Fréttatíminn - 09.03.2012, Blaðsíða 40

Sætúni 8, 105 Reykjavík. Sími: 531 3300. ritstjórn@frettatiminn.is Ritstjóri: Jón Kaldal kaldal@frettatiminn.is Framkvæmdastjóri: Teitur
Jónasson teitur@frettatiminn.is Fréttastjóri: Óskar Hrafn Þorvaldsson oskar@frettatiminn.is Ritstjórnarfulltrúi: Jónas Haraldsson jonas@frettatiminn.is. Auglýsinga-
stjóri: Valdimar Birgisson valdimar@frettatiminn.is. Fréttatíminn er gefinn út af Morgundegi ehf. og er prentaður í 82.000 eintökum í Landsprenti.
E
Eins einkennilega og það kann að hljóma
þá eru konurnar sem létu græða í sig
PIP-brjóstapúða komnar í hálfgert auka-
hlutverk í deilum Læknafélags Íslands og
landlæknisembættisins. Engu líkara er
en það velti á lausn deilunnar hvort þær
geri eitthvað í sínum málum eða ekki. Að
sjálfsögðu hafa þessar konur í hendi sér
að sækja aðstoð sjálfar, rétt eins og þær
ákváðu af eigin frjálsum vilja að leggjast
undir hnífinn.
Deilan snýst um hvort land-
læknir fái uppgefinn lista með
nöfnum kvenna sem bera
brjóstaígræðslur og bíður hann
nú úrskurðar Persónuverndar.
Læknafélagið fellir sig ekki við
það sjónarmið landlæknis að
embættið eigi að fá umbeðnar
upplýsingar svo það geti meðal
annars gengið úr skugga um að
þær konur sem bera PIP-púða
hafi mætt til ómskoðunar hjá Krabba-
meinsfélaginu.
Erfitt er að skilja af hverju landlæknir
telur sig þurfa að sækja þessar upplýs-
ingar til lækna frekar en beint frá þeim
konum sem hafa látið stækka brjóst sín.
Ef landlæknir telur brýna þörf á því að
embættið komi sér upp gagnagrunni
yfir allar konur með brjóstastækkanir er
hægðarleikur fyrir embættið að óska eftir
því að að þær gefi sig sjálfar fram. Kon-
ur með brjóstastækkanir tóku meðvitaða
og upplýsta ákvörðun um aðgerðina og
þær eiga að sjálfar að ráða því hvort nöfn
þeirra verði í opinberum gagnagrunni.
Um 400 konur fengu grædda í sig
PIP-púðana heilsuspillandi. Þær fengu
boðun seinni hluta janúar um að koma í
skoðun hjá Krabbameinsfélaginu. Einum
og hálfum mánuði síðar hefur aðeins rétt
rúmlega helmingur þeirra mætt til að láta
skoða sig.
Í ljósi mikillar umfjöllunar um mögu-
lega heilsufarshættu sem kann að stafa
af púðunum hefði mátt búast við að mun
fleirum lægi á að fá skorið úr um ástandi
púða sinna. Fréttir af fyrstu skoðunum
hjá Krabbameinsfélaginu hefðu svo átt
að ýta enn frekar við boðuðum konum en
sílikonfyllingarnar hafa reynst lekar í yfir
helmings tilfella.
Landlæknir segir í viðtali við Fréttatím-
ann í dag að erfitt sé að fullyrða um skýr-
ingar á því af hverju ekki hafi fleiri konur
sóst eftir ómskoðun. Ekki verður séð til
hvaða úrræða embættið ætlar að grípa
gagnvart þeim konunum sem kjósa að láta
ekki skoða sig. Ekki er hægt að færa þær í
ómskoðun gegn vilja sínum.
Málið er líka stærra en svo að það snerti
aðeins konur með PIP-púða. Eins og kom
fram í Fréttatímanum fyrir viku beinir
kanadíski sérfræðingurinn dr. Pierre
Blais þeim ráðum til allra kvenna með
brjóstafyllingar að leita sem fyrst til sér-
fræðinga og láta rannsaka heilsufar sitt.
Það er skoðun dr. Blais að allar gerðir af
púðum kunni að vera háskalegar heilsu
kvenna en hann er fyrrum ráðgjafi kanad-
ískra stjórnvalda og hefur stundað rann-
sóknir á þessu sviði um árabil.
Í grunninn snýst þetta um hversu langt
hið opinbera á að teygja sig eftir því að
hafa vit fyrir fólki sem er skeytingarlaust
um eigin heilsu.
Þegar upp er staðið hlýtur ábyrgðin að
hvíla hjá hverjum og einum einstaklingi
með að nýta sér þau úrræði sem standa
til boða .
Deila landlæknis og Læknafélagsins
Konurnar í aukahlutverki
Jón Kaldal
kaldal@frettatiminn.is
Verslun
Spilavinir ehf
Kostur lágvöruverslun ehf
IKEA
Framköllunarþjónustan
MacLand
Klapparstíg 30
Langholtsvegi 126
Dalvegi 10
Kauptúni 4
Brúartorgi 4 5 ummæli
5 ummæli
35 ummæli
23 ummæli
27 ummæli
1
2
3
4
5
Efstu 5 - Vika 10
Topplistinn
U ndirskriftarsöfnun, eða það sem áður var kallað bænarskrá (e. petition), hefur verið beitt í
ýmsum tilgangi í sögunni og kannski
er Varið land sú þekktasta á Íslandi. Sú
nýjasta er bæn ríflega þrjátíu þúsund Ís-
lendinga um að forseti Íslands bjóði sig
fram í vor.
En hvað er undirskriftarsöfnun? Er
það ein af leiðum vísindanna til að kom-
ast að því hvað þjóðin vill eða finnst?
Nei, tilgangur undirskriftarsöfnunar
er yfirleitt að knýja fram breytingar (til
dæmis að forseti endurskoði afstöðu
sína) eða koma í veg fyrir þær (til dæm-
is Varið land), með því að sýna fram á
að það sé vilji fólks eða skoðun. Þess
vegna stendur jafnan þrýstihópur fyrir
undirskriftarsöfnun án þess að hún sé falin í hendur
óháðs og til þess bærs fagaðila.
Til er áratugahefð fyrir tilteknum rannsóknarað-
ferðum við að kanna hug fólks til manna og málefna.
Að minnsta kosti tugþúsundir rannsókna hafa verið
gerðar til að finna bestu og hlutlausustu leiðirnar til
að komast að því hvað fólki finnst eða hvað það vill.
Í grunnatriðum snúast þær annars vegar um gott
úrtak, það er allstórt slembiúrtak þar sem svarhlutfall
er hátt og hins vegar um spurninguna, það er að hún
sé skýr og hlutlaus.
Frá þessum tveimur grunngildum góðrar að-
ferðafræði víkur undirskriftarsöfnun. Í framkvæmd
hennar er haft samband við fólk þar sem auðveldast
er að finna eða það velur sig sjálft til þátttöku í „skoð-
anakönnuninni“ auk þess að spurningin er sjaldnast
hlutlaus. Til viðbótar við þessi grunnvik frá góðri að-
ferðafræði er fólk iðulega beitt þrýstingi til að styðja
efni bænarskrárinnar.
Þá vaknar spurningin hvort ekkert sé að marka
undirskrift fólks? Því miður er það svo í
tilfelli undirskriftarsöfnunar að margir
skrifa undir þótt það sé óvíst að þeir
myndu gera það fengju þeir hlutlausa
spurningu sem borin yrði fram án þrýst-
ings. Það er þekkt að þegar málefni hefur
verið skamma hríð í umræðu, til dæmis í
fáar vikur eða mánuði, hafa margir ekki
gert upp hug sinn endanlega og í þeim
tilvikum getur „skoðun“ þeirra lent hvoru
megin hryggjar sem er.
Í slíkum málum, sem eru „vanþroskuð“
í huga fólks, getur orðalag spurningar
og þrýstingur um að tiltekin afstaða
sé tekin haft mikil áhrif á svör. Fyrir
nokkrum árum gerðu háskólanemendur
undir leiðsögn minni og annars háskóla-
kennara fullburða tilraun með undir-
skriftarsöfnun. Í stuttu máli voru 200 manns beðin
um að skrifa undir bænarskrá til stuðnings styttingar
framhaldsskólans og 200 gegn styttingu (mál sem
var til umræðu þá), en tilviljun réð hver fékk hvora
bænarskrá. Í ljós kom að 75 prósent skrifuðu nafn
sitt á bænarskrána með styttingu framhaldsskólans,
en 70 prósent skrifuðu nafn sitt á bænarskrána gegn
styttingunni.
Ljóst er að bæði fræðileg rök og reynslurök hníga
til verulegra efasemda um undirskriftarsöfnun sem
leið til að kanna hug manna á hlutlausan hátt og því
vil ég vara eindregið við því að taka mark á niður-
stöðum þeirra. Þá er rétt að benda á að verði ýmis
mál sem nú heyra undir Alþingi lögð fyrir þjóðina til
ákvörðunar, þar sem undirskrift tiltekins hlutfalls
hennar á bænarskrá dugir til, þurfi að setja vandaðan
faglegan ramma um orðalag slíkra bænarskráa sem
og að söfnun og utanumhald sé í höndum ábyrgs opin-
bers aðila, en ekki í höndum kaupahéðna á vegum
þrýstihópa eins og tíðkast víða í útlöndum.
Þrýstihópar
Undirskriftarsöfnun er
merkingarlaus bænarskrá
Þorlákur Karlsson
Dósent í viðskiptadeild Há-
skólans í Reykjavík
36 viðhorf Helgin 9.-11. mars 2012