Líf og list - 01.05.1950, Page 12

r
= BOKMENNTIR =-
-------------------/
ERLENDAR BÓKMENNTIR
JOHN E. EIOUSMAN:
Umbrotahviður
(Um ljóðagerð Eliots, Sitwells og Audens.)
T. S. Eliot er yngra skald en De
la Mare og Yeats. Fyrstu ljóð hans
bera jafn-augljóst vitni og fyrstu
skáldsögur Huxleys um þann and-
lega (trúræna) tómleika, sem ríkti
árin 1910—1930. í „The Waste
myndir, sem nægja í heila íbúð, ef
hann aðeins er með nógu stóran
pensil í hendinni.
Gervimyndaframleiðsla þykir
þolanleg atvinnugrein víða um
heim, en í útlöndum er þó gerður
jafnmikill munur á gervimynd og
málverki, eins og t. 'd. pappírs-
blómum garðyrkjumannsins. Það
væri með öllu óhugsandi utan ís-
lands að bjóða fólki þess háttar
„málverk" fyrir mun meira verð en
eina rúllu af sæmilegu veggfóðri.
Hér seljast þessir gripir fyrir allt
að því sama verð og verk viður-
kenndustu meistara okkar, og svo
mikið er veldi gervimálverkanna í
Reykjavík, að teljandi eru þær hús-
gagnaverzlanir í borginni, sem
virðast treysta sér til að hjara án
stuðnings þeirra, ef dæma skal eft-
ir því, hversu veggir þessara búða
eru ofhlaðnir slíkum „skiliríum".
Og hvar sem farið er um götur höf-
uðstaðarins, æpa þessar náttúru-
falsanir að manni úr fjórða hverj-
um búðarglugga, svo ókunnugum
mætti detta í hug, að hér væri
Land“ gerði liann mjög vafasama
tilraun til þess að vega upp á móti
þessum andlega tómleika með því,
scm reyndist ekki vera annað en
óljósir draumórar (smbr. yrkisefn-
in i sögunt af Arthúr konungi) og
liann staddur í ríki gervilistarinn-
ar, — höfuðborg fúskara í myndlist.
Þrátt fyrir það að hér er hópur
fólks, sem metur og skilur góða list,
virðast ótrúlega margir öðlast full-
nægingu listhneigðar sinnar í
gervimálverkum, „málverka“-sali
hefir sagt mér, að þýðingarlaust sé
að bjóða viðskiptavinunum nema
svo sem eina listræna rnynd á móti
fimm tugum „skiliría". — Það gef-
ur nokkra hugmynd um verðlag á
fúskinu, að ósjaldan veitir ekki af
samtökum margra Reykvíkinga,
þegar geía á góðum vini eða sam-
starfsmanni gervimálverk í afmæl-
isgjöf, en slíkt er altítt eins og öll-
um er kunnugt, þó að mig gruni
að viðtakandi sé ekki ætíð sæll í
hjarta sínu, þegar lionum hefir ver-
ið afhentur gripurinn með ræðu-
höldum og hátíðarbrag. Það er
harður dómur smekkvísum rnanni
að verða að þola slíkan ófögnuð á
heimili sínu. Til eru dæmi um
það, að ung hjón hafa orðið að
byrja búskap sinn með upp undir
8—10 gervimálverk á veggjum hí-
misheppnaðar tilraunir til bæna-
gerðar á jafnvel enn óljósari hátt.
Fn Eliot, sem samtímis því að vera
í leit að andlegum (trúrænum)
grundvelli í skáldskap, var jafn-
rígbundinn evropeiskum skoðun-
um í hugsunarhætti og nokkur sá
getur verið, sem er aðeins Ame-
ríkumaður að fæðingu, þróaðist
skjótt írá afneitun trúarkenninga
til játningar og einlægrar trúar.
Við þessa breyting skáldsins öðluð-
ust ljóð lians nýjan mátt, unz hann
orti „The Four Quarters", sem er
bókmcnntalegt alreksverk og ein-
liver merkilegasti frumspeki-skáld-
býla sinna, stundum öll af Heklu.
Ég veit auðvitað ekki, hvernig
fólk myndi bregðast við, ef því
væru lærð pappírsblóm á sextugs-
afmælinu eða brúðkaupsdaginn, en
mér þykir sennilegt, að fæstum
þætti mikið til koma, ef ekki bein-
línis móðgun. Þó eru þess liáttar
„blóm“ oftast mun betur gerð en
gervimálverkið íslenzka, og ólíkt
auðveldara að losa sig við þau, svo
lítið beri á. Gervimynd í digrum
ramma með áletruðum silfurskildi
er erliðara að lauma í öskutunn-
una — og því miður cr það oftast
tekið sem góð og gild list, því að
sannleikurinn er sá, að svo þykir
flestum, ef „málverkið" aðeins er
af landslagi.
Reykjavík ber þess enn sem kom-
ið er of lítil merki, að hér lifi og
starfi ágætir listamenn, þ. á. m.
myndhöggvarar og málarar. Þar til
listaverk ríkisins verða dregin úr
kjöllurum og ahnenningi sýnileg
að staðaldri, hlýtur höfuðborg ís-
lands að verða sæluríki gervimálar-
anna.
12
LÍF og LIST