Tíminn - 22.12.1978, Blaðsíða 7

Föstudagur 22. desember 1978
7
Fróðlegur samanburð-
IU'
Engilbert á Tyr&ilmýri og
Jens i Kaldalóni hafa báðir
svarað grein minni „Að slátra
meö tapi”. Mér er skylt aö
þakka þær upplýsingar sem
fram koma i greinum þeirra og
skal ég fjalla enn nokkuð um
málið, þvi gaman hef ég af að
skrifast á við Djúpbændur. í
svari minu geri ég ekki hvorri
grein þeirra fyrir sig skil heldur
svara þvi sem mér finnst skipta
máli og tekur hvor til sin.
Ódýr borun.
Engilbert er á undan rikis-
stjórninni með niillin, munurinn
er einungis sá aö hann sker af
eitt en stjórnin ætlar af með tvö.
Engilbert telur að borhola á
Nauteyri muni aðeins kosta 10
millj. kr. Almennt hafa sveitar-
stjórnarmenn fengið þær upp-
lýsingar að virkjunarborun
kostaði nær 100 millj. A Naut-
eyri eru aöstæöur hugsanlega
þannig að nægjanlegt heitt vatn
fáist meðsmábor eða tilrauna -
borun. Hitt stendur þó f mér aö
ég hélt að Orkubúi Vestfjarða
væri ætlað aö annast alla orku-
öflun i kjördæminu eða er ekki
svo? Hvers vegna er þá Naut-
eyrarhreppur að þessu upp á
eindæmi þó ekki kosti nema 10
millj kr. ?
Vegurinn um Stein-
gr ims fja rða rheiði.
Engilbert gerir sér þaö til
skemmtunar að gera það aö
minum orðum að hægt sé aö afla
250 milljóna til sláturhúss en
verja þeim siðan i veg yfir
Steingrimsf jarðarheiði. Ég
spurði einungis i grein minni
hvort Engilbert teldi skynsam-
legra aö verja 250 millj. kr. i
sláturhúsið eða i veg yfir heið-
ina.
Þessu vill Engilbert ekki
svara beint, kannski vegna þess
að hann er stjórnarformaður
fyrir sláturhúsbyggingunni ai
ekki vegaverkstjóri á Stein-
grimsfjarðarheiði. Vegna þess,
hve vegamálin eru tengd þessu
máli, vil ég viðra þá skoðun
mina aö strax ætti aö taka
Steingri'msfjar&arheiðarveg I
þjóðvegatölu og fara að vinna
myndarlega að vegarlagning-
unni.
Jafnframt ætti að hætta öllum
áformum um aöra vegagerö
suður Ur Djúpi. Kollabúðaheiði,
sem alltaf er ranglega nefnd
Þorskafjarðarheiöi, á svo að
halda opinni sem sæmilegum
sumarvegi en ekki meir.
Þessi skoðun min kann að
Hálft frímerki
í Djúpi
Kristinn
Snæland
hrella Barðstrendinga en að
sjálfsög&u má bæta vegi þar i
sýslu þó svo hætt veröi við veg
um Kollafjarðarheiöi.
Það má vera að Gufudals-
sveitungar og t.d. Játvarður
Jökull telji sig hafa fulltingi
mikiö af umferöinni vestan úr
Djúpi og hugsi sem svo, enginn
má við margnum. Égtreysti þó
Játvaröi, grönnum hans og fólki
af suöurfjörðum til þess að fá
sin vegamál i lag þótt Djúp-
menn og fleiri aki suður Stein-
grimsfjaröarheiði, en þetta var
nú smá útúrdúr.
Trésmiðirnir.
Ég játa það hreinlega að það
var ósvifni af mér að dylgja um
að þeir væru i þessu til þess að
skapa sér vinnu. Ég bið þá
afsökunar og vona sannarlega
að þeir þurfi ekki af bæ til ann-
arra starfa.
Það vil ég þó taka fram aö
viöast hvar þar sem menn eru
aö byggja upp myndarleg bú, er
raunin sú, að til þess aö standa
undir hinni gifurlegu fjárfest-
ingu hafa þeir oröiö að gripa til
vinnu utan búsins fýrstu árin.
Sláturhús á ísafirði.
Engílbert virðist mér sam-
mála um aö sláturhús á Isafirði
sé ekki skynsamleg lausn en
bendir mér á aö bygging slátur-
húss innan þéttbýlisstaöa muni
vera ólögmæt. Ég vil svara
þessu grini hans þannig aö ekki
þyrfti nú endilega að færa
sláturhúsið alla leiö inn að
Nauteyri til þess að farið væri
a&lögum, þvi ekki þyrftu Isfirð-
ingar endilega að setja nýtt
sláturhús niður á spitalatúniö.
Fjarlægð frá þéttbýli gæti
hugsanlega verið lik og gerist
t. d. i Borgarnesi, þar sem
sláturhúsið i Brákarey er i
u. þ.b. 300 m fjarlægö frá næsta
ibúöarhúsi, eða t.d. eins og á
Boröeyri þar sem sláturhúsið er
inni á milli Ibúðarhúsanna, eöa
eins og I Búöardal þar sem eins
er ástatt eöa sláturhús Kaupfé-
lagsins Höfn á Selfossi sem
stendur eins, og loks má geta
sláturhússins á Breiödalsvlk
sem tekið var i notkun I haust,
en það er fast við ibúöarhúsin.
Svona mætti lengi telja.
Auk þess má benda Engilbert
á að Isafjarðarflugvöllur er
sagöur á Isafiröi þó nokkrir
kilómetrar séu úr plássinu inn á
völl. Þannig gæti aö sjálfsög&u
veriö meö sláturhús á lsafirði.
Hvernig frimerki?
„Það er ákaflega fróðlegt að
sjá hvernig Engilbert og félagar
hafa afekrifað möguleikann á að
stofna samvinnufélag um
sláturhús o.fl.
Tillaga var uppi um sam-
vinnufélag og stofnfjárframlag
að upphæð 500 kr. eða andvirði
hálfe frimerkis, en vegna þessi
að vænlegra er aö leggja fram
sem mest af eigin fé var hluta-
félagsformið valiö, segir Engil-
bert. Þetta er hákapitalskt svar
og sannar mér einmitt aö
kapitahstar grassera i Djúpinu.
Þegar rafvirkjar stofnuðu
samvinnufélagiö Samvirki árið
1971 ákváðu þeir stofnfjárfram-
lag lOþús.kr.Þettaþótti raunar
ekki mikið en var talið nóg og
enda margra frimerkja viröi.
Ef hugsjón samvinnu heföi
ráðið viö stofnun Snæfells þá
voru engin vandræði aö hafa
stofnframlagiö hátt. Með þvi
Sláturhúsiö á Breiðdalsvík
hefðu félagsmenn orðið alllir
jafnir I félaginuogengin hætta á
að einhverjir fáir hluthafar sc3si
undir sig félagið.
Þau verða svo auðvitaö mis-
dýr frimerkin I Snæfelli h/f og
reyndin með sllk hlutafélög er
sú að ákveðin klika myndast
sem á meirihluta hlutabréfa,
hlutabréf þeirra verða dýrmæt
frlmerki en hlutabréf minni-
hlutans verða einskis virði.
Engilbert neitar að Hagkaup
h/f og Einar Guöfinnsson h/f
eigi hlut I Snæfelli h/f og sjálf-
sagt er það satt, hann neitar
engu um Sandfell h/f eöa
Norðurtangann h/f. Þaö er
vissulega lika hugsanlegt aö
einstaklingar tengdir nefndum
fyrirtækjum eigi hlut og auk
þess er það þekkt að fyrirtæki
fjármagna tiltekna einstaklinga
til þess að ná áhrifum innan
fyrirtækis, þó bein eign sé þá
ekki sjáanleg.
Engilbertsegirlika: „Þaöeru
fyrst og fremst bændur og ungir
menn við Djúp sem eru hluthaf-
ar”, en hverjir hinir eru og hve
mikinn hlut þeir eiga tiundar
hann ekki.
Að græða á verslun.
Ekki mótmælir Engilbert
þeirri ágiskun að sláturhúsiö
muni kosta 250 millj. kr., ein-
hver lán munu væntanlega
koma til með aö hvlla á þvi full-
byggöu.
Miöaövið 6000 fjár i slátrun og
15 kg. meöalþunga dilka og 300
kr. sláturkostnað á kiló veröa
brúttótekjur hússins 27 millj. kr.
á ári.
Ætla má aö upphæð þessi
veröi að duga i slátrunarkostn-
að (laun og slikt), rafmagn,
hita, viöhald og vexti og væri
fróðlegtaðsjá hvaðáætlaðer að
þá veröi eftir. Þá er baktrygg-
ingin eftir,en ætlunin er að Snæ-
fell reki verslun enda sjá Snæ-
fellsmenn hve mikiö Kaupfélag
Isfirðinga hefur grætt á sinni
góðu þjónustu við þá eins og
Jens bendir réttilega á. Gróðinn
af versluninni á trúlega aö
vinna upp tapiö á sláturhúsinu.
Þaö mun vist flestum ljóst aö
öll smáverslun I landinu er nú
rekin með bullandi tapi og þó
einna mestu þær verslanir sem
smáar eru og eru i dreifbýli,
verslun Snæfells h/f verður
óhjákvæmilega slik smá versl-
un oghvernig veröur dæmiö þá?
Allar likur eru þó á,aö staöa
verslunarinnar veröi metin og
leiðrétt og þaö ætla ég lika að
vona aö ef Snæfell h/f byggir
sláturhús (þó mér þyki það
rangt) og verslun, þá gangi
rekstur þess vel, þvi allra heilla
óska ég Djúpfólki.
Lært af erfiðleikum.
Engilbert gefur I skyn að
vegna f jármálastjórnar minnar
á Flateyri hafi ég ekki efni á aö
skipta mér af fjárfestingarmái-
um Djúpbænda.
Vegna þessa er rétt að greina
frá þvi að á þeim árum sem ég
var sveitarstjóri á Flateyri vo.ru
þar nokkrir fjárhagserfiðleikar,
þeir voru þó alls ekki meiri en
gengur og gerist i mörgum
sveitarfélögum sem miklar
framkvæmdir standa yfir i.
Astæða fjárhagserfiöleikanna
var sú aö á þeim tima fór sveit-
arfélagið út i margvislegar
framkvæmdir sem óhætt er aö
segja að þoldu enga biö, og má
nefna t.d. hafnargerð, holræsa-
gerð, gatnagerð, byggingar-
Framhald á bls. 19
Tími til kominn
að afþakka
Niðurrif þeirrar afuröastefnu
sem bændur hafa verið að til-
einka sér á undanförnum árum
mun valda þeim ómældu tjóni.
Þá er það þetta sérkennilega -
kerfi sem formaður Rsh Vest-
fjaröa telur okkur fært að
standa undir. Það á að leggjast
á smábúin lika.
Það er hraustlega hrækt af
manni sem hefur allt sitt á
þurru að leggja til að bóndi með
200 ær borgi á annað hundrað
þúsund króna skatt — af þessum
70% sem hann fær af kaupinú
sinu.
Við skulum athuga það aö
kvótaskatturinn er af afurða-
magni en ekki á bústofn. Smá-
bændur fá aldrei krónu til baka.
Þeirra skattpeningur rennur til
þeirra sem eiga stóru búin og
eiga lika dýru fjárfestingarnar.
Það á að láta smábúin verð-
launa þau stóru fyrir að draga
úr óarðbærri framíeiðslu.
Sjö manna nefndin var valin
þannig aö ekki færi hjá þvi að
hún skrifa&i á nýtt blað gömlu
tillögurnar sem bændafundir
um mest allt land voru búnir að
hafna. Alþingismenn björguðu
bændum undan foringjum sin-
um þegar þeir neituðu aö
samþykkja gömlu tillögurnar
Stéttarsambandsins.
Hvar værum við staddir i dag
ef þaö hefði ekki gerst?
Þá hefðu bændur tekið aö sér
að greiða jafngildi innvigtunar-
gjaldsins i einhverri mynd. Það
vildu allir Stéttarsambandsfull-
trúarnir sem greiddu tillögunni
atkvæði. Þess skulum við minn-
ast að það var barátta bænda
gegn fóðurbætisskattinum sem
bjargaði þeim hverjum og ein-
um frá hálfrar til heillar
milljónar króna skatti af matar-
peningum þeirra.
Bitnar fyrst og fremst
á Vestfirðingum
Hin sérstaka afstaöa hér til
fóðurbætisskatts byggist auk
alls þessa á þvi að hér er kjarn-
fóður venjulega 40-50% dýrara
en I Reykjavik.
Þessi staöreynd skiptir yfir-
menn landbúnaðarmála engu.
Þeir vilja draga niður fram-
leiðslu hvers grips með þvi að
hækka verð kjarnfóðurs, og ef
það gerist, bitnar þaö fyrst á
Vestfirðingum, — þvi varla yrði
skatturinn meiri en sem nemur
þessum mismun.
Það er sök sér þó framleiðslu-
ráðsmenn annarra landshluta
mæli með svona trakteringum,
— en þegar „okkar” fulltrúi
réttir okkur brosandi þennan
bikar, — þá er timi til kominn aö
við segjum: „Nei, takk”.
Kvótaskatturinn sem formaður
okkar telur rétt að Vestfirðingar
taki á sin smáu fjárbú til að
borga afurðir stóru er þannig
eins og fóðurbætisskatturinn —
að hvort tveggja á að dragast
frá matarpeningum okkar.
Ætli honum hafi dottið I hug
að með sinni afstöðu er hann aö
skrifa upp á reikning til vest-
firskra bænda — og sá reikning-
ur er upp á nokkur hundruð þús-
und á hvern bónda sem undir
hans vernd stendur? Ætli bænd-
Laugalandi
um þætti ekki nóg um et fiann
kæmi I eigin persónu aö inn-
heimta skattinn?
Hætt er við aö mörgum
fyndist þá þrengjast fyrir dyr-
um.
Ég vil svo enda þessar linur
undir sömu fyrirsögn og
formaðurinn.
Hvaö á aö gera?
Fyrst á að þakka fyrir afnám
söluskatts af kjöti og viður-
kenna þar með að undanfarnar
rikisstjórnir hafa spillt markaði
bænda og forsjármenn okkar
höfðu einhver önnur sjónarmið
en hag bænda og neytenda
þegar þeir létu þessa fáránlegu
skattheimtu óátalda — og að
það var verið að skrökva að
okkur er sagt var að ekki væri
hægt að afnema söluskatt á kjöti
kerfisins. Það var embættis-
mannafirra eins og Lúðvik Jós-
epsson sagði.
Rikið á að hætta að reka
kostnaöarauka-stefnu i sam-
bandi við landbúnað. — Þar á ég
við söluskatt og tolla af þvi sem
til búrekstrar þarf.
Rikið á að hætta framleiðslu
kjöts á rikisbúunum .ef til vill á
Hesti.
En fyrst og fremst á rikið að
hætta aö framleiöa kjöt með þvi
að borga áburðinn á grænfóður-
akrana. Það fr^mtak ásamt
ábur&ardreifingu rikisins á út-
haga, — þar með talin þjóðar-
gjöfin — ! er sá myllusteinn sem
er að sliga kjötframlei&slu
venjulegra bænda.
Kjötframleiösla sem byggist
á þvi að dilkar þrifist eðlilega á
óábornum úthaga i 3 1/2 mánuð,
— það er sú eina dilkakjöts-
framleiösla sem á rétt á sér viö
þær ástæ&ur sem nú eru á Is-
lnadi.