Tíminn - 22.12.1978, Blaðsíða 10

10
Föstudagur 22. desember 1978
Virki úr
bergmáli
og stráum
Virki og vötn
eftir Ólaf Jóhann Sigurösson
Mál og menning 1978
bað má teljast undarlegt,
þegar litiö er á þann framgang
sem ólafur Jóhann Sigurðsson
hefur haft á sviði ljóðagerðar á
siöustu árum aö hann skuli ekki
hafa haslað sér völl á því sviði
miklu fyrrá löngum ritferh sln-
um og mætti þvf ætla að ljóða-
smiðurinn Ólafur Jóhann sé i
ætt við beitilyngiö sem „býst i
fegursta skrúða og blómgast
seint”, eins og stendur í einu
ljóði hans. Raunar hefur hið
ljóðræna ávalltverið til staðar i
skáldsögum Ólafs og jafnvel
borið þær uppi, enda var fyrsta
bókhans Við Alftavatn, á sinum
tima nefnd „ljóðræn skáld-
saga”. En af athugasemd þeirri
er birtist i Aö laufferjum mætti
halda að ólafur hafi sjálfur litið
þessa iðju, ljóöagerðina,
hálfpartinn hornauga er hann
segir, að ljóðin séu ort „i tóm-
stundum”, llkt og hann hafi
verið að stelast til fundar við
sina lýrisku gyðju frá annarri
sem heföi forgangsrétt, og þeg-
ar hann I eftirmála viö Að
brunnum lýsir yfir þvi.að þess
muni langt aö biða aö hann birti
aftur ljóð, hljómar þaö eins og
hann sé aö lofa böt og betrun.
Sem betur fer hefur ólafur i
þessu ekki veriö allt of oröheld-
inn.enda aö sjálfs sögn — sem
betur fer — ekki einráöur um
þaö hvenær hann yrkir, og má
af þvi sjá, að það getur undir
vissum kringumstæðum verið
dyggö að ganga á gefin heit. Sú
bók sem hann sendir frá sér nii,
Virki og vötn, ber þess vitni að
hann haföi engan veginn sagt
sitt siöasta orö i ljóði i fyrri
bókunum, þvi sú nýja er
verðugur eftirkomandi þeirra
og er raunar bæði meiri að vöxt-
um og á ýmsan hátt fjölbreytt-
ari og auk þess má segja að
ýmislegt komi hér fram á skýr-
ari og ákveðnari hátt sem þar
var hjúpaö og hálfsagt.
Fjölbreytni sil sem hér um
ræöir kemur meðal annars fr am
i þvl að Ólafur nálgast svo-
nefndan nútimalegan ljóðstil
meira en áður, jafnvel þaö sem
hannsjálfur nefnir „flatljóö án
enda”, einkum i kvæöinu Or
kjörbUð, þar sem slikur still
hæfir óneitanlega efninu. En þó
er andi þulunnar gömlu ekki
langt undan og á þvi kvæði má
sjá að ólafur kann einmitt aö
enda kvæði á þann hátt.að það
Ólafur Jóhann Sigurðsson.
byrjar fyrst að orka fyrir al-
vöru, þegar punkturinn eða
réttara sagt upphrópunarmerk-
ið hefur verið sett aftan við þaö:
Hvers er þá vant?
Hvaö viltu meira?
Hvaö segir þú?
Draum!
Þó kemur þaö rétt fyrir aö
kvæði getur orðið of langt og
heldur ekki spennu og á ég þar
sérstaklega við kvæðið. Úr
naustum, en sama verður hins
vegar ekki sagt um annað langt
kvæöi, Brekkusniglar vegna
þessskemmtilega samanburðar
sem þar er brugðið upp.
En sem fyrr lætur þó Ólafi
bezt að yrkja i fastara formi og i
samþjöppuðum hljóðlátum stil
og einstakri fegurð og dýpt nær
hann.þar sem hann slær á
strengi náttúruljóðsins. Tónar
þess eru okkur raunar gamal-
kunnir úr islenzkum skáldskap
frá fyrri tímum en þó væri al-
rangt aö segja að kveðskapur
ólafs Jóhanns sé ekki annaö en
endurómur frá honum, þvi
náttúruljóð Ólafs hafa yfir sér
sterkan persónulegan blæ og
opna raunar nýjar viddir.
Náttúrusælan kemur einatt hjá
honum fram sem minning um
horfinn heim bernskunnar og
endurheimt hennar, þar sem
henni er lýst, sett i sviga
draumsins eöa höfð með for-
merkieinsog ,,ef til vill”. 1 öðru
lagi eru fyrirbrigði náttúrunnar
Ólafi enginn hinzti veruleiki,
heldur visa þau út fyrir sig „til
gátunnarmiklu”og þessbrunns
„sem er dýprienallir aörir” og
allt veröur eining i. í kvæðinu
Fljúgandi vötn i hinni nýút-
komnu bók má og sjá,hvernig
mannlegt imyndunarafl getur
umbreytt náttúrunni og um-
myndað hana i sýn, sem lætur
ytri skynjun og innri kennd
renna saman i eitt á tilkomu-
mikinn hátt.
1 kveöskap Ólafs Jóhanns vill
raunar náttúran leysast upp 1
frumþætti sina, sem fá þá um
leiö tákngildi og af þeim frum-
þáttum ber mest á vatninu.sem
birtist i ýmsum myndum: i
frjóvgandi regni,í djúpum lind-
C.F. Wðckens: Thorvaldsen viö
Kóngsins nýjatorg.
Umsjón og þýðing Björn Th.
Björnsson
Setberg 1978
176 bls.
begar Albert Thorvaldsen
komheim tilKaupmannahafnar
frá Rómaborg árið 1838 var hon-
um tekið með kostum og kynj-
um. Kóngur gerði hann að etats-
ráöi og Kaupmannahafnarbúar
vorusvo hrifnir, að þeir spenntu
hestana frá vagni hans og drógu
hann sjálfir. Listamanninum
var fenginn heiðursbústaður i
Charlottenborg, og einkaþjónn
var honum fenginn, C.F.
Wilckens. Hann þjónaöi hús-
bónda sinum dyggilega til
dauðadags, og varð sfðan fyrsti
umsjónarmaður Thorvaldsen-
safns.
1 þessari bók rekur Wilckens
endurminningar sinar af dvöl-
inni með Thorvaldsen. Hann
lýsir listamanninum mætavel,
háttum hans og venjum, geö-
slagi og skoöunum. Thorvaldsen
var afar sparsamur, bætti skó
sina með bleki áöur en hann
gekk á konungsfund, en kæmi til
hans fátæklingur, sem hann
taldi hjálparþurfi stóö pyngja
hansopin og greiddi hann allra
götu af einstakri ljúfmennsku.
Tryggur var Thorvaldsen meö
afbrigðum, og er skemmtileg
sagan af þvi er hann hafnaöi
heimboði konungshjónanna
vegna þess að hann hafði áður
þegiö boð að vini sinum og átti
þaö að vera á sama tima.
Endurminningar Wilckens
eru forkostulega skemmtilegar
auk þess aö gefa dágóöa mynd
af Thorvaldsen siðustu æviár
hans.Hann skirröist ekki viö að
um og brunnum upphafs og
varanleika.i niðandi ám og lækj-
um lifs og sköpunar en einnig
þeirri döcku elfi dreyra og
nætur sem vill flæða yfir allt, en
lifiðleitast við að brúa eöa kom-
ast yfir á einhvern hátt.
I hinni nýju bók virðist sem
orðið virki standi fyrir þaö sem
brýr og ferjur táknuðu áður,
fyrir mannlegt viðnárn og við-
leitni og þvi er það að orðunum
virki og vötn er stillt upp og á
vissan hátt teflt saman i bókar-
heitinu. En þessi virki eru ekki i
ætt við stálvirkið,sem getiö var
um i Að laufferjum.heldur eru
þau gerð úr öðru loftkenndara
og fingeröara efni „úr bergmáli
og stráum”, en einnig má sjá I
þessum virkjum þátt
minningarinnar sem á öðrum
stað er eéð i likingu við
vatnssorfið grjót og draumsins
sem á sér rætur i óendanleikan-
um.
Hversuhaldgóð þau virki séu,
sem hér eru reist og til hvers
þau séu reist.er spurning.sem
leitar á skáldiö sjálft, og geigur-
inn við, aö enginn sé óhultur
lengur, fær einnig mál. En trú-
lega eru þau virki haldbezt og
varanlegust sem byrgja ekki
þeim, sem innan þeirra leita at-
hvarfs,sýn á hið geigvænlega.er
að steöjar,og gefa þeirri áleitnu
spurneinnig rúm.hvortsá „lág-
reisti bær” sem foröum var „at-
hvarf draumóramanns”, sé
ekki „brotinn, hruninn, horfinn
um eilifö i myrkur.”
Kristján Arnason.
koma til dyranna eins og hann
var klæddur og sagði öllum sina
einfalda meiningu, jafnvel hans
hátign konunginum. bessi bók
er fróðleg hverjum þeim, sem
kynnast vill merkum lista-
manni, listamanni, sem hlotið
hafði hverskonar frægö og heið-
ur, en átti þó barnshjartaö
ósnortið til hinztu stundar.
BjörnTh. Björnsson listfræð-
ingur ritar ágætan inngang að
þýðingu sinni. Hann gerir þar
skemmtilega grein fyrir komu
Thorvaldsens til Kaupmanna-
hafnar og snýr sér siöan að þvi
að ræða ætterni Thorvaldsens
og uppruna, en það hefur löng-
um verið nokkurt hitamál með
íslendingum og Dönum. Björn
dregur skemmtilega fram
furðulega afstöðu Dana i mál-
inu, þar sem jafnvel færustu
mennreyna að gera sem minnst
úr þvi að faðir Thorvaldsens
hafi verið islenzkur og þaðan
hafi hann þegið listgáfuna. bvi
miður brestur Björn enn gögn til
þess að sanna, að Thorvaldsen
hafi fæðzt undir bórðarhitföa á
Skagafirði. En það hefur þá ver-
ið á dönsku skipi!
Hver sá maður, sem ekki er
gjörsamlega laus við allt skop-
skyn, hlýtur að hafa mikið gam-
an af lestri þessarar bókar. Og
svo gerði það Islendingum ekk-
ert til þótt þeir vissu eilitiö
meira um Thorvaldsen en þeir
gera.
Setberg gefur bókina út og er
frágangur hennar góður. Marg-
ar myndir af listaverkum
Thorvaldsens og frá ævi hans
prýða bókina og hefur Björn Th.
ritað itarlega skýringartexta
við þær.
Jón b. bór.
bókmenntir
Greiðsluskilmálar
tildæmis:
100 þús kr. út og rest á 4 mánuðum
eða helmingur út og rest á 6 mánuðum.
Staðgreiðsluafsláttur
Thorvaldsen
á Hafnarslóð
TÆKNILEGAR LPPLÝSINGAR
PLOTUSPII.ARI:
Full stærð 33 og 45 snúninga hraöar. Belt-drifinn, DC'-raf'eindastyrður mótor. Ilálfsjálfvirkur.
Mótskautun og magnetiskur tónhaus.
SEGULBAND
Ilraði 4,75 tnt/sek. Dolby System. Bias filterar. Tiðnisvörun venjul. kasettu er 4-10.000Hz. Tiöni-
svörun Cro2 kasettu er 40-12.OOOHz.Tónflökt og blakt er betra en 0,3% RMS.
Upptökukerfi AC bias 4 spora 2-rása sterio. Afþurrkunárkerfi AC afþurrkun.
MAGNARI:
5-IC 47,transistorar 23dióður'80 musikwött (2x25 RMS) Meðloudness.
UTVARP:
FM. LVV. MW, SVV.
HATAl.ARAR:
20 cm bassahátalari af kóniskri gerð. Mið- og hátiðnihátalari 7,6
cm af kóniskri gerö. Tinisvörun
50-20.000Hz 4 Ohm.
_____________'__________________SENDU'M 1 POSTKRÖFU__________
Skipholti 19, simi 29800
27 ár i fararbroddi.
Laus staða
Hlutastaða lektors I kvensjúkdómum og fæöingarhjálp er
laus til umsóknar.
Umsóknarfrestur er til 1. febrúar 1979.
Umsækjendur skulu láta fylgja umsókn sinnj rækilega
skýrslu um visindastörf er þeir hafa unniö, ritsmíöar og
rannsóknir, svo og námsferil og störf.
Umsóknir skulu sendar menntamálaráöuneytinu,
Hverfisgötu 6, 101 Reykjavik.
Mennta mála ráðuney tið,
13. desember 1978