Sjómannablaðið Víkingur - 01.12.1996, Qupperneq 57

Sigrún Ólafsdóttir sjómannskona sendi blaðinu eftirfarandi bréf
arasamningar
Nú fer að líða að því að kjarasamningar
sjómanna falli úr gildi, en það mun eiga sér
stað þann 31. desember næstkomandi.
Það vekur því margar spurningar um hvað
skal verða: Munu samningar lagast, verður
boðað verkfall og ef svo er, ætli stjórnvöld
mundu setja lög á verkfallið eins og gert
hefur verið áður, skyldi hagur sjómanna
batna eða munu þeir enn einu sinni tapa rétt-
indum?
Eins og málin standa í dag eru samningar
vægast sagt til háborinnar skammar.
Sjómenn eru eina launastétt þessa iands
sem hefur einungis sjö daga uppsagnarfrest
og gildir þá einu hvort viðkomandi hefur
unnið hjá útgerðinni í einn dag eða í 25 ár,
það er að segja hafi ekki verið gerður sér-
samningur um annað. Þætti mér gaman að
sjá svipinn á forsvarsmönnum sjómanna og
útgerðarmönnum ef þeir byggju við sömu
kjör, - án efa væri hann ekki glæsilegur.
Væri ekki viturlegra að koma upp samn-
ingi þess efnis að þegar menn eru ráðnir væri
það til reynslu í þrjá mánuði og þá mætti
segja mönnum upp störfum án fyrirvara, en
að loknum reynslutíma kæmi til fastráðning
og uppsagnarfrestur yrði þrír mánuðir? Það
hlýtur að vera hagur útgerðar og sjómanna að
hafa öryggi í starfsmannaráðningum.
Þetta myndi koma í veg fyrir þá mis-
notkun sem sum útgerðarfélög stunda á upp-
sagnarfrestinum, en þess eru mörg dæmi að
útgerðir segi upp starfsmönnum sínum viku
fyrir jólastopp, til þess eins að þurfa ekki að
greiða þeim trygginguna. Einnig eru þess
fjöldamörg dæmi að sjómönnum sé sagt upp
starfi þegar skip fer í yfirhalningu. Sjö daga
uppsagnarfrestur er ekkert starfsöryggi og
skyldi maður ætla að þetta mál ætd að vera
einna hæst á baugi hjá sjómönnum.
Að standa saman
Sumir hafa talað mikið um að það erfitt sé
að fá sjómenn til þess að standa saman, en
mér þykir það ekkert skrýtið þar sem þeir
hreinlega hafa ekki efni á því. Hvernig geta
forsvarsmenn sjómanna, sem sjálfir búa við
öruggt starf, ætlast til þess að sjómenn leggi
niður vinnu og berjist allir sem einn fyrir
réttindum sínum meðan samningar leyfa
útgerðarmönnum að reka þessa sömu menn
án nánari skýringa og það aðeins með sjö
daga fyrirvara? Þessir sömu menn hafa sínar
fjölskyldur til þess að sjá fyrir, þeir hafa sín
húsnæðislán og annað slíkt alveg eins og aðrir
þjóðfélagsþegnar. Dæmi er um að útgerð ein
ákvað að hunsa verkfall sjómanna og lagði af
stað til veiða, tóku þá þrír skipsfélagar sig
saman og gengu í land til þess að standa á
rétti sínum. Þeim var öllum sagt upp störfum
og enginn þeirra endurráðinn. Var farið í mál
við útgerðina og hún dæmd til að greiða sekt.
Sjómennirnir þrír sáu aldrei krónu afþessum
peningum. Hvernig stendur á því að við-
komandi sjómannafélag gat ekki varið þessa
menn?
Svarið er einfaldlega það að vegna þess
hversu hörmulegir kjarasamningar eru gátu
þeir ekkert gert, samningarnir veittu útgerð-
inni fullan rétt til að reka sjómennina.
Stjórnarskráin
Þá hafa verið uppi raddir um að sjóman-
naafslátturinn sé brot á stjórnarskránni, þar
sem ekki má mismuna mönnum á neinn
hátt. Mér þætti gaman að vita hvort olíu-
kaup, umbúðakaup og netakostnaður sá sem
sjómenn eru skyldugir til að greiða af hlut
sínum til útgerðar sé þá ekki einnig brot á
stjórnarskránni.
Sjómenn eru eina launastéttin í landinu
sem er skyldug, samkvæmt lögum, til að taka
þátt í beinum rekstrarkostnaði vinnustaðar.
Ég hygg að flestir sjómenn myndu með
glöðu geði gefa eftir sjómannaafsláttinn ef
þáttur þeirra I rekstrarkostnaðinum yrði þá á
sömu leið felldur niður.
Einnig er sjómannastéttin sennilega eina
launastéttin í landinu sem verður að kaupa
öryggisfatnað fyrir sinn eigin kostnað og fær
ekki kaupin til frádráttar launum við skatta-
uppgjör.
Öryggisbúnaður um borð í skipum er í
alltof mörgum tilfellum til skammar. Við
skoðun á mörgum skipum mætti ætla að við
værum á nítjándu öldinni en ekki þeirri tut-
tugustu. Hvar er allt eftirlitið sem á að vera
með þessum málum?
Þessir blessaðir samningar sem sjómenn
þurfa að lifa við hafa því miður ekki haft
mikið að segja hingað til. Utgerðir brjóta
hvað eftir annað á mönnum sínum og
enginn þorir að segja neitt af ótta við að missa
vinnuna. Þær sektir sem útgerðir verða að
borga vegna brota eru það lágar að það getur
borgað sig að brjóta samningana.
Sem dæmi má taka síðasta sjómannadag.
Útgerð ákvað að láta reyna á samningana og
kom ekki í land á sjómannadag, eins og lög
gerðu þó ráð fyrir. Með þessu var hægt að
halda skipinu um fjórum dögum lengur að
veiðum. Ætla má að aflaverðmæti þá daga
hafi verið sex til átta milljónir króna.
Otgerðin var dæmd til að greiða hlægilega
lága upphæð fyrir brotið. Segja má að hún
hafi fengið u.þ.b. 5,5 til 7,5 milljónir í aukn-
ar tekjur vegna þessa.
Þetta er einn allsherjar vítahringur, sem
sjómenn neyðast til að búa við, og þykir mér
kominn tími til að forsvarsmenn sjómanna
fari að vinna fyrir kaupi sínu og geri eitthvað
í þessum málum. Það er ekki nóg að hrópa
úlfur, úlfur einu sinni á ári, en sitja þess á
milli inni á skrifstofu, drekka kaffi og reka
félagið sem hálfgerðan saumaklúbb. Það þarf
stöðugt að vinna að málefnum sjómanna og
herða eftirlit með að ekki sé brotið á þeim.
Til hvers að hafa lög og samninga þegar ekki
er farið eftir þeim?
Það er löngu orðið tímabært að þeir menn
sem þiggja laun frá sjómönnum - og eiga að
vera til að vernda hagsmuni þeirra - taki sig
til og dusti af sér rykið og geri eitthvað í þes-
sum málum. Til þess eru þeir ráðnir.
Sjómannablaðið Vf kingur
57