Réttur - 01.01.1966, Blaðsíða 21

K É T T U R
21
flestir eru uppaldir til þess að gegna skipunum stjórnarinnar í öllu,
hugsunarlaust, og þjóSin ætti aldrei uppá þá aS ætla .. . “
Hin konunglega gjöf Kristjáns VIII., fyrirheitiS um sérstakt ráS-
gjafarþing á íslandi, var sá atburSur, er öSrum fremur virSist hafa
ýtt Jóni SigurSssyni út i stjórnmálabaráttuna. Eftir stutta samleiS
meS Fjölnismönnum stofnaSi Jón í febrúarmánuSi 1841 eig.in stjórn-
málasamtök meSal Hafnarstúdenta og hóf þá aS gefa út Ný félagsrit.
Þar skrifaSi liann fyrstu stjórnmálaritgerS sína á íslenzku, Um Al-
þing á íslandi. í þessari ritgerS notar Jón SigurSsson orS, sem
nálega voru týnd úr tungunni: réttur vor. „En annaS mál er þaS,
ef vér fylgjum málinu vel, og sýnum hverr réttur vor sé, og aS ætlun
vor sé aS sleppa honum ekki.“ Þessi orS hringja inn nýjan siS í
stjórnmálum íslands á 19. öld. Enn sem komiS er útlistar Jón ekki
sögulegan rétt íslendinga. Hann segir aSeins aS þjóSin verSi aS
„framfylgja rétti sínum, svo hún geti náS ákvörSun þeirri, sem guS
liefur ætlaS henni, því hver þjóS hefur aS vísu sína ákvörSun eins
og hver einstakur maSur, og þaS er engr.i annarri þjóS ætlaS aS
setja hann eftir sinni vild.“ En þessum rétti, sem þjóSinni er gefinn
bæSi af guSi og sögunni fylgja skyldur. Stjórnmálahugvekjur Jóns
SigurSssonar brýna fyrir Islendingum þær skyldur, er alþing hiS
nýja leggur þeim á herSar.
ÞaS er auSsætt af stjórnmálaritgerSum Jóns SigurSssonar, aS
hann telur stofnun fulltrúaþings á íslandi svo mikils háttar, aS hún
ein skyggi á flest annaS er þjóSinni berist á hendur. Hann er sann-
færSur um, aS á eftir þinginu komi landstjórn í landinu sjálfu, svo
aS engin mál þurfi aS fara til Kaupmannahafnar nema til konungs-
úrskurSar. Hann kallar Alþing „frækorn allrar framfarar og blómg-
unar lands vors“ í alþingisgrein sinni 1842. Þegar hann skrifar yfir-
lit um störf hins fyrsta alþingis, sem háS var 1845, segir hann, aS
þaS sé „einskonar þjóSskóli landsmanna, til aS venja þá á aS hugsa
og tala meS greind og þekkingu um málefni þau, sem alla varSa“.
Hann þreytist ekki á aS leggja þjóSinni lífsreglurnar á þessari skóla-
göngu hennar.
Þegar Islendingar heimtu aftur alþing sitt voru þeir aS vonum
ákaflega frumstæSir í pólitískum efnum. AlþýSan leit hina nýju
stofnun meS tortryggni, bjóst ekki viS öSru af því en nýjum álögum,
enda hafSi kannski ekki ástæSu til annars, þar sem kosningareglur
ulþing.istilskipaninnar sviptu hana aS stórum meirihluta pólitískum
1