Ljósmæðrablaðið - 01.12.1997, Blaðsíða 4
Klínísk dæmisaga lil að leera af
Mig langar að fjalla um fæðingu
sem þróaðist á allt annan hátt en ég
hafði gert ráð fyrir og hafði mikil á-
hrif á mig.
Ég var á kvöldvakt á fæðingargangi
með minni umsjónarljósmóður og við
fengum konu sem var í góðri sótt að
fæða í annað sinn. Hún hafði áður
fætt fyrir 10 árum. Við komu var hún
með 5 í útvíkkun og nær fullþynntan
legháls. Hún réði mjög vel við verk-
ina þannig að hún fór á rölt. Klukku-
tíma seinna fór legvatnið hjá konunni
og við það ágerðist sóttin til muna.
Hún sat fram á rúmstokkinn og réri í
hríðunum en treysti sér ekki til að fara
í neinar aðrar stellingar. Hríðarnar
komu mjög þétt og liðu illa úr kon-
unni þannig að hún fór öll að spenn-
ast upp. Ég ákvað í samráði við ljós-
móðurina að skoða konuna með tilliti
til þ ess hvort við þyrftum að gefa
henni verkjameðferð og fengum við
konuna til að leggjast á bakið í rúmið
til að skoða hana. I ljós kom að út-
víkkun var orðin 9 og fljótlega kom í
lconuna rembingsþörf. Um leið og
konan fann rembingsþörfina missti
hún stjórn á sér. Hún barðist á móti
rembingnum og klemmdi saman lær-
in og það var ekki viðlit að hún heyrði
eða skynjaði það sem ég eða ljósmóð-
irin sögðum við hana. Kollur gekk
hratt fram þótt konan streittist á móti
rembingnum. Hún færði sig undan
mér og reyndi að sparka mér í burtu
þar sem ég stóð til hliðar til að taka á
móti. Kollurinn fæddist þrátt fyrir
þetta en þá fannst naflastrengur um
háls sem við vippuðum yfir höfuðið.
Síðan stóð allt fast, engin hríð kom og
lconan streittist á móti því að rembast,
naflastrengur kominn fram og axlir og
búkur eftir inni. Ég reyndi að fá kon-
una til að rembast, önnur ljósmóðir
var þarna til aðstoðar og reyndi að
hnoða hríð í legið og umsjónarljós-
móðirin mín tók þétt á krílinu og tog-
aði það í heiminn. Barnið var líflaust
við fæðinguna en eftir smástund tókst
ljósmæðrunum að koma lífi í barnið
og þegar loks barnalæknir lét sjá sig
eftir fjórar mínútur var drengurinn
hinn brattasti og orgaði hástöfum.
Foreldrarnir voru mjög skekin eftir
fæðinguna, sérstaklega pabbinn sem
hafði horft upp á konuna sína um-
breytast svona og aðfarirnar við að ná
krílinu í heiminn. það bráði af kon-
unni um leið og barnið var fætt og þá
var hún mjög miður sín yfir því
hvernig hún hafði brugðist við.
I kjölfar þessarar upplifunar ákvað
ég að skoða hvaða þættir gætu helst
hafa valdið þeirri umbreytingu sem
varð á konunni og hversvegna sárs-
aukaskynjun hennar varð svona sterk
þegar hún hafði breytt um stellingu.
í grein eftir Lowe sem birtist í jan-
úarhefti JOGNN 1996 um verki og
verkjameðferð í fæðingu, segir að þótt
fjölbyrjur tjái yfirleitt minni sársauka
snemma og í actívu fyrsta stigi heldur
en frumbyrjur, er annað stig oft sárs-
aukafyllra hjá konum sem hafa fætt
áður. Hér á eftir eru helstu þættir
sársaukaskynjunar og tjáningar sem
Lowe fjallar um í grein sinni reifaðir.
Sársauki í fecöingti
Rannsóknir benda á að til að skýra
mismunandi upplifun kvenna af sárs-
auka í fæðingu verði að taka til greina
áhrif bæði líkamlegra og sálrænna
þátta. þessir þættir kunna að skýra
ekki einungis lífeðlislegar breytur eins
og tíðni og styrk taugaboða heldur
einnig þætti sem hafa áhrif á skynjun
konunnar og hlutlæga túlkun á þeim
áreitum sem hún fær (Lowe, 1996)
Líkanileg áhríf
Margar rannsóknir hafa sýnt að með
aukinni útvíkkun leghálsins aukist
sársaukaskynjun. þetta er sérstaklega
áberandi á síðari hluta fyrsta stigs fæð-
ingar, upplifun sársauka verður meiri
þegar samdrættirnir eru örari.
þannig má ætla að þann mikla og
djúpa sársauka sem margar konur
skynja í transitional fasanum megi
rekja til samanlagðra áhrifa mikillar
útvíkkunar og örra samdrátta (Lowe,
1996)
Sáltven áhrif
Margir sálrænir þættir hafa áhrif á
upplifun konunnar af sársauka í fæð-
ingu. það er vel þekkt að kvíði getur
aukið sársaukaupplifun. Margir þætt-
ir geta valdið kvíða hjá konu í fæð-
ingu, hræðsla við sársauka, valdleysi,
hræðsla við að vera yfirgefm, hræðsla
við að meiðast eða að barnið meiðist.
Einnig hafa þættir eins og umhverfis-
þættir og framkoma einstaklinga við
konuna áhrif á kvíða hennar. Sumar
rannsóknir telja að undirbúningur
fyrir fæðinguna á foreldrafræðslunám-
skeiðum dragi úr sársaukaupplifun í
fæðingu en aðrir vilja meina að svo sé
ekki. Hinsvegar auki foreldrafræðslan
sjálfsöryggi konunnar og efli þannig
getu hennar til að ráða við sársauk-
ann. Margar rannsóknir hafa sýnt
fram á tengsl milli aukins sjálfstrausts
og minni sársaukaupplifunar og
minni notkunar verkjalyfja í fæðingu
(Lowe, 1996).
Ekki má heldur gleyma þjóðfélags-
þáttum við skynjun og tjáningu sárs-
auka. Rannsakendur sem báru saman
konur í Bandaríkjunum og Hollandi
fundu út að bandarísku konurnar
bjuggust við að fæðingin yrði sárs-
aukafyllri og að þær myndu þurfa
meiri verkjastillingu heldur en kon-
urnar í Hollandi en í ljós kom að sárs-
aukaupplifun hópanna var sú sama,
en þær bandarísku fengu meiri verkja-
lyf. Einnig verður að hafa í huga að
sársaukatjáning er mismunandi eftir
þjóðfélögum. Það er t.a.m. talið
skammarlegt fyrir konu af þjóðflokki
Beduina að syna sársaukatjáningu í
fæðingu meðan konur frá miðaustur-
löndum syna meiri sársaukatjáningu
en konur á vesturlöndum. Einnig
hefur verið sýnt fram á aukna sárs-
4