Morgunblaðið - 07.11.2004, Qupperneq 4

4 SUNNUDAGUR 7. NÓVEMBER 2004 MORGUNBLAÐIÐ
FRÉTTIR
ALYSON J.K. Bailes, forstöðumað-
ur Alþjóðafriðarrannsóknastofn-
unarinnar í Stokkhólmi (SIPRI),
flytur hádegisfyrirlestur, milli kl. 12
og 13.15, í Norræna húsinu á morgun
sem hún nefnir „Transatlantic Re-
lations, Europe and Norden“.
Í fyrirlestrinum, sem Alþjóða-
málastofnun Háskólans stendur fyr-
ir, mun Bailes fjalla um Atlantshafs-
tengslin, evrópsk öryggismál og
stöðu Norðurlandanna. Hún mun
beina sjónum að þeim miklu her-
fræðibreytingum sem orðið hafa á
síðustu árum, þar sem stjórn land-
svæða er talin skipta mun minna
máli en baráttan gegn þverþjóð-
legum hættum utan landamæra
þjóðríkisins. Með aukinni áherslu
NATO á verkefni fyrir utan umráða-
svæði sitt eins og í Afganistan hefur
Evrópusambandið í vaxandi mæli
fengið það hlutverk að huga að
heima-/ svæðisbundum vörnum Evr-
ópu, samanber friðargæslu á Balk-
anskaga.
Þessi nýja staða og þær hnatt-
rænu breytingar sem átt hafa sér
stað í hermálum snerta, að sögn Bail-
es, Norðurlöndin ekki síður en önnur
ríki. En að mati Bailes verði mun erf-
iðara fyrir þau að forðast að taka af-
stöðu til deilumála Bandaríkjanna
annars vegar og Evrópuríkjanna
hins vegar. Þau verði einnig að glíma
við þá spurningu í ljósi breyttrar
stöðu NATO hvort Evrópusam-
bandið geti veitt Norðurlöndum ör-
yggistryggingu í framtíðinni. Þess
má geta að fyrirlesturinn fer fram á
ensku. Fundarstjóri verður Valur
Ingimundarson, dósent í sagnfræði.
Alyson Bailes er sem fyrr segir
forstöðumaður Alþjóðafriðarrann-
sóknastofnunarinnar í Stokkhólmi
(SIPRI) og fyrrverandi sendiherra
Bretlands. Hún hefur gegnt fjölda
trúnaðarstarfa fyrir bresku utanrík-
isþjónustuna og stofnanir í Evrópu
sem vinna að öryggis- og varnar-
málum. Hún hefur samhliða þessum
störfum unnið að fræðimennsku og
skrifað fjölda greina um öryggis- og
varnarmál.
Morgunblaðið/Jim Smart
Alyson J.K. Bailes beinir í fyrir-
lestri sínum sjónum að nýjum við-
horfum í varnar- og öryggismálum.
Breytt staða í her-
málum snertir öll ríki
DR. SHIRIN Ebadi tók við heið-
ursdoktorsnafnbót félagsvísinda-
og lagadeildar Háskólans á Akur-
eyri í gærmorgun, við athöfn sem
fram fór í Ketilhúsinu.
Hún sagðist afar þakklát fyrir þá
viðurkenningu sem í því fælist og
einnig stolt. Í kjölfarið vonaðist hún
til að koma mætti á samskiptum á
milli Íslands og Íran og að skiln-
ingur milli landanna ykist við það,
þrátt fyrir að löndin ættu ólíkan
menningarlegan bakgrunn. Hún
vænti þess að slíkt gæti t.d. átt sér
stað með samskiptum við Háskól-
ann á Akureyri og að vonandi yrði
fljótlega hægt að bjóða upp á stúd-
entaskipti milli landanna.
Félagsvísinda- og lagadeild Há-
skólans á Akureyri hóf starfsemi
fyrir ári en hún leggur sérstaka
áherslu á kennslu í mannréttindum
og mannúðarlögum. Þorsteinn
Gunnarsson, rektor Háskólans á
Akureyri, sagði fulla nauðsyn á að
auka virðingu fyrir mannréttindum
nú á tímum, í fersku minni væru
grimmileg dæmi um fjöldamorð,
jafnvel þjóðarmorð, m.a. í Kambód-
íu, Rúanda og Júgóslavíu. „Þó að Ís-
land blessunarlega eigi ekki hér
hlut að máli er það skylda og réttur
okkar að standa vörð um mannrétt-
indi. Við berum ábyrgð gagnvart
alþjóðasamningum um mannrétt-
indi sem við höfum undirgengist.
Við erum bandamenn stjórnvalda
ríkja sem hafa orðið uppvís að
pyndingum og misþyrmingum á
stríðsföngum í Írak, Afganistan og
víðar,“ sagði Þorsteinn. Hann
nefndi að Háskólinn á Akureyri
hefði tekist á hendur það mik-
ilvæga verkefni með Rauða kross-
inum og íslenskum stjórnvöldum að
vera málsvari þeirra mannréttinda
sem Genfarsamningarnir ná yfir,
en þeir fjalla m.a. um vernd særðra
og sjúkra hermanna á vígvelli,
vernd stríðsfanga og vernd al-
mennra borgara á stríðstímum.
Sýnir starfinu mikinn áhuga
Þorsteinn gat þess að Shirin
Ebadi, sem hlaut friðarverðlaun
Nóbels á liðnu ári, sýndi starfi Há-
skólans á Akureyri mikla velvild og
heiður með því að þiggja dokt-
orsnafnbót, en hún hefði sýnt ein-
stakt hugrekki í málsvörn fyrir
minnihlutahópa og þá sem eru of-
sóttir vegna skoðana sinna.
Háskólinn hefur aðeins einu sinni
áður veitt doktorsnafnbót í heið-
ursskyni, Haraldi Bessasyni, fyrsta
rektor hans, fyrir fjórum árum.
Dr. Shirin Ebadi heiðursdoktor við Háskólann á Akureyri
Þakklát fyrir viðurkenninguna
Morgunblaðið/Kristján
Nýr heiðursdoktor. Ingólfur Friðriksson og Elísabet Ingunn Einarsdóttir, nemendur í félagsvísinda- og lagadeild
Háskólans á Akureyri, færðu Shirin Ebadi í skikkju sem fylgir heiðursdoktorsnafnbótinni.
ÖSSUR Skarphéðinsson, formaður
Samfylkingarinnar, segir að mark-
mið ríkisstjórnarinnar við endur-
skoðun stjórnarskrárinnar virðist
ekki vera að tryggja réttarbætur
fyrir þjóðina heldur að ná sér niðri á
henni og forsetanum eftir atburði
síðastliðins sumars þar sem forset-
inn synjaði lögum um fjölmiðla stað-
festingar. Össur lét þessi orð falla í
ræðu á trúnaðarmannafundi Rafiðn-
aðarsambandsins á Selfossi.
„Það er erfitt að skilja ríkisstjórn-
ina öðruvísi en svo að hún vilji fyrst
og fremst fara í endurskoðun á
stjórnarskránni til að taka burt mál-
skotsréttinn, þannig á að refsa for-
setanum og refsa þjóðinni,“ sagði
Össur. Þjóðaratkvæðagreiðslu og
málskotsrétti forseta hefði verið
stillt upp sem andstæðum þannig að
réttlætanlegt væri að taka burt
ákvæði um málskotsréttinn ef tekið
yrði upp nýtt ákvæði um þjóðarat-
kvæðagreiðslu.
Styður hvort annað
„Þetta snýst hins vegar ekki um
eitt og sama atriðið. Réttur fólks til
að krefjast þjóðaratkvæðis er eitt og
réttur forsetans til að skjóta laga-
frumvarpi til atkvæðis allrar þjóðar-
innar er allt annað.“
Sagði Össur að annað útilokaði
ekki hitt heldur styddu þvert á móti
mismunandi kostir hvor annan og
efldu vernd borgarans og rétt gagn-
vart ásælni framkvæmdavaldsins.
Össur Skarphéðinsson á trúnaðar-
mannafundi Rafiðnaðarsambandsins
Þjóðinni refsað
með því að afnema
málskotsréttinn
STJÓRN Neytendasamtakanna for-
dæmir samráð olíufélaganna og lýs-
ir fullri ábyrgð á hendur þeim vegna
þess tjóns sem þau hafa valdið neyt-
endum. Einnig krefst stjórn Neyt-
endasamtakanna þess að olíufélög-
unum verði gert að skila þeim
ávinningi sem þau hafa haft af ólög-
mætri starfsemi sinni og að þeir
sem sekir eru í þessu máli verði
látnir bera ábyrgð samkvæmt lög-
um. Þetta kemur fram í samþykkt
sem gerð var á fundi stjórnar Neyt-
endasamtakanna.
Neytendur fái tjónið bætt
Neytendasamtökin gera, í sam-
þykkt sinni, þær kröfur til olíufélag-
anna að þau upplýsi neytendur um
hvernig þau ætla að bæta neytend-
um það tjón sem þau hafa valdið
þeim með ólögmætum hætti. Að þau
upplýsi almenning um hvernig þau
ætla að bæta það samfélagslega tjón
sem þau hafa valdið með ólögmæt-
um hætti. Og að þau setji sér sér-
stakar siðareglur um starfshætti í
viðskiptum sem þau birta opinber-
lega. „Jafnframt gera Neytenda-
samtökin þá kröfu til stjórnvalda að
þau tryggi með raunhæfum fjárveit-
ingum, að Neytendasamtökin geti í
meira mæli en nú er sinnt eðlilegu
aðhaldi á markaðnum. Jafnframt
leggja Neytendasamtökin áherslu á
að viðurlög vegna ólögmæts sam-
ráðs fyrirtækja verði hert til muna.
Loks minnir stjórn Neytendasam-
takanna á að smæð íslensks mark-
aðar, fákeppni og sterk staða fárra
markaðsráðandi fyrirtækja kallar á
að stjórnvöld tryggi að eftirlitsaðil-
ar geti tekist á við vandamál sem
fylgja smæðinni.
Stjórn Neytendasamtakanna
Viðurlög vegna ólög-
legs samráðs verði hert