Heimilistíminn - 19.02.1976, Side 30

Griskan ósköp notaieg.
Ludvik Stornes er nú 76 ára og þessa
stundina leggur hann stund á sanskrit —
mál sem Indverjar notuðu fyrir þúsund-
um ára. öðru hverju hvilir hann sig við
latinu og grisku og til aö halda heilanum i
þjálfun, telur hann upp með jöfnu millibili
400 stærstu bæi i Kina, nú eða þá 350
stærstu i Frakklandi ef ekki á Spáni.
Nærri má geta, að það er einkennilegt, að
sjá gamlan og lúinn mann sitja og tala
kinversku fram á rauða nótt i norskum
afdal. Ludvik Stornes getur gert’ slika út-
tekt á flestum eða öllum löndum heims.
Hann getur án fyrirhafnar talið upp 300
stærstu borgir i Bandarikjunum. 400 þær
stærstu i Japan, 50 mestu og mikilvæg-
ustu fljótin, 40 hæstu fjöllin. Hann telur
sig kunna um eina miljón staðanafna i
heiminum, auk 250 þúsunda i Noregi.
Hann veit ekki aðeins, hvar staðirnir eru
heldur kann hann lika sögu þeirra og veit
hvers vegna þeir heita þetta. En þetta er
aðeins smábrot af ótakmarkaðri þekk-
ingu hans.
Ludvik Stornes notar allt húsið sitt til að
uppfræða sjálfan sig. Um 30 bækur liggja
á stofuborðinu, 10 á eldhúsborðinu og 25 á
borðum i svefnherberginu hans. Sú bók,
sem mest ber á, er stóra enska Websters-
oröabókin, 3500 blaðsiður.
— Þú lest hana þó ekki? spyr blaða-
maðurinn vantrúaður.
— Jú.
— Ekki hvert einasta orð, er það?
— Jú, hvert einasta orð. Ég hef lesið
hana þrisvar sinnum, svo orðin eru komin
á sinn stað i höfðinu á mér. En ég hef
kannske gleymt einstaka smáorði, segir
Stornes, sem getur munað þessa 10 kilóa
þungu bók, en getur varla lyft henni upp.
Við förum fram i eldhúsið. Stornes segir
fátt. Hann segist heldur vilja lesa en tala.
Allra sizt vill hann tala um sjálfan sig og
ömurleg örlög sin. En svo kemur indælis
kaffi og ýmislegt upplýsist.
Snillingurinn vaknar.
Ludvik Stornes fæddist i Ranvik i
Romsdal árið 1899, aðeins of seint til að
sjá fööur sinn, sem fór til Ameriku og kom
aldrei aftur. Móöirin þrælaði til að hafa
ofan af fyrir þeim en hafði úr litlu að
spila, svo saddur varð snáðinn sjaldan.
Þegar Ludvik fór að ganga i skóla,
fluttu þau til Kristianssund. Úr skóla með
10 nemendum — i skóla með 1000
nemendum. Honum fannst nýi skólinn
vera ófreskja. Hann var ósköp venjulegur
nemandi.
— Ekki meðal þeirra lægstu, en heldur
ekki meðal þeirra efstu, segir hann sjálf-
ur. — Þeim mun einkennilegra var þetta
sem vaknaði i mér, eftir að skólagöngu
lauk. Það var fróðleiksþorsti, sem ég get
ekki skýrt, segir hann. — Fróðleiksþrosti,
sem átti eftir að vaxa mér bókstaflega
vfir höfuð
— Þetta byrjaði i svefnherberginu, seg-
ir hann. — Ég var 14 ára og haföi komizt
30
yfir kennslubók i þýzku. Ég plægði gegn-
um hana og rennsvitnaði yfir föllum og
sagnbeygingum. Þetta var allt svo undið
og snúið, en jafnfram svo ævintýralegt, að
mig langaöi skyndilega til að vita allt og
. skilja allt i heiminum. Siðan tók ég til við
enskuna.
Þannig sat unglingurinn heilu og hálfu
næturnar. Tungumálanámið var orðin
eins konar árátta. A daginn pakkaði hann
sild á bryggjunum á Kristianssund. Á
næturnar var hann á ferð i heimi þekking-
arinnar. Ludvik vann ekki fyrir meiru en
hann og móðir hans þurftu til matar, en
samt fór hann að leggja smápeninga til
hliðar. Hann var að safna fyrir frekari
skólagöngu.
Nýir heimar.
— Þýzkan leiddi mig yfir i ensku, ensk-
an yfir i latinu. Nýir heimar opnuðust
fyrir mér. En ég komst að raun um, aö
latnesku orðabækurnar voru ekki nógu
góðar og þess vegna bjó ég til mina eigin,
handskrifuðu orðabók yfir 15 þúsund
latnesk orð. Þá varð allt auðveldara,
segir Ludvik rét.t ,,si sona”. — Orðin urðu
að litlum, lifandi verum og það var mitt
verk að hafa gætt þau lifi. Ég sat uppi til
þrjú og fjögur á næturnar, þangað til ég
sofnaði yfir bókunum. Svo þurfti ég á fæt-
ur klukkan sex.
1 þrjú ár var ég atvinnulaus, segir Lud-
vik Stornes. — Þá bjó ég svo að segja á
bókasafninu. Ég las hundruð bóka. Ég
man að ég fór i gegn um alfræðibók, alia
32 bindi, Hvert bindi var tæpar 1000 siður.
Ég skrifaði mikið, eiginlega hvért orð og
margs konar merkingar þess. Smátt og
smátt bjó ég til kerfi, sem gerði mér kleift
að koma orðunum inn i heilann á mér,
þannig að þau stæðu kyrr þar. Ég hafði
ekki efni á að kaupa mér bækur, sem mig
vantaði og ég hafði ekki efni á pappir.
Þá varð ég að skrifa i bækurnar. Svona
segir hann og sýnir eina bókina, gamla
orðabók með gotnesku letri. Hver
einasta siða er þakin handskrifuðum
athugasemdum Ludviks og stafirnir eru
varla millimetri á hæð! Þetta er ótrúlegt!
Samkvæmt lauslegri talningu, hefur Lud-
vik bætt einum 10 þúsund bókstöfum á
hverja siðu bókina á enda.
— Þetta eru næstum milljón aukastaf-
ir, bara i einni bók, segir blaðamaðurinn i
forundran.
— Já, liklega, segir Ludvik. — En nú
orðiö skil ég ekki, hvernig ég gat þetta. En
ég á hundruð af svona bókum, bætir hann
við, — Þannig fór ég að þvi aö láta hlutina
tolla i mér.
Stafirnir eru svo smáir, aö það verður
að nota stækkunargler tilað lesa þá.
— Ég hef alltaf haft fálk'asjón, segir
Ludvik. — Smátt og smátt fór ég að skrifa
svo smátt, að enginn nema ég gat lesið
þaö. Þannig sparaöi ég mikil útgjöld
vegna pappirskaupa. Ég var lika aö safna
mér fyrir menntun.
Fastur viö búskapinn.
— Hér i Kristianssund var enga vinnú
að fá, svo það var ekki mikið, sem ég gat
lagt fyrir, heldur Ludvik Stornes áfrain.
Mamma sagði, að ef við færum að búa,
myndum við aðminnsta kosti ekki svelta i
hel. Þannig varð það að ég hafnaði hér,
segir hann og gerir langa sögu stutta.
Með i kaupunum á búinu fengu þaU
mæðgin karl og kerlingu, sem þurftu f*®1
og húsnæöi. Búið varð ok, sem hægt oS
hægt beygði Ludvik Stprnes. Hér segir
hann frá fyrstu búskaparárunum:
- Ég brann af námslöngum, en búiðtók
allan timann og peningarnir vildu ekki
vera kyrrir. En mér tókst samt að stinga
nokkrum krónum undan með þvi að
minnka mat og föt. Eftir nokkur ár, átti
ég nokkur þúsund i bankanum. Nú fer ég
bráðum i háskólann, hugsaði ég og var
ákaflega ánægður. En þá varð það, að
bankinn varð gjaidþrota nokkrum dögum
áður en ég ætlaði að taka út peningana-
Þá brotnaði ég, segir Ludvik Stornes og
lýtur höfði.
Lifið á bænum hélt áfram eins og verið
hafði. Ludvik gat ekki lengur lagt fyrir-
Hann drekkti sér i vinnu, erfiði og þræl'
dómi. Háskólinn var ekki fyrir fátæk-
linga. Draumurinn stóri gat aldrei ræzt.
— Og ég, sem var nærri því rikur, and-
varpar Ludvik Stornes. — Ég var 23 ára
og gerði ráð fyrir að vera á búinu, það
sem eftir væri ævinnar. -Ég byrjaði aftur
að læra af endurnýjuðiím krafti. Ég skipf*
sólarhringnum i vinnu og nám. A daginn
var ég bóndi, en á næturnar námsmaður.
Ég las meira en ég svaf.
Þekking er sæla.
— Hvernig gekk að sameina búskapinn
og námið?
— Það var ekki auðvelt.... fyrir mann,
sem aldrei hefur geðjazt að búskap. E°
það var likaminn og hendurnar,,sem sáu
um búið. Sjálfur var ég i öðrum heimi. Ég
gekk um og endurtók með sjálfum mér,
það sem ég hafði lesið um nóttina. Það
voru ógurlegar romsur. Þannig negldi ég
þúsundir staðréynda i hausinn á mér,
staðreyndir, sem annars hefðu farið út i
veður og vind. Þannig lærði ég forn-
norrænu og rúnir, kvæði og konungasög-
ur, öll dýranöfn heimsins, fiskanöfn og
fuglanöfn, auðvitað á latinu, guðaraðirn-
ar i öllum trúarbrögðum heims, öll frum-
efni jarðarinnar, málma, 5000 blóma-
nöfn.... svo eitthvað sé nefnt.
Var ailur þessi lærdómur eins konar
flótti frá raunveruleikanum?
— Já, það má segja það. Þekkingin
veitti mér sælu. Hefði hugurinn ekki verið
frjáls feröa sinna, hefði ég ekki haldiö bú-
skapinn út.
Ludvik Stornes hélt út. Hann var á bæn-
um sinum alla ævi. Hann rótaði i moldinni
og talaði grisku við sjálfan sig til aö halda
henni viö. Hann fór úr latinu yfir i grisku.
Hann hafði verið að lesa latneska lækn-
ingabók, sem i var fjöldi undarlegra orða,