Morgunblaðið - 03.12.2004, Side 20

20 FÖSTUDAGUR 3. DESEMBER 2004 MORGUNBLAÐIÐ
ERLENT
SEXTÁN manna sérfræðinganefnd
hefur lagt til að komið verði á um-
fangsmiklum umbótum á starfsemi
Sameinuðu þjóðanna til að auðvelda
þeim að takast á við hættur sem
steðja að heiminum á 21. öldinni.
Nefndin segir m.a. að til að ríki geti
gripið til hernaðaraðgerða í því skyni
að fyrirbyggja yfirvofandi árás eða af-
stýra hugsanlegri hættu á árás þurfi
þau fyrst að fá heimild öryggisráðs
Sameinuðu þjóðanna til að beita her-
valdi.
Kofi Annan, framkvæmdastjóri
Sameinuðu þjóðanna, skipaði sér-
fræðinganefndina fyrir ári, eftir mikl-
ar deilur um innrásina í Írak, en ör-
yggisráðið neitaði að heimila hana
með sérstakri ályktun.
Nefndin segir í 95 síðna skýrslu,
sem birt var á þriðjudag, að ekkert
eitt ríki, ekki einu sinni stórveldi, geti
tekist á við þær hættur, sem steðja að
heiminum, upp á sitt eindæmi.
Nefndin leggur til ýmsar umbætur
til að gera Sameinuðu þjóðunum, og
þá einkum öryggisráðinu, kleift að
takast á við sameiginlegar hættur.
„Ógnir nútímans virða ekki nein
landamæri, þær tengjast og við þurf-
um að takast á við þær á alþjóðavett-
vangi, innan svæðisbundinna sam-
taka og einstakra ríkja. Ekkert ríki,
og einu gildir hversu öflugt það er,
getur af eigin rammleik orðið ónæmt
fyrir ógnum nútímans.“
Íhlutun verði
gerð auðveldari
Nefndin segir ennfremur að til að
gera heiminn öruggari þurfi að berj-
ast gegn fátækt, hryðjuverkastarf-
semi, umhverfisspjöllum, skipulagðri
glæpastarfsemi og útbreiðslu gereyð-
ingarvopna.
Samkvæmt stofnskrá Sameinuðu
þjóðanna mega aðildarríkin beita her-
valdi í sjálfsvörn vegna „yfirvofandi“
árásar en ekki vegna hugsanlegrar
„ógnar“. Nefndin segir að Sameinuðu
þjóðirnar þurfi að gera sér grein fyrir
„þeim martraðarkennda möguleika
að hryðjuverkamenn komist yfir ger-
eyðingarvopn með hjálp óábyrgra
ríkja, en það kann hugsanlega að rétt-
læta beitingu hervalds, ekki aðeins til
að bregðast við árás heldur til að fyr-
irbyggja árás og áður en dulin ógn
verður að yfirvofandi hættu. Spurn-
ingin er ekki hvort hægt sé að grípa
til slíkra aðgerða: það er hægt, af
hálfu öryggisráðsins, hvenær sem það
telur að friði og öryggi heimsins sé
stefnt í hættu“.
Nefndin leitast einnig við að skil-
greina „hryðjuverk“ og leggur til að
skilgreiningin á hættunum, sem rétt-
læta hernaðaraðgerðir, verði víkkuð
út, þannig að hún nái til yfirvofandi
þjóðarmorða og annarra grimmdar-
verka. Markmiðið er að auðvelda
hernaðarlega íhlutun af hálfu Samein-
uðu þjóðanna ef ástæða þykir til og
minnka líkurnar á því að eitt aðild-
arríkjanna telji sig þurfa að grípa til
aðgerða upp á sitt eindæmi.
Aðildarríkjum ráðsins fjölgi
Þá vill nefndin að aðildarríkjum ör-
yggisráðsins verði fjölgað úr 15 í 24
og leggur til tvær leiðir að því marki. Í
annarri tillögunni er gert ráð fyrir því
að sex ríki (líklega Þýskaland, Japan,
Indland, Brasilía og tvö Afríkuríki) fái
fast sæti í ráðinu án neitunarvalds og
að þrjú ríki bætist í hóp þeirra sem
kjörin eru í ráðið til tveggja ára. Í
hinni tillögunni er gert ráð fyrir því að
bætt verði við nýjum hópi í ráðið og í
honum verði ríki, sem kosin verði til
fjögurra ára í senn og eigi möguleika
á endurkjöri að þeim tíma liðnum.
Enn er óljóst hvort tillögurnar njóti
nógu mikils stuðnings til að hægt
verði að koma þeim í framkvæmd. Á
meðal þeirra sem sátu í nefndinni
voru Gro Harlem Brundtland, fyrr-
verandi forsætisráðherra Noregs,
Jevgení Prímakov, fyrrverandi for-
sætisráðherra Rússlands, og Brent
Scowcroft, fyrrverandi þjóðarörygg-
isráðgjafi Bandaríkjanna.
Gert er ráð fyrir því að skýrslan
verði grundvöllur að tillögum sem
Kofi Annan hyggst leggja fyrir alls-
herjarþing Sameinuðu þjóðanna í
mars.
Annan segir í grein, sem hann
skrifaði í tilefni af birtingu skýrslunn-
ar, að höfundar hennar hefðu fyrst og
fremst leitt í ljós hversu samofnar
þjóðir heims og hætturnar, sem steðj-
uðu að þeim, væru orðnar. „Ógn sem
steðjar að einu ríki er ekki aðeins ógn
við öll ríkin heldur getur hún einnig
grafið undan vörnum okkar gegn öll-
um öðrum ógnum ef við látum undir
höfuð leggjast að takast á við hana.
Stórfelld árás hryðjuverkamanna í
hjarta iðnvædda heimsins getur lagt
efnahag heimsins í rúst, þannig að sár
fátækt sverfi að milljónum manna; og
hrun ríkis í fátækasta heimshlutanum
getur orðið til þess að risastórt gat
myndist í vörnum okkar gegn hryðju-
verkastarfsemi og farsóttum.“
„Fáir geta lesið þessa skýrslu og
verið áfram efins um að það sé í
verkahring okkar allra og sameigin-
legt hagsmunamál að gera heiminn
öruggari,“ skrifaði Annan. „Í skýrsl-
unni er okkur sagt hvernig við eigum
að gera þetta og hvers vegna við þurf-
um að hefjast handa tafarlaust. Bolt-
inn er núna hjá pólitískum leiðtogum
heimsins. Ég skora á þá að grípa
þetta tækifæri sem er svo mikilvægt
að það má ekki ganga okkur úr greip-
um.“
Fréttaskýring | Sérfræðinganefnd á vegum Kofi Annans hefur lagt til viðamiklar umbætur á starfsemi Sameinuðu þjóðanna. Hún seg-
ir að til að ríki geti gripið til „fyrirbyggjandi hernaðaraðgerða“ gegn öðru ríki þurfi þau fyrst að fá ótvíræða heimild öryggisráðsins.
Hervaldi að-
eins beitt með
heimild SÞ
’Ekkert ríki, og einugildir hversu öflugt það
er, getur af eigin ramm-
leik orðið ónæmt fyrir
ógnum nútímans.‘
Reuters
Brasilískir hermenn í friðargæsluliði Sameinuðu þjóðanna á Karíbahafs-
eyjunni Haíti á eftirlitsferð í höfuðborginni Port-au-Prince.
EVRÓPUSAMBANDIÐ tók í gær
við friðargæslunni í Bosníu af Atl-
antshafsbandalaginu sem sendi frið-
argæslulið til landsins eftir stríðið
þar á árunum 1992–95.
Um 7.000 hermenn voru í Bosníu
á vegum NATO og gert er ráð fyrir
því að friðargæslulið ESB verði
skipað jafnmörgum hermönnum.
Er þetta í þriðja skipti sem Evr-
ópusambandið annast friðargæslu.
Áður hafði sambandið sent örygg-
issveitir til Makedóníu og tekið að
sér friðargæslu undir forystu
Frakka í Lýðveldinu Kongó í fyrra.
Gangi friðargæslan í Bosníu að
óskum gæti hún orðið til þess að
Evrópusambandið tæki við fleiri
slíkum verkefnum af NATO, til að
mynda í Kósóvó.
NATO verður áfram með fá-
mennt lið í Bosníu, m.a. um 250
bandaríska hermenn, einkum til að
leita að meintum stríðsglæpamönn-
um.


; 8 "#


/"" (D2( 
#$ %&
# '(   )     
*+ 
   )   
,  +    
  -)  
*  #.+  #$ %&

    . %&,  
*  /%
 !"#$"%  %&"'(
+ 0
1
2
.  0 
3 



 


   
4  5
' 
+%./"6
7#&.#489"/
.!)7
*27
 

!
  "#


#$ ""

%& 
'( )* 

 (  :0 *     /  6  
N"&  2" !
# %((!"& "#
.  6  
N"&  2"  52>
! '( # ."!
7  #$ %&
+  6)  
N"&  2" )!    
/6  
N"&  2"  ""


)"&7  
0!/!""O

)"&7  
0!/!""O
+,
  --.  #

/ %

,

0 (123 , -4
,"

" 53 
 3
-

3 -  3
 3 ""31.

.)
3-3 
 3
' -$"

Taka
við frið-
argæslu
Sarajevo. AFP.
ið vegna kosninganna og halda uppi
þrýstingi á uppreisnarmenn eftir
átökin í Fallujah,“ sagði Rodriguez.
Samkvæmt þessu verða banda-
rísku hermennirnir í Írak brátt orðnir
jafnmargir og þeir voru 30. apríl í
fyrra, rétt áður en George W. Bush
Bandaríkjaforseti lýsti yfir, að meiri-
háttar átökum í landinu væri lokið.
Bush sagði í gær að kosningunum
yrði ekki frestað en allmargir flokkar
súnníta í Íraka hafa lagt til að þeim
verði frestað um sex mánuði í von um
að ástand í öryggismálum verði þá
betra. Einnig segja þeir að meiri tíma
þurfi til að undirbúa kosningarnar.
Leiðtogar sjíta, meirihluta lands-
manna, eru hins vegar á móti frestun
og bráðabirgðaforseti landsins, sem
er súnníti, er þeim sammála.
BANDARÍSK stjórnvöld tilkynntu í
gær, að þau hygðust auka herstyrk
sinn í Írak vegna fyrirhugaðra kosn-
inga í landinu í næsta mánuði. Verða
bandarísku hermennirnir þá jafn-
margir og þeir voru flestir eftir inn-
rásina í fyrravor.
David Rodriguez hershöfðingi
sagði, að hermönnunum yrði fjölgað
úr 138.000 í 150.000 snemma í næsta
mánuði, ýmist með því að senda nýja
á vettvang eða framlengja dvöl ann-
arra. „Tilgangurinn er að auka örygg-
Fleiri bandarískir
hermenn til Íraks
Þingkosning-
unum verður
ekki frestað
Bagdad. AFP.
Reuters
Íraskir lögreglumenn kanna aðstæður eftir að gerð var árás með sprengju-
vörpu í miðborg Bagdad í gær. Tveir særðust og nokkrir bílar brunnu.
Taílenskur lögreglumaður virðir fyrir sér flak af bíl í Bangkok í gær. Hluti
úr hreyfli einnar af vélum flugfélagsins Cathay Pacific datt af fljótlega eft-
ir flugtak og lenti á bílnum og öðrum til. Enginn mun hafa slasast.
Reuters
Óvænt uppákoma
HÆSTIRÉTTUR Svíþjóðar dæmdi
í gær morðingja Önnu Lindh utan-
ríkisráðherra í ævilangt fangelsi.
Mijailo Mijailovic, hálfþrítugur
maður, sem átt hefur við geðræn
vandamál að stríða, stakk Lindh til
bana í september í fyrra.
Rétturinn hafnaði kröfu verjanda
Mijailovic um að hann yrði aðeins
dæmdur fyrir manndráp. Um hefði
verið að ræða úthugsað morð.
Mijailovic er fæddur í Svíþjóð af
serbnesku foreldri en afsalaði sér í
haust sænskum borgararétti. Ætlar
verjandi hans að fara fram á, að
hann fái að afplána dóminn í Serb-
íu. Mijailovic segist óttast um líf sitt
í sænsku fangelsi.
Dómur yfir morðingja Önnu Lindh