Dagblaðið Vísir - DV - 14.08.2009, Blaðsíða 17

þætti og öll mál. En í grundvallar-
atriðum erum við samstiga og sam-
band okkar og vinskapur hefur þolað
skoðanaágreining. Við gerum okk-
ur að sjálfsögðu báðir grein fyrir því
að okkur ber að rækja okkar hlutverk
eins vel og við getum. Það er hann
að gera og ég virði fullkomlega hans
verk. Ég geri mér líka grein fyrir því
hversu erfitt hlutskipti samninga-
nefndin hafði. Síðan hljóta allir að
skilja að Alþingi hefur hlutverki að
gegna og verður að rísa undir sinni
ábyrgð. Þetta er málefnalegt og á að
vera reiðilaust. Þegar Obama varð
forseti þurfti hann að draga til baka
ýmsar ákvarðanir sem hann tók í flýti
í upphafi og þá talaði hann um að sér
hefðu orðuð á mistök. Þá var spurt
hvort runnir væru upp nýir tímar,
hvort tími sýndaróskeikulleika væri
að líða undir lok í stjórnmálum.
Krafan um óskeikulleika getur
nefnilega verið mjög dýrkeypt, ekki
síst á erfiðum tímum þegar oft þarf
að hafa hraðar hendur. Við eigum að
læra af sögunni. Ég var til dæmis að
hlusta á Bjarna Benediktsson heit-
inn, fyrrverandi formann Sjálfstæð-
isflokksins, segja frá því hverjar væru
skyldur alþingismanna. Þetta var
þáttur frá sjöunda áratugnum. Hann
orðaði þar fína hugsun betur en ég
hefði getað gert. Og mér varð hugsað
til þeirrar kynslóðar í Icesave-sam-
henginu. Ég held að sú kynslóð hafi
haft meiri skilning á því, en við, hvað
það þýðir fyrir þjóð að geta staðið
upprétt gagnvart öðrum þjóðum í
fæð sinni. Hve mikilvægt það er að
greina það, sem í sögunni gerir okk-
ur að þjóð, sem aðrir taka mark á.
Farið þið með málið býsna svalir inn
í þingið og bíðið þess sem verða vill
þar?
Ég myndi ekki orða það þannig.
Við skynjum alvöruna. Við tökum
málefnalegan ágreining alvarlega
en ég hygg að fullur og gagnkvæmur
skilningur sé á því sem við erum að
gera og það er engin valdabarátta á
milli okkar Steingríms, aldeilis ekki.
Þetta er af allt öðrum toga.
Ríkisstjórn Geirs var sett af
Hverfum aftur til janúarmánaðar.
Búsáhaldabylting er í uppsiglingu
og ríkisstjórnin er rúin trausti. Sagt
er stundum að vinirnir Ögmundur
og Össur Skaprhéðinsson séu arki-
tektarnir ap samstarfi vinstri grænna
og Samfylkingarinnar og að viðræð-
ur hafi farið af stað nokkru áður en
stjórn Geirs H. Haarde féll milli ykk-
ar, nánar til tekið heima hjá Lúðvík
Bergvinssyni og þar hafið þið ræðst
við ásamt Steingrími J. Getur þú lýst
þessu nánar?
Það er alveg rétt að þetta átti lengri
aðdraganda og fleiri komu að þessu.
Í kringum áramótin var farin að gerj-
ast sú hugsun að skipta þyrfti um
stjórnarmynstur. Við höfðum boð-
að þjóðstjórn í október. Steingrím-
ur tók það formlega upp og lagði til
að ellegar yrði kosningum hraðað.
Þreifingar hófust og sýnt var að ríkis-
stjórninni yrði ekki sætt. Ríkisstjórn
Geirs H. Haarde fór ekki frá völdum.
Hún var sett af. Fyrir utan Alþingis-
húsið og um allt land var borin upp
hávær krafa um róttækar breyting-
ar, þar með talið á stjórnarsamstarf-
inu. Þá var ljóst að Vinstri hreyfing-
in - grænt framboð hlaut að koma að
málum. Ég var því fylgjandi að efna
til stjórnarsamstarfs við Samfylking-
una. Ég er ekki alltaf sammála Sam-
fylkingunni um alla hluti. En þegar
ég horfi á kjósendur þessara flokka
held ég að þeir séu iðulega að biðja
um svipaða hluti. Og þannig á að
meta stjórnmálaflokka. Hvað er það
sem kjósendur þeirra eru að biðja
um? Ég held að kjósendur þessara
flokka séu á einu máli um að skapa
hér velferðarsamfélag á norrænum
nótum, sniðið að okkar þörfum. Það
er þess vegna sem ég legg áherslu á
að þessi ríkisstjórn starfi áfram.
Réð vilji Framsóknarflokksins til þess
að styðja minnihlutastjórn einhverju
um þessar þreifingar?
Ég var reyndar alltaf hlynntur því
að Framsókn kæmi inn í stjórnina
strax. Það lá nefnilega fyrir að Fram-
sóknarflokkurinn, sem átti drjúgan
hlut að máli í mótun stefnunnar sem
leiddi okkur í ógöngur með mark-
aðshyggju og einkavæðingu ásamt
Sjálfstæðisflokknum, var að endur-
nýja sig. Flokknum hefur tekist það
bærilega finnst mér. Framsóknar-
flokkurinn er að ná sambandi við
sína gömlu rót og talar nú á félags-
legum nótum, sem hann hefur ekki
gert um skeið.
Friedman, Hayek og þeir hinir...
Hvað um Sjálfstæðisflokkinn?
Sjálfstæðisflokkurinn þarf á mik-
illi og langri hvíld að halda. Ég held
að margir sjálfstæðismenn geri sér
grein fyrir þessu. Enda þótt ég hafi
verið talsmaður þess að hafa breiða
samstöðu þingsins þegar kemur
að þessum stóru málum er ég ekki
reiðubúinn að hlusta á auðhyggjuna
sem dúkkar stöðugt upp. Ég er sann-
ast sagna undrandi eftir allt sem á
hefur gengið þegar ég heyri menn
af frjálshyggjuvæng stjórnmálanna
tala enn eins og ekkert hafi í skor-
ist. Hinu opinbera sé ekki treystandi,
fara verði með allt út á markaðstorg-
ið, lifandi og dautt. Læra menn ekk-
ert af reynslunni? Þarna er komið að
valdinu. Vald er margslungið. Það er
formlegt en vald er líka fólgið í því
hvernig þjóð hugsar. Það sem gerð-
ist hér á undanförnum tíu til fimmt-
án árum hefði aldrei getað gerst fyr-
ir nokkrum áratugum vegna þess
að þjóðfélagið hugsaði allt öðruvísi.
Á fyrstu árum síðustu aldar hefði
frjálshyggjan aldrei komist upp með
það sem tókst að gera undir aldar-
lokin. Samfélagið hefði ekki leyft
það. Tíðarandinn var allt annar. En
svo mættu þeir með allar hersveit-
irnar, Friedman, Hayek, Bucanan og
hvað þeir heita. Þeir plægðu jörðina,
sáðu í hana og síðan sáum við upp-
skeruna á veisluborðum auðvalds-
ins og margir dáðust að, fengu jafn-
vel dálítið með. Þessi tími einkennist
af gagnrýnisleysi. Það gildir um fjöl-
miðla, háskólasamfélagið, það gild-
ir um stjórnmálin og það gildir síð-
ast en ekki síst um atvinnulífið sjálft,
verkalýðshreyfingu og atvinnurek-
endur. Eftir situr þjóð með timbur-
menn og laskaða sjálfsmynd. Hugs-
unarhátturinn í þjóðfélaginu er að
breytast en við verðum hvert og eitt
að temja okkur að horfa gagnrýnum
augum á samtíð okkar. Þetta sáum
við í kosningunum í vor. Fólk vill opið
og heiðarlegt þjóðfélag, ekki mark-
aðshyggju græðginnar. Okkar er að
skapa skilyrði fyrir betra samfélagi.
Ríkisstjórn Vinstri hreyfingarinnar
- græns framboðs og Samfylkingar-
innar varð til á þessum forsendum.
Okkur ber skylda gagnvart kjósend-
um til að standa undir væntingunum
sem gerðar eru til okkar.
Siðbótin og samviskan
Stjórnvöld sæta gagnrýni fyrir það
hversu seint tiltektin gengur, endur-
nýjunin, siðvæðingin, að uppræta
siðleysi og spillingu...
Ég held að slík gagnrýni eigi rétt
á sér. En gagnrýnin á ekki bara að
beinast að stjórnvöldum. Hún á að
beinast að öllum þeim sem hafa ein-
hver ráð á hendi. Við fáum fréttir af
því sem er að gerast í skilanefndum
bankanna, botnlausri spillingu þar
sem menn eru að skammta sér tugi
þúsunda fyrir hverja klukkustund
sem þeir eru innstimplaðir, eru í
lystiferðum og senda háa reikninga.
Við fáum fréttir af innheimtubréfum
upp á fjórðung úr milljarði. Hver er
skýringin? Jú þetta er eitthvert hlut-
fall af skuld sem til innheimtu er.
Mér finnst þetta endurspegla ákveð-
inn hugsunarhátt. Ég geri það sem
ég kemst upp með. Ég geri það sem
venjan og reglan leyfir. Þetta er gert
í stað þess að beita eigin dómgreind
og taka bara tvö þúsund kall fyrir að
senda eitt innheimtubréf en ekki 250
milljónir. Við eigum að hugsa hver
um sig: Hvað leyfist mér að gera? Það
er kallað siðferði.

Erum við þjóð með slæma samvisku?
Við þurfum sjálf að breyta hlut-
skipti okkar. Ef við förum út til ann-
arra þjóða og stofnana og segjum að
við séum þjóð sem virðir sínar skuld-
bindingar og tekur alvarlega það
sem hún hefur gert af sér breytum
við hlutskipti okkar, þá breytum við
andrúmsloftinu og þá breytast einn-
ig þær samningsniðurstöður sem við
getum fengið.
Það verða til nýjar aðstæður þegar
liggjandi maður rís á fætur. Við vitum
ekki alveg hvað gerist. Við verðum
að taka okkur saman í andlitinu. Við
verðum að hætta að koma fyrir eins
og þjóð með slæma samvisku. For-
senda þess er að við bætum fyrir brot
okkar. Þá verður samviskan hrein.
helgarblað 14. ágúst 2009 föstudagur 17
„Það væri mjög eftir-
sóknarvert að okkur
auðnaðist að afgreiða
þetta með 63 atkvæð-
um gegn engu. Ég finn
fyrir góðum vilja úr
öllum áttum, frá öllum
stjórnmálaflokkum að
reyna að taka þannig
á málinu. Það gera sér
allir grein fyrir að þetta
eru gríðarlegar fjár-
skuldbindingar. Þetta
snýst líka um orðspor
Íslendinga.“
„Við fáum fréttir af því sem er að gerast í skila-
nefndum bankanna, botnlausri spillingu þar sem
menn eru að skammta sér tugi þúsunda fyrir hverja
klukkustund sem þeir eru innstimplaðir, eru í lysti-
ferðum og senda háa reikninga. Við fáum fréttir af
innheimtubréfum upp á fjórðung úr milljarði.“
Samherjar í gegn um súrt og
sætt „En í grundvallaratriðum
erum við (Steingrímur) samstiga og
samband okkar og vinskapur hefur
þolað skoðanaágreining.“
Uns sekt er sönnuð „Við verðum
að sýna að það stendur ekki á okkur
að koma þeim í járn, sem að lögum,
eiga að vera með þannig skraut á sér.
Þetta segi ég ekki vegna refsigleði
heldur vegna þess að við þurfum að
virða réttarríkið.“