Morgunblaðið - 07.11.2004, Qupperneq 32

32 SUNNUDAGUR 7. NÓVEMBER 2004 MORGUNBLAÐIÐ
Þ
etta verður sjálfsagt sögufræg mynd,“ sagði
Jóhannes Kjarval listmálari, þegar hann tók
mynd af ljósmyndurum þriggja dagblaða á
myndavél eins þeirra, Ólafs K. Magnússonar,
ljósmyndara Morgunblaðsins. Tilefni mynda-
tökunnar var opnun á sýningu meistara Kjar-
vals í Listamannaskálanum 9. febrúar árið
1961. Fréttaljósmyndarar fylgdu Kjarval um salinn og tóku
myndir af honum taka á móti gestum, sem streymdu að.
Sýningin hafði ekki verið auglýst, tilkynnt var í útvarpinu
samdægurs að hún væri að opna. Um hríð hafði þess verið
vænst að Kjarval opnaði sýningu með nýjum verkum, og vet-
urinn áður hafði hann leigt Listamannaskálann í einn og
hálfan mánuð, en aldrei sett upp nein verk. En nú voru 44
málverk á veggjum og meistarinn lék við hvern sinn fingur.
Í frásögn Morgunblaðsins af opnuninni segir: „Margir
þekktir borgarar, sem vitað er að hafa áhuga á málverkum,
tóku hann á eintal út í horn eða gengu með honum um gólfið,
ákafir á svip. En þeir hafa líklega fengið álíka loðin svör og
blaðamaður Mbl.
– Nei, það verður ekkert verð á þeim fyrst um sinn. Þær
eru alltof dýrar til að vera til sölu.
– Ég ætla að stríða á því að verðleggja enga mynd. Það
getur eins verið að ég gefi þær. Ómögulegt að segja. Ég
skulda 100 þúsund krónur eftir að hafa komið upp sýning-
unni. Ég get alveg eins látið myndirnar og átt hjá fólki, eins
og fólk á hjá mér. Það er aldrei að vita!“
Í Tímanum var einnig frásögn af opnuninni, og endurbirt í
Öldinni okkar. Þar er því lýst er Kjarval var lagstur á gólfið,
til að dytta að undirstöðu einnar myndarinnar: „Rétt í því
teygir sig niður að meistaranum virðuleg frú í bænum:
– Ég var að hugsa um þessa, númer 17, hún heitir Á marg-
litum kjól, en það er bara ekkert verð á henni.
– Nei, það er ekkert verð á neinni mynd, svarar meistarinn
og rís upp við dogg, kexið er ekki orðið þurrt.
– Hvað segið þér? spurði frúin hissa.
– Kexið er ekki orðið þurrt, segir Kjarval aftur og brosir,
sumar myndirnar eru ekki búnar. Og margar eru pantaðar.
– En þessi númer 17? spyr frúin áfjáð.
– Það eru tveir búnir að festa hana, segir meistarinn, þeir
hafa staðið fyrir utan hjá mér með peningana. En peningar
eru aukaatriði. Spurningin er bara þessi: hvern á að svíkja?“
Frásögnin heldur áfram, yfirferð Kjarvals um salinn er
lýst og ljósmyndurunum sem fylgja honum eftir.
– Því er enginn sem tekur ljósmynd af þessum ljósmynd-
urum? spyr Kjarval. Það ætti að birta myndir af ljósmynd-
urum í blöðunum.
Svo hnippir hann í ljósmyndara Morgunblaðsins, Ólaf K.
Magnússon.
– Heyrðu, lánaðu mér nú myndavélina þína og svo tek ég
mynd af ykkur öllum.
Ólafur fellst á það og afhendir Kjarval vélina um leið og
hann fræðir hann á undirstöðuatriðum ljósmyndunar.
– Sjáðu til, hérna áttu að ýta á takkann, ég stilli hana
fyrst. Hún þarf að vera í fókus.
Fókus! Hókus! Pókus! kallar Kjarval um leið og hann
smellir af og það verður mikill blossi.
Svo víkur Kjarval sér fram að dyrum og biður konuna,
sem selur aðgöngumiðana, að standa upp. Hann sest sjálfur í
sæti hennar. Farðu nú inn og skoðaðu myndir. Nú skal ég
selja.“
Dagana eftir opnunina leit Ólafur K. Magnússon nokkrum
sinnum inn á sýninguna og myndir hans frá þeim heimsókn-
um birtust í blaðinu. Á einni sést Kjarval í móttöku sem hann
hélt fyrir bílstjórana á BSR, en þeir óku honum víða um
land. Og viðtal var síðan tekið við Kjarval og þann bílstjóra
BSR sem hann ferðaðist oftast með, Þorvald Þorvaldsson.
Úr myndasafn i Ó la fs K . Magnússonar
Fókus! Hókus! Pókus!
Morgunblaðið/Ólafur K. Magnússon
Kjarval og Jónas. Kjarval tekur á móti Jónasi frá Hriflu við opnun sýningarinnar.
Morgunblaðið/Ólafur K. Magnússon
Bílstjórarnir. Hér leikur Kjarval á als oddi við heimsókn vina á sýninguna, bílstjóranna hjá BSR,
en þeir óku honum löngum um landið.
Morgunblaðið/Ólafur K. Magnússon
Tónskáldið og myndskáldið. Páll Ísólfsson og Jóhannes Kjarval rýna í verkin á sýningunni.
Ljósmynd/Jóhannes Kjarval
Kjarvalsverk! Ljósmyndin sem Kjarval tók af þremur ljósmyndurum á vél Ólafs K. Magnússonar í
Listamannaskálanum: Ólafur, Kristján Magnússon og Oddur Ólafsson.
ÓLAFUR K. Magnússon, ljósmyndari Morgunblaðsins 1947 til 1996,
tók á ferli sínum ótal ljósmyndir af Jóhannesi S. Kjarval og varð
þeim vel til vina. Stundum hittust þeir á förnum vegi og Ólafur tók
myndir, og oft sótti Ólafur Kjarval heim á vinnustofuna, gjarnan í
fylgd Matthíasar Johannessen, ritstjóra Morgunblaðsins, sem var
góðvinur Kjarvals og skrifaði við hann kunn samtöl sem birtust í
Kjarvalskveri.
Í viðamiklu filmusafni Ólafs er því að finna fjölda merkra ljós-
mynda af Jóhannesi Kjarval og hafa fæstar þeirra komið fyrir augu
almennings. Hér birtast myndir frá opnun á sýningu Kjarvals í
Listamannaskálanum í febrúar árið 1961 en úrval fleiri mynda frá
þeim viðburði má sjá á mbl.is, í Myndasafni Morgunblaðsins, undir
hnappnum Nýtt á mbl.is. Að auki má þar skoða í heild merka
myndaröð sem Ólafur tók af heimsókn á vinnustofu Kjarvals við
Sigtún sumarið 1968.
Ólafur K. og Kjarval