Andvari - 01.04.1962, Blaðsíða 14

12
LÁRUS SIGURBJÖRNSSON
ANDVARI
II
Þegar dregnar eru saman heimildir um fyrstu gerð leiksins, verður upp-
skeran rýr. í formálsorðum prentaða leiksins 1864 segir Matthías: „Jeg hef að
sumu leyti breytt honum úr hans upprunalegu mynd, einkum byrjun og enda
hans, skipt honum i 5 þætti í stað fjögra, er áður var, en fáu hef jeg sleppt, sem
áður stóð, heldur bætt inn í eða fært til“. — í cintaki af leikritinu, sem til er í
Háskólabókasafni, hefur Steingrímur Johnsen söngkennari skrifað 17. marz
1862 (sarna dag skrifar Matthías kunningjabréfið til Steingríms Thorsteinssonar
með einkunn sinni um leikinn) tvær athugasemdir, sem hníga að leikgerðinni:
„Eg gleymdi einni vísu, sem Elelgi syngur í 1. þætti. Það er Integer vitæ með
laginu „Evig er Natten". Þessa vísu syngur Helgi í 2. þætti eftir prentaða leik-
ritinu. Þá tekur Steingrímur upp Ijóð, sem Ásta syngur og má ráða af efninu,
að það hefur verið í síðasta þætti þar-sem seinni gerðin hefur „Og Blindni og
I latur héldu ráð“. Síðan telur Steingrímur upp alla leikendur.
Llm eitt leikatriðið er sannanlegt, að Sigurður rnálari átti verulegan lduta
Ö 1 Ö Ö
í því, eins og það var sýnt 1862. Matthías breytir þessu atriði þegar 1864 og
fellir síðan niður að mestu. Þetta er „draumur Skugga-Sveins" eins og atriðið
er prentað eftir eiginhandarriti Sigurðar í Slrirni 1947. Indriða Einarssyni var
kunnugt um faðerni Sigurðar að vísunni „Sjóðum og sjóðum“ og út frá því
tclur liann, „að Sigurður hafi átt einhvem mikinn þátt í því að mynda Skugga-
Sveins lundernið". Þetta er vafasamt þar eð viðhorf Sigurðar til útilegumanna
og skoðun á þeim er allt önnur og raunsærri. Gleggst kemur þetta fram í
„Smalastúlkunni", leikriti Sigurðar um viðskipti útilegumanna og byggðarmanna,
en hann er með það á prjónunum til 1871 og lýkur þó ekki við það. Annars er
vitneskja Indriða um samvinnu Sigurðar og Matthíasar mikilvæg, því að hún
gefur bendingu um, að Matthías hafi hlítt forskrift Sigurðar um fleiri atriði en
lýsingar einar á búningum og leiksviði. í þessu sambandi er fróðlegt að taka
fram „Smalastúlku" Sigurðar og sjá, hvernig hann semur leikrit um útilegumenn.
Fyrr en fyllri gögn hafa komið fram, verði það þá nokkurn tíma, er ekki
liægt að segja svo að vist sé, hvemig fmmgerð „Utilegumannanna" hefur verið.
Með hliðsjón af þeirri leiksviðstækni, sem Sigurður málari hefur í „Smala-
stúlku" sinni, er auðvelt að raða leikatriðum öðru vísi en gert er í prentaða leikn-
um frá 1864. Aðferð Sigurðar er þessi: „Stofutjald fellur niður fyrir framan
fyrri tjöldin og skýlir þeim“, eða: „Hellistjaldið fer upp“. Samtals eru 22 leik-
sviðsbreytingar í „Smalastúlkunni". Matthías segir nú í formálsorðum, að liann
liafi breytt röð, engu sleppt, frekar aukið í og haft fjögra-þátta skiptingu í stað
fimm. Eftir þessum vísbendingum, sem hafa stoð í athugasemdum Steingríms
Jolinsens, má fara nokkuð nærri um það, hvernig röð leikatriða hefur verið í