Réttur - 01.07.1982, Blaðsíða 30

Kapitalisminn að þrotum kominn?
Dregur hann mannkynið í dauðann með sér?
Eða megna vinnandi stéttir heims að taka völdin í tíma?
Auðvaldsskipulag stóríðjuþjóðanna í Vestur-Evrópu og Bandaríkjunum virðist
nú algerlega staðnað, — ófært um að veita mannkyninu framfarir. Kreppan
síðasta og versta virðist aldrei ætla að enda. Atvinnuleysið — 22 miljónir í
stóriðjulöndunum — virðist fara vaxandi. Hagvöxtur stöðvast og snýst jafnvel
upp í hnignun atvinnulífs.
Svo áberandi er þessi óbetranlega stöðnun kapitalismans að jafnvel blindir eru
farnir að sjá: Forvígismenn auðvaldsins í stóriðjulöndum þess eru farnir að
örvænta. PIERRE TRUDEAU, forsætisráðherra Kanada, sagði á fundi, sem
leiðtogar helstu stóríðjuríkja hins kapitaliska heims héldu með sér í Versölum:
„Við erum á leiðinni út úr efnahagskreppu inn í hreinasta efnahagsvoða.“ Og
þannig mæla fleirí. Jafnvel í Lesbók Morgunblaðsins er birt grein úr „Time“,
sem lýsir með svörtustu litum þeirri framtíð, sem við blasi. — Þetta „hrun“
kapitalsismans, ef við viljum nefna svo getuleysi hans til að skapa framfarír,
vofír yfír. Og það verður í senn að rannsaka orsakir þess sem afleiðingar og
hvern kost mannkynið á til að bjarga sér frá voðanum.
Um aldamótin 1900 höfðu auðmanna-
stéttir Evrópu og að nokkru leyti Banda-
ríkjanna lagt undir sig mestallan heiminn
og arðrændu þessar nýlenduþjóðir Afríku,
Asíu og Suður-Ameríku vægðarlaust.
1914—18 lenti þessum auðmannastéttum í
innbyrðis stríði um uppskiptingu nýlendn-
anna. Ein afleiðing þess stríðs var rúss-
neska verkalýðsbyltingin og þar með að
sjötti hluti jarðar losnaði út úr auðvalds-
heildinni. Heimsstríðið síðara og undir-
tónn frelsisbaráttunnar gegn fasisma og
kúgun ýtti undir frelsisbaráttu nýlendu-
þjóðanna, — jafnvel frelsisyfirlýsingar
og svo stofnun Sameinuðu þjóðanna —
veittu uppreisnum kúgaðra þjóða lögleg-
an blæ — og á áratugunum eftir 1945,
ekki síst um 1960, hrynur nýlenduveldi
evrópska kapítalismans. Að vísu varð
víða fyrst og fremst um hið pólitíska
sjálfstæði að ræða hjá fornum nýlendu-
þjóðum, en auðhringar héldu víða arð-
158