Réttur - 01.01.1966, Blaðsíða 89

R E T T U R
89
Og saga Jóhannesar Helga (— eins
og hin forkunnargóffa Dægurvísa
Jakobínu —) er fyrirheit um aff frá-
sagnarerfffinni fornu og nýju verffi
forðaff.
„Svört messa“ er hin rammasta á-
deila, en í sterku listrænu formi,
persónusköpunin skýr og góff og
gangur sögunnar skilmerkilegur. Aff-
eins undir lokin brestur skáldiff hug-
arflug og þjófffélagslega glöggskyggni
til þess að sjá leiff út úr ógöngum
mannlífsins, sem hann dregur svo
skýra mynd af. Svarta messan sjálf
verffur ekki aff þeim allsherjarreikn-
isskilum, sem allt stefndi aff. Það
ástand, sem nú ríkir á íslandi, krefst
mikillar skarpskyggni á þjóðfélagsleg
vandamál, mikillar þekkingar og
rannsóknar á orsökum, afleiðingum
og hugsanlegum úrbótum, svo vart
er von aff skáldin, sem reiffa nú hátt
til höggs gegn hinu fúna tré, vísi um
leið á gróffursetningu hins nýja.
Kenningin um boffskap í skáldskap
á heldur ekki upp á pallborffiff hjá
ungu skáldunum, enda vart von, svo
misnotuff sem hún hefur veriff.
En boðskapurinn, sem mestu skáid-
in ætíff flytja þjóff sinni, liggur í
sjálfum persónunum, sjálfri listinni,
ekki í hugleiðingum utan viff.
„Enginn ámæli þeim undir björg-
um............að ei hann æpir eftir
nótiini," — kvað Bjarni Thorarensen.
Þeir „harmahlátrar og helblómst-
ur,“ sem er aff finna í þessum sögum,
eru endurskin í skapi og huga skáld-
anna af þeim veruleika, sem veröldin
og einkum auffvaldsþjóðfélagiS á Is-
landi er þeim í dag. Afstaffa þeirra
er uppreisn gegn því ófremdarástandi.
Þaff er hressandi og heilnæmt aff fá
þennan storm inn í lognmollu skin-
helgi og skeytingarleysis um allt
nema peninga. íslenzkt auffvaldsskipu-
lag þarfnast þess storms, þaff er orff-
ið svo margt sem burtu þarf að
feykja.
Björn Bjarman: I heiSinni.
— Heimskringla. Rvík. 1965.
Það er ekki ólíklegt, aff þessar
frásögur séu mörgum mönnum kinn-
hestur, er ábyrgff bera á hersetunni
í Miðnesheiði, — liafi þeir einhverja
tilfinningu fyrir íslenzkum örlögum.
Það má ætla, að sögur þessar séu
raunverulega sannar — og þær gefa
mynd af hvernig komið er, — sem
hverjum íslending rennur til rifja.
Snjöllust sagnanna er „Smala-
mennska í heiðinni." Hin leiftur-
snögga lýsing á „Stínu“ fyrir dómar-
anum, minnir á, aff enn er ekki ögr-
andi andi Jóns Hreggviffssonar og
annarra slíkra útdauffur, þrátt fyrir
andlega og siðferffilega misþyrmingu
á „heiðinni."
Þaff er mikil nauðsyn aff vægffar-
laust sé flett ofan af því endemis
hneyksli, sem allt hernámiff er og
það sem því hefur fylgt. Fyrir áhang-
endur hernámsins er þetta orffiff
feimnismál, sem þeir reyna aff þegja
í hel. Þau þjófffélagslegu morð á
ungum stúlkum, sem þar gerast, eru
vendilega þögguð niffur. Þaff er í
hæsta lagi, þegar þjófnaffir, falsanir
eða önnur auðgunarbrot eru framin
þar, aff almenningur fær eitthvaff aff
vita, — með tilkynningunni um aff
glæpainennirnir séu farnir til Ameríku
þar sem slíkir menn eiga lieima.
Því ber aff fagna þessum sögum
og vonast eftir fleirum. Þær eru