Tíminn - 19.04.1977, Page 13

12
Þriöjudagur 19. april 1977
Þriöjudagur 19. april 1977
13
Vistfræðileg
vandamál
Síberíu
Yenisey-áin — Myndin tekin Ur loftiog sést vel hvernig áin bugöast um skóglendiö
Frá Ust-Ilimskaja-raforkuverinu viö Angarafljót
Samin var áætlun um náttúru-
vernd, þar sem m.a. var horfið
frá því að flytja olíuna með
skipum eftir ánni Ob, og mælt
með ákveðinni aðferö til að
safna úrgangsgasi og nýta það
til raforkuframleiðslu f orku-
verinu Súrgútskaja, en þannig
var dregið mjög úr mengun.
Það svæði, sem orðiö hefur fyrir
röskun, skal ræktað upp i stór-
um stil.
1 Sovétrikjunum og Banda-
rikjunum eru uppi miklar áætl-
anir um aö snúa farvegi nokk-
urra norðlægra fljóta til suðurs,
þangað sem sólin er heitust og
úrkoman minnst. 1 Sovétrikjun-
um er ætlunin aö veita vatninu
úr Síberiufljótunum ivatnslitlar
ár I Kasakhstan og Mið-Asiu,
koma þar upp vatnsgeymum og
skurðum og dæla þannig lifi i 20
milljónir hektara lands sem nú
er eyöimörk.
En hvaða breytingar á um-
hverfinu munu þessara fram-
kvæmdir hafa i för með sér,
veröa þær ekki hnattrænar?
Þetta vandamál er nú i ræki-
legri athugun, og þvi liggja
áætlanirnar enn uppi á hillu,
enda þótt langt sé um liðið siðan
þær voru fullunnar.
I Bandarikjunum hefur einna
mest veriö talaö um þá áætlun
af þessu tagi sem kennd er við
NAWAPA (Vatns-og orkustofn-
un Norður-Ameriku), en sam-
kvæmt henni verða nokkrar ár i
Alaska og Brezku Kolumbiu
sendar i ferðalag suður á bóg-
inn.
En „framkvæmd áætlunar-
innar um breytingu á jarövegi
árinnar Ob virðist raunhæfari á
næstu áratugum en framkvæmd
á NAWAPA-áætluninni” — seg-
ir bandariski visindamaðurinn
F. McLean. — „Hugmyndin um
aö nýta vatniö frá Sfberiu i
þurrkahéruðum f suöri nýtur
opinbers stuðnings... Allar hliö-
ar áætlunarinnar eru í ná-
kvæmri og timafrekri rann-
sókn”.
Forseti sovézka land-
fræðingafélagsins, Ivan Gerasi-
mof, þreytist ekki á að endur-
taka, að endanleg gerð
áætiunarinnar verði þá fyrst
lögð fyrir rikisstjórnina þegar
ekki er lengur fyrir hendi
minnsta efasemd varðandi
hættu sem umhverfinu gæti
stafað af þessum framkvæmd-
um.
Góð visa verður aldrei of-
kveðin, og umhverfið verður
aldrei ofverndaö.
APN
Lena — stærsta fljót Siberiu
Til skamms tfma rikti mikil
bjartsýni f hópi þeirra manna
sem áttu beinan þátt i uppbygg-
ingunni I Sfberiu. Siberia er ó-
endanleg og nær ósnert ennþá,
sögðu þeir, Ef allar borgir og
iðnaöarmiöstöðvar á svæðinu
væru komnar á einn staö næðu
þær aðeins yfir örlitið brot af
Siberiu. Voldugar árnar búa yf-
ir þeim eiginleika að hreinsa sig
sjálfar og skógarnir endur-
nýjast sjálfkrafa.
Þaö var Bækal-vatnið þetta
náttúruundur sem minnti fólk á
að hlutirnir voru ekki alveg
svona einfaldir. Bækal er
dýpsta stöðuvatn I heimi, i þvi
er samankominn einn fimmti
hluti af öllu fersku vatni á plán-
etunni, og þetta vatn er svo
hreint að séö verður til botns á
margra tuga metra dýpi. Marg-
ar dýra- og gróðurtegundir sem
hafast viö i Bækal eða á bökkum
þess eiga ekki sinn lika neins
staðar.
Fyrir nokkrum árum voru
reist nokkur stór iðnfyrirtæki á
bökkum Bækal-vatnsins. A ytra
borðinu virtist allt vera meö
felldu, vatniö hélt ferskleika
sinum og var enn gagnsætt og
hreint. En rannsóknir leiddu I
ljós að eftirnokkurn tima myndi
Bækal glata hæfileikanum til aö
hreinsa sig sjálft.
Sérfræðingar ráku upp rama-
kveinog almenningur tók undir.
Þúsundir bréfa bárust til
Æðstaráösins og á ritstjórnar-
skrifstofur dagblaðanna. Um
skeið leið varla sú vika að ekki
birtist grein um málið i stærstu
blöðum iandsins.
Verndun Bækals varö aö máli
allrar þjóðarinnar. Allt var gert
til að bjarga þessum dýrgrip frá
glötun. Víðtæk rikisáætlun var
settigangog náðitilallra króka
og kima á þessu vlöáttumikla
stöðuvatni. Hreinsunarkerfin
reyndust dýrari I uppsetningu
ensjálfar verkmsiðjurnar, ogá-
kveöið var að ekki yrðu reistar
þarna fleiri verksmiðjur.
Arið 1974 var gefið út „Tfma-
bundin reglugerö um verndun
Bækal-vatns og náttúruauðiinda
þess”.
— Tilgangurinn með þessari
reglugerð — segir Júri Belitsj-
enko, yfir maöur þeirrar rikis-
stofnunar er sér um eftirlit með
vötnum og ám — er fdlginn i
samhæfingu hinna fjölbreyti-
legustu aðferöa viö verndun og
skynsamlega nýtingu vatnsins,
jaröarinnarog skóganna á Bæk-
al-svæöinu.
Þetta dæmi sýnir vel hversu
viðkvæm náttúran er og hver
dýr mistökin eru sem gerö eru i
trausti þess að náttúran sjái
sjálf um endurnýjun sina og
hreinsun. NÚ er hins vegar öll á-
herzla lögð á vistfræðina, áöur
en hafizt er handa við byggingu
ákveðins mannvirkis. Kannað
erfyrirfram hverjar afleiðingar
iðnaðarinnrásin getur haft i
hverju einstöku tilviki og
hvernig unnt er að draga úr nei-
kvæöum áhrifum hennar á um-
hverfiö.
Visindamaðurinn Viktor
Soionjenko, sem sagt er aö hafi
fariö fótgangandi alla þessa
3200 kilómetra, hefur sagt frá
þvi, að eitt sinn þegar hann var
aö skera greinaraf tréhafihann
taliö u.þ.b. 200 árshringi á
stofni, sem var aðeins 15 sm i
þvermál. Sem sé, þetta lerki
þurfti 200 ár til að verða að lág-
vöxnu, grönnu tré í þessu kulda-
lega loftslagi.
Ekki þarf annaö en röskun á
mosaábreiðunni til aö gjár
myndist i jarðveginn sem frost-
ið fer aldrei úr.
Með öðrum orðum: náttúran
þarfnast mikillar umhyggju á
þessu svæði, umhverfis BAM-
járnbrautarlinuna. Bandariski
sérfræðingurinn V. Mot sagði i
skýrslu sinni á 23. Alþjóðlega
landfræöingaþinginu, sem hald-
ið var i Moskvu sumariö 1976:
„Umhyggja fyrir tengslum
mannsins viö umhverfiö kemur
vel fram I frumvarpi til laga um
verndun jarðlaga og i tveimur
merkum greinum, sem birtusti
blaðinu „Isvestia”, ogfjalla um
umhverfisvernd i Siberiu. 1 stað
„almennrar innrásar” I náttúr-
una á BAM-svæöinu krefjast
visindamenn og framkvæmda-
aðilar varúðar i sambandi við
seinþroska siberiutré. Einnig er
látin I ljós umhyggja fyrir
verndunarráöstöfunum gagn-
vart hinni villtu náttúru og
varðveizlu hennar á friðuöum
svæöum (þjóðgöröum)”.
Þessi umhyggja kemur m.a.
fram I þvi að meðfram ailri
brautinni hefur verið komið upp
rannsóknarstöðvum til náttúru-
athugana.
Gerð hefur verið landfræðileg
heildarspá fyrir BAM-svæðið
allt til ársins 2000. „Þetta
visindalega plagg er það fyrsta
sinnar tegundar sem gert er i
heiminum, — segir þekktur
sovézkur visindamaður, Viktor
Sotsjava. — Það gerir okkur
kleiftað sjá fyrir afleiðingar af
afskiptum mannsins af náttúru-
ferlunum og koma meö raun-
hæfar ráðleggingar fyrir fram-
kvæmdaaðilana.”
Þegar olía og gas fundust i
Vestur-Siberiu streymdi þangaö
fólk og vélar. Upp á siökastið
hefur árleg aukning oliuvinnsl-
unnar á þessu svæði numiö 20-25
milljónum tonna.
Það segir sig sjálft, að náttúr-
an stendur ekki ósnortin eftir
slika vinnslu. A þessu frosta-
svæði valda heitar gaslagnirnar
breytingum á jarölögunum.
Sjálf borunin telst lika til
röskunar á umhverfinu, svo og
vegaframkvæmdir, oliuleiðslur
o.s.frv. Fyrir rúmum 10 árum
hófu vistfræöingar i v-SIberíu
veigamikil rannsóknarstörf,
sem miðuðu að þvi að gera upp-
bygginguna eins skaðlitla fyrir
umhverfið og mögulegt var.
Stór iðnaðarfyrirtæki hafa risiöupp á bökkum Bækal-vatnsins. Þarna
hefur verið komiö upp stórum vatnstönkum, sem hreinsa eiga
úrgangsvatn frá verksmiðjunum svo Bækalvatnið haldist hreint og
tært,

Tónlistarfólkið unga i Keflavik
Nemenda-
tónleikar í
Keflavík
19. skólaári Tónlistarskólans I
Keflavik er nú að ljúka, og i þvi
tilefni verða hinir árlegu loka-
tónieikar skólans haldnir á veg-
um Tónlistarfélags Keflavikur
laugardaginn 23. april nk. kl. 17
i Keflavikurkirkju.
Skólahljómsveit undir stjórn
Arna Arinbjarnarsonar leikur,
og kemur nú i fyrsta sinn ein-
leikari fram með hljómáveit-
inni. Það er Guðbrandur
Einarsson, sem leikur sónötu
fyrir trompet og strengjasveit
eftir Henry Purcell. Nýstofnaö
strengjatrió leikur trió eftir
Leopold Mozart. 1 trióinu eru
Unnur Pálsdóttir, Kjartan Már
Kjartansson og Rúnar Guð-
mundsson. Aörir einleikarar á
þessum tónleikum eru Birna
Björnsdóttir og Baldur Þ. Guð-
mundsson á pianó og Steinar
Guðmundsson á orgel. Unnur
Pálsdóttir leikur einnig 1. þátt
úr fiðlukonsert i D-dúr nr. 4 eftir
W.A. Mozart.
Skólaslit veröa fimmtudaginn
19. mai nk. i Tónlistarskólanum
kl. 15.
DOUCELINE
FARFUMS GUY LAFiOCHE FARIS
SIMI 8-15-88 (4 LINUR)
til sýnis i einum stærsta og glæsilegasta sýningarsal
landsins. — Nær ótakmörkuð, malbikuð bilastæði.
Þrautreyndir sölumenn tryggja góða þjónustu. Söluskrdin
vinsæla fyrir marz komin út — hringið eða skrifið.
..... .............,v
Stórkostlegt úrval af öllum
stærðum og gerðum bíla