Dagblaðið Vísir - DV - 14.08.2009, Blaðsíða 8

8 föstudagur 14. ágúst 2009 fréttir
Mánaðarleg útborgun atvinnuleysisbóta, miðað við fullan bótarétt, er helmingi hærri en framfærsla þeirra
sem eru á námslánum. Jóhann Már Helgason, framkvæmdastjóri Stúdentaráðs Háskóla Íslands, segir bein-
línis letjandi fyrir atvinnulausa að fara í nám. Hann óttast námsflótta. Katrín Jakobsdóttir menntamálaráð-
herra segir vilja til að minnka muninn á milli bóta og lána.
BALDUR GUÐMUNDSSON
blaðamaður skrifar baldur@dv.is
„Við viljum að það sé hvetjandi að
fara í nám. Eins og staðan er núna
er beinlínis letjandi að taka náms-
lán og setjast á skólabekk. Ekki síst
vegna þess að fólki er ekki gert kleift
að vera á atvinnuleysisbótum og í
námi,“ segir Jóhann Már Helgason,
framkvæmdastjóri Stúdentaráðs
Háskóla Íslands. Hann segir mikla
óánægju á meðal stúdenta með nú-
verandi kjör þeirra sem þurfa að
framfleyta sér á lánum frá Lánasjóði
íslenskra námsmanna, LÍN.
Tekjuskerðing og
yfirdráttarvextir
Hámarkslán barnslauss stúdents er
100.600 krónur á mánuði. Skólaár er
um 9 mánuðir svo hann getur feng-
ið 905.400 krónur í lán á þeim tíma,
fyrir tekjuskerðingu, sem er tíu pró-
sent. Ef reiknað er með að náms-
manninum takist að finna sumar-
vinnu í þrjá mánuði, þar sem hann
hefur 250 þúsund krónur í heildar-
laun á mánuði, skerðast námslánin
um 75 þúsund krónur í heildina og
verða 92.267 krónur á mánuði.
Þá ber þess að LÍN greiðir út
námslán við lok hverrar annar, þeg-
ar liggur fyrir hvort námsmaður-
inn nær lágmarks fjölda eininga
sem til þarf. Á meðan önn stendur
lána bankarnir námsmönnum fyr-
ir lánunum í formi yfirdráttar. Vext-
ir námsmanna vegna yfirdráttalana
nema um 8 til 9 prósentum núna.
Vextirnir voru mun hærri í vetur.
Vegna þessa fyrirkomulags skerð-
ast lánin sem 8 til 9 prósent vöxtum
nemur.
50% meira á bótum
Þeir sem eru ekki í námi heldur á
grunnatvinnuleysisbótum hafa 50
prósent meira á milli handanna
í hverjum mánuði en þeir sem
ákveða að fara í nám. Mánaðar-
leg greiðsla atvinnuleysisbóta
nemur rétt liðlega 150 þús-
und krónum á mánuði, mið-
að við fullan bótarétt. Þetta
gagnrýnir Jóhann. „Kerf-
ið er þannig að þú færð
meira fyr-
ir að mæla göturnar á atvinnuleys-
isbótum heldur en að vera í námi
og vera þannig beinn þátttakandi í
samfélaginu. Ég vek athygli á því að
námslánin eru lán sem við borgum
aftur til baka og aukum þannig veltu
í samfélaginu. Bæturnar eru hins
vegar þess eðlis að ríkið fær þær
ekki til baka,“ segir Jóhann.
Brostnar forsendur
Aðspurður segir hann að vissulega
hafi bætur verið hærri en náms-
lán lengi. Hann segir þó að nú séu
breyttar aðstæður. „Í reiknilíkani
Lánasjóðs íslenskra námsmanna er
gert ráð fyrir að námsmenn vinni
sér inn eina milljón króna yfir árið.
Við það eiga þessar 100.600 krónur
á mánuði að bætast og þannig eiga
námsmenn að geta lifað þokkalegu
lífi. Nú eru þær forsendur hins vegar
brostnar,“ segir Jóhann og bætir við
að undanfarin ár hafi atvinnuleysi
á Íslandi verið sáralítið. Íslendingar
hafi þurft á miklu erlendu vinnuafli
að halda til að samfélagið gæti geng-
ið eins og þeir vildu hafa það. „Nú
er þessi vinna
einfald-
lega
ekki
til staðar. Nú er enga vninu að hafa.
Þess vegna þarf að hækka náms-
lánin“ segir hann.
Taka ber fram að hafi náms-
manni ekki tekist að finna
vinnu í sumar á hann í
sumum tilvikum rétt á at-
vinnuleysisbótum. Bóta-
réttur námsmanns, sem
undanfarin þrjú sumur
hefur unnið 12 vikur,
eða 36 vikur í heildina,
hefur rétt á 70 prósent
bótum. Til að fá full-
ar bætur þarf hann
að hafa unnið fullt
starf í samtals 52 vik-
ur, undanfarin þrjú
ár. Atvinnuleysis-
bætur nema um
150 þúsund krón-
um á mánuði.
Námsmaðurinn
á þannig rétt á
um 105 þúsund
krónum á mán-
uði í sumar,
finni hann
sér ekki
vinnu. Ef
hann hefur
ekki unnið
vinnu árin
á undan,
fær hann
engar
bætur.
Jó-
hann
bend-
ir á að
þeir sem
skráðu
sig á sum-
arnámskeið
í Háskólanum
eigi ekki rétt á at-
vinnuleysisbótum.
„Það gerði fólki
erfitt fyrir. Eins og
kerfið er núna er
mjög letjandi að fara
í nám,“ segir hann.
Vill beina fólki í nám
Vinnuhópur á vegum Katínar Jak-
obsdóttir menntamálaráðherra og
Árna Páls Árnasonar félagsmálaráð-
herra hefur verið að störfum und-
anfarið. Katrín vonast til að nið-
urstöður vinnunnar verði kynntar
ríkisstjórn í næstu viku. Hún er sam-
mála því að grunnframfærsla hjá LÍN
sé of lág „Ég hef verið að benda á að
það er allt of mikill munur á milli
grunnframfærslunar hjá LÍN og hjá
þeim sem eru á bótum. Fólk veigrar
sér við það að fara í nám vegna þess.
Við höfum verið að leita leiða hvort
og hvernig er hægt að beina fólki í
nám,“ segir hún.
Katrín segir vinnu hópsins snúa
að þessu samspili atvinnuleysis-
tryggingastjóðs og lánasjóðsins.
Það þarf að minnka muninn á fram-
færslunni en hugsanlega þarf þá
eitthvað að þrengja að bótunum,“
segir Katrín og bætir við að svig-
rúm til fjárfrekra aðgerða sé ekkert,
nema peningar séu færðir frá ein-
um stað til annars. Námsmenn séu
eins og öryrkjar og aðrir hópar hluti
af þeim veruleika sem við búum við.
„Við viljum að það verði skýrari skil
á milli þess að vera í námi og á bót-
um. Fjölskyldutengingin hjá LÍN er
til dæmis miklu öflugri en í bóta-
kerfinu. En þetta er heilmikið púsl,“
segir Katrín og varar við of mikilli
bjartsýni. Hún segist þó hafa fullan
skilning með námsmönnum. „Bestu
rökin eru þau að um er að ræða lán
sem skila sér til baka á endanum. Á
meðan getur fólk gert uppbyggilega
hluti. Þetta þarf hins vegar að vera í
samhengi við annað sem er gert. Við
erum að skoða alla möguleika,“ seg-
ir Katrín og bætir við að í næstu viku
muni væntanlega koma í ljós hvort
takist að liðka til fyrir námsmenn
eða ekki.
Óttast námsflótta
Jóhann Már segir að núverandi fyr-
irkomulag gangi einfaldlega ekki
upp. Hann óttast námsflótta, verði
ekkert að gert. Hann segir að ef sú
verði raunin verði Íslendingar enn
lengur að ná sér upp úr kreppunni
en ella. „Við finnum vel fyrir því að
fólk er virkilega að íhuga stöðu sína.
Við óbreytt ástand munu náms-
menn flýja land. Sjálfur þekki ég
nokkra sem eru að vinna í því að
komast í burtu héðan, til dæmis til
Norðurlandanna, Bandaríkjanna og
Evrópu, til að geta byrjað nýtt líf,“
segir hann.
„Kerfið er þannig að
þú færð meira fyrir að
mæla göturnar á at-
vinnuleysisbótum held-
ur en að vera í námi og
vera þannig beinn þátt-
takandi í samfélaginu.“
Bætur hærri en námslán
mánaðarleg framfærsla
vegna námslána:*
HeiLDARTeKJUR 2009: 0 KR.
Barnlaus nemi í leigu- eða eigin húsnæði 100.600
Barnlaus nemi í fríu húsnæði 60.360
Nemi í sambúð með eitt barn 125.640
Einstæður nemi með barn 145.813
HeiLDARTeKJUR 2009: 500.000 KR.
Barnlaus nemi í leigu- eða eigin húsnæði 95.044
Barnlaus nemi í fríu húsnæði 54.804
Nemi í sambúð með eitt barn 120.084
Einstæður nemi með barn 140.258
HeiLDARTeKJUR 2009 1.000.000 KR.
Barnlaus nemi í leigu- eða eigin húsnæði 89.489
Barnlaus nemi í fríu húsnæði 49.249
Nemi í sambúð með eitt barn 74.289
Einstæður nemi með barn 94.462
*Miðað við fullt nám
Brostnar forsendur Jóhann Már Helgason, framkvæmdastjóri Stúdentaráðs, segir forsendur reiknilíkans LÍN ekki standast.
Vill minnka mun á milli bóta og
lána frá LÍN Katrín Jakobsdóttir
menntamálaráðherra segir von á
niðurstöðu starfshóps í næstu viku.