvennalistinn væri einn
flokka óskiptur í andstöðu sinni
við EES. Reyndar virðist hann
vera það enn. Munurinn er að
Ingibjörg Sólrún Gísladóttir seg-
ist munu greiða samningnum at-
kvæði sitt, enda sé það illskásti
kosturinn í stöðunni. Það liggur
beinast við að spyrja: Hvað gerð-
ist?
„Það gerðist ekkert annað en að
ég komst að þessari niðurstöðu.
Ég hef sagt það oft að það væri
hvorki einfalt að samþykkja
samninginn né hafna honum og
hvoru tveggja íylgdi mikil ábyrgð.
Ég hef sagst vilja skoða þetta mál
frá öllum hliðum og áskilja mér
rétt til að hugsa upphátt um það.
Efasemdirnar um að hægt væri að
hafna samningnum hafa gerst
áleitnari eftir því sem ég hugsa
meira um það.
Ég stend andspænis tveimur
kostum og hvorugur er góður.
EES er ekki góður kostur; ég sé
fleiri galla við samninginn en kosti
þegar litið er á einstök atriði. Það
er hins vegar spurning hvort við
getum, ein Vestur-Evrópuþjóða,
dregið okkur út úr þeirri þróun
sem er í gangi í Evrópu og það á
ég erfitt með að sjá fyrir mér.“
En málflutningurykkar hefur
alltaf verið neikvœður gagnvart
samningnum.
„Stefna Kvennalistans hefur
verið sú að við ættum að standa
utan EES og EB. Ég hef skoðað
þennan samning mjög gagnrýn-
um augum og þess vegna hef ég
kannski lagt meiri áherslu á nei-
kvæðu þættina. Ég stend hins veg-
ar andspænis ákveðinni þróun
sem mun eiga sér stað, hvort sem
við erum aðilar að henni eða
ekki.“
Þú ert þá að segja að við eigum
engra kosta völ.
„Við eigum tvo kosti, og hvor-
ugur er góður, en við hljótum að
reyna að hafa áhrif á þróunina.
Við vitum að fjöldi fólks í Evrópu
er að hugsa á svipuðum nótum og
við; vill auka lýðræði og draga úr
miðstýringu, vill styrkja umhverf-
isvernd á kostnað neyslunnar og
svo framvegis. Við þurfum að eiga
samstarf við það fólk til að hafa
áhrif á þessa þróun sem er að
gangayfir.“
EB HEFUR BREYST
Hefur eitthvað breyst síðustu
mánuði í hugsunum þínum um
þetta?
„Staðan í Evrópu hefur breyst
mjög mikið, þó ekki sé annað.
Fyrir þjóðaratkvæðagreiðslumar í
Danmörku og Frakklandi virtist
EB vera að þróast í átt til mið-
stýrðara sambandsríkis. Maast-
richt-samkomulagið innsiglar
aukið valdaffamsal og meiri mið-
stýringu, en þegar Danir hafna því
reynist það litla þúfan sem veltir
hlassinu. Fyrst virtist eins og EB
ætlaði að skilja Danina eftir og
halda ferlinu áffam óháð þeim, en
þá kom í ljós að í Bretlandi,
Þýskalandi og Frakldandi er líka
andstaða við aukið valdaframsal
og miðstýringu.“
Það út affyrir sig breytir ekki
ákvæðum EES- samningsins.
„Það breytir öllu um mína af-
stöðu, því ég hef alltaf sagt að að-
ild að EES væri skref inn í þetta
samrunaferli. Þess vegna skiptir
miklu máli hvernig EB lítur út,
hverju við erum að tengjast. EB í
dag lítur allt öðruvísi út en það
gerði í vor.“
Samningurinn hefur verið
gagnrýndur á öðrum forsendum,
sem eru áhriffrjálsra flutninga
jjármagns, vinnuafls og þjónustu
á samfélag eins og okkar, burtséð
frá þróuinni í Evrópu að öðru
leyti. Hefurþað eitthvað breyst?
„Nei, enda hefur það ekki verið
þyngdarpunkturinn í málflutningi
mínum varðandi samninginn.
Það er þegar búið að opna fyrir er-
lendar fjárfestingar með löggjöf og
við vitum að markaðirnir eru að
verða fjölþjóðlegri og flæði vöru
og fjármagns er æ meira. Það má
segja að með EES sé verið að
formgera skipulag þess markaðs-
kerfis.“
UMRÆÐUR HAFA VERIÐ
HEITAR
Hvernig brugðust samstarfs-
konur þínar við yfirlýsingu þinni
um helgina?
„Mjög misjafnlega. Margar
konur tóku þetta nærri sér og
þótti miður að þetta færi svona.
Þær hafa tekið mjög eindregna af-
stöðu gegn samningnum og er
það mikið hjartans mál. Umræður
hafa verið mjög heitar á köflum og
hafa komist inn á síður dagblað-
anna. Kannski hefur áhrif að yfir-
leitt hefur verið talað um að
Kvénnalistinn væri einn flokka
heill í andstöðu við samninginn
og nú birtist allt í einu brestur sem
er erfiður fyrir margar konur.
Hins vegar eru aðrar sem sjá kosti
við þetta og sjá ákveðna opnun í
málinu."
Hefur þessi yfirlýsing þín opn-
að einhverjar gáttir sem nú
hleypa svipuðum skoðunum í
gegn, sem hefðu annars ekki
heyrst?
„Þessi umræða hefði kannski
komið upp fýrr ef innan Kvenna-
listans hefði verið einhver ein-
dreginn stuðningsmaður samn-
ingsins. Svo var ekki. Ég er ekki
eindreginn fylgismaður þessa
samnings. Sjálfsagt hafa fleiri kon-
ur gengið í gegnum það sama og
ég síðustu vikur og mánuði og
hafa þá ef til vill einnig færst í
sömu átt og ég.“
Hversu alvarleg eru átökin um
setu þína í utanríkismálanefnd?
„Eg held að þau séu ekki mjög
alvarleg. Við erum ekki geðlausar
í Kvennalistanum og konur hafa
reiðst yfir afstöðu minni og sagt
ýmislegt í hita leiksins. En ég held
að allir skilji að ég fer ekki út úr
nefndinni án þess að vilja það
sjálf.“
Er það þó möguleiki að þú vík-
ir sæti af því að þú ert annarrar
skoðunaren meirihlutinn?
„Mér finnst ráðast af því, hver
verður niðurstaðan af landsfund-
inum, hvemig ályktun hans verð-
ur. Mér finnst það eiga að vera
inni í myndinni.“
Ef landsfundurinn ályktar
gegn samningnum, muntu sitja
áfram?
„Ég vil hugsa það mál. Það er
spurning hvort ég treysti mér til
að koma á framfæri meirihluta-
skoðun Kvennalistans, til dæmis í
nefndaráliti, og halda minni skoð-
un til haga um leið.“
KLOFNINGUR EKKI
HÆTTULEGRIFYRIR OKK-
URENAÐRA
Imynd Kvennalistans út á við
er að þar sé sárasjaldan ágrein-
ingur. Nú kemur ekki bara upp
ágreiningur, heldur ágreiningur
um mjög mikilvægt og stórt máL
Hvaða þýðingu hefurþað?
„Það er eins og hver önnur
þjóðsaga að ágreiningur um stór
mál sé sjaldgæfur í Kvennalistan-
um. Ég minni á klofning Kvenna-
framboðsins um hvort ætti að
bjóða ffam til þings á sínum tíma.
Það var líka ágreiningur um hvort
fara ætti í sameiginlegt framboð
fyrir borgarstjórnarkosningar.
Við höfum náð saman eftir það og
ég veit ekki til þess að neinn sé sár
eftir.
Þar fyrir utan hefur komið upp
ágreiningur sem við höfum leyst
okkar á milli. Ástæðan fyrir ótta
við að opinbera ágreining er
kannski að við erum einu pólit-
ísku samtökin sem álltaf er verið
að draga í efa að eigi yfirleitt rétt á
sér. Við finnum fýrir mikilli and-
stöðu í þessu hefðbundna pólit-
íska umhverfi og þá verður ríkari
sú tilhneiging að snúa bökum
saman gagnvart því. Nú erum við
löngu búnar að sanna tilverurétt
okkar og það er bara þráhyggja
annarra að vilja ekki viðurkenna
það,“
En afstaðan til EES er að
mörgu leyti hugmyndafræðileg
grundvallarafstaða til fríverslun-
ar, vestræns hagkerfis og hins
frjálsa markaðar.
„Þessi ágreiningur um EES og
EB er til staðar í öllum flokkum,
en það er ekki dregið í efa að þeir
eigi sér tilverurétt eða geti samein-
ast um önnur mál. Það sama gild-
ir um flokka í Evrópu og ég hef
ekki heyrt að til standi að breyta
flokkakerfinu þar af þeim ástæð-
um. Þetta er ekkert hættulegra
mál fyrir okkur en aðra.“
Lýsir þetta að einhverju leyti
skoðanaátökum á milli sjónar-
miða sem má kenna við frjáls-
lyndi og stjórnlyndi, vinstri og
hægri, íhaldssemi eða víðsýni?
„Þú skrifaðir einmitt grein í
PRESSUNA um þetta sem lýsir
hinni dæmigerðu tvíhyggju ykkar
karlmannanna. Þeir eiga að heita
ógurlega frjálslyndir sem styðja
EES, en hinir stjórnlyndir sem
vilja það ekki. Þetta er mikil ein-
földun á raunveruleikanum. Það
má eins segja að mikið stjómlyndi
endurspeglist í skoðunum margra
sem em fýlgismenn samrunaþró-
unarinnar. Þeir vilja koma kerfi á
alla hluti, samræma allt, auka ein-
sleitni, draga úr margbreytileika
og það hefur ekki nokkurn hlut
með frelsi að gera. Það má eins
segja að fólk sem hafnar þessu vilji
ekki hafa stjórn á öllum hlutum,
aðhyllist jaftivel stjómleysi.“
BÁBILJURNARUM
KVENNALISTANN
En ekki hefur Kvennalistinn
beinlínis verið stjómleysisflokkur.
Þið hafið frekar viljað auka ríkis-
afskipti en hitt — eða hvað?
„Þetta er ein af bábiljunum. Þið
gangið um uppfullir af svona bá-
biljum. Þið hlustið ekki, heyrið
ekki, sjáið ekki og skiljið ekki um
hvað pólitíkin snýst. Kvennalist-
inn hefiir einmitt talað um vald-
dreifingu og aukið sjálfstæði ein-
inga, til dæmis í ríkiskerfinu. Þetta
gildir til dæmis um skólana, þótt
þið hafið kannski ekki mikinn
áhuga á því — það er ekki til mið-
stýrðara skólakerfi en hér í
Reykjavík, hjá íhaldinu sem þó á
að heita óskaplega frjálslynt. Við
höfum einmitt viljað draga úr
miðstýringu á sem flestum svið-
um.“
Þó þurfið þið að taka afstöðu
til hvort leysa á vandamál samfé-
lagsins með ríkisafskiptum eða
láta markaðinn um það.
„Það á að nota hvort tveggja.
Fijálshyggjumenn em að falla of-
an í sömu gryfju og sósíalistar
féllu í áður. Markaðslausnir em að
verða trúarbrögð. Við erum meira
á því að leysa vandamál sameigin-
lega en hver einstaklingur íyrir
sig. Ef það kallast til vinstri, þá
máttu nota það orð.“
Þú vilt þá ekki meina að þessi
yfirlýsing þín boði eitthvert frá-
hvarffrá þessum félagslega sinn-
aða málflutningi.
„Nei. Vandinn við samninginn
er að það er ekki hægt að gera
málamiðlun um hann. Annað-
hvort samþykkir maður hann eða
hafnar honum. Þess vegna verður
málið svona yddað þegar þetta
kemur fram.“
Er afstaða þín einhvers konar
uppgjöfgegn aðstæðunum? Hefði
ekki verið heiðarlegra að standa
fyrir utan, greiða atkvæðigegn og
láta þá bera ábyrgð á samningn-
um sem styðja hann af heilu
hjarta?
„Það má eflaust lýsa þessari af-
stöðu sem „If you can’t beat them,
join them“. Það hefði kannski ver-
ið prinsippfastari afstaða að
standa fýrir utan, en við verðum
líka að vera raunsæ og reyna að
hafa áhrif á lífið í kringum okkur.
Þetta var spurning sem kvenna-
hreyfingin spurði sig, til dæmis
hvort hún ætti að bjóða fram í
kosningum, í kerfi sem þjónaði
betur körlum og karlar höfðu bú-
ið til. Það er hins vegar ekki enda-
laust hægt að standa fýrir utan —
það augnablik kemur að maður
verður að gera málamiðlun við
sjálfan sig og gnmdvallarprinsipp
sín.
Það var kannski erfiðast að gera
þetta vegna þess að þá finna menn
eins og Jón Baldvin ástæðu til að
hrósa manni fyrir meint sinna-
skipti. Þau hafa ekki orðið hjá mér
og ég hristi hrósyrði hans af mér
eins og annað. En maður getur
ekki valið sér viðhlæjendur.“
Hefurðu orðið vör við að kon-
ur litu á afstöðu þína sem ein-
hvers konar svik?
„Nei. Konur eru yfirleitt dug-
legar að láta í sér heyra þegar
þeim mislíkar eitthvað í málflutn-
ingi okkar og það hefur gerst
núna. Það eru hins vegar engin
svikabrigsl á lofti. Hitt væru miklu
meiri svik, að hafa komist að ein-
hverri niðurstöðu og sannfærst
um eitthvað, en láta það ekki í
ljósi. Það væru svik bæði gagnvart
manni sjálfum og þeim sem vinna
með manni.“_____________________
Karl Th. Birgisson