Lögmannablaðið - 01.12.2006, Blaðsíða 12

2 < LÖGMANNABLAÐIÐ – 4 / 2006
yfir yfirborði jarðar. Eignaráð fasteign-
areiganda séu því ótvíræð samkvæmt
lögunum en stýring auðlindanýtingar
hafi hins vegar verið færð til stjórn-
valda. Með þessu hafi efnisrétturinn
verið styrktur og sé klárlega í höndum
eiganda en formrétturinn veiktur þar
sem ráðstöfunarréttur hafi verið færð-
ur yfir til ráðherra. Karl gerði grein
fyrir niðurstöðum stjórnskipaðrar
auðlindanefndar en í tillögum hennar
er gert ráð fyrir verndar- og nýting-
aráætlun til langs tíma sem lögð verði
fram á Alþingi vorið 2010 og sérstakri
aðferðarfræði við úthlutun nýting-
arleyfa fram að þeim tíma. Þá er lagt
til að forræði auðlindanýtingar á eign-
arlöndum verði flutt frá stjórnvöldum
til eigenda.
Ný vatnalög
Eyvindur G. Gunnarsson, hrl. og
dósent við lagadeild Háskóla Íslands,
fjallaði um aðdraganda að setningu
nýrra vatnalaga og mismunandi sjón-
armið sem uppi hafa verið varðandi
eignarform og eignaréttarlegar heim-
ildir rétthafa vatnsréttinda. Þá gerði
hann grein fyrir hagnýtingarheimildum
meiri háttar vatna samkvæmt nýjum
vatnalögum nr. 20/2006, mismunandi
rétthæð vatnsnota og takmörkunum á
umráða- og hagnýtingarrétti landeig-
anda. Hann greindi frá því að í nýjum
lögum væri tekið á eignarhaldi vatns
með tilliti til hins sérstaka eðlis þess en
reglur um stjórn og nýtingu færð yfir
í auðlindalög nr. 57/1998. Í máli hans
kom fram að ákvæði um vatnsvernd
í víðtækustu merkingu lúta fyrirmæl-
um annarra laga svo og ákvæði um
óhreinkun vatns og holræsi. Það var
mat Eyvindar að ný neikvæð skilgrein-
ing eignaréttar í 4. gr. l. nr. 20/2006
hefði ekki haft í för með sér efn-
isbreytingu en væri í raun staðfesting á
reglum sem í gildi hafa verið þrátt fyrir
mikla umræðu á alþingi við setningu
laganna. Hann taldi helsta kost nýrra
laga vera einföldun og samræmingu
þar sem vatnsréttindi verði nú skil-
greind með sama hætti og eignarréttur
að öðrum náttúruauðlindum.
Stýring auðlindanýtingar
Elín Smáradóttir, lögfræðingur hjá
Orkustofnun, fjallaði um stýringu
auðlindanýtingar en með nýjum raf-
orkulögum nr. 65/2003 var innleidd
samkeppni í raforkuframleiðslu með
afnámi einokunar Landsvirkjunar. Í
lögunum hafi orkuöflun og dreif-
ing raforku verið aðskilin, en ekki
hafi verið tekin afstaða til hvort eigi
að virkja, hversu mikið og hvenær..
Elín lýsti yfir efasemdum um tillögu
auðlindanefndar þess efnis að nefnd
verði skipuð undir forystu forsætisráð-
herra sem geri tillögur um nýtingu eða
verndun einstakra svæða á grundvelli
rammaáætlunar um nýtingu vatnsafls
og jarðvarma. Meðferð orkuauðlinda
væri ekki svo frábrugðin annarri auð-
lindanýtingu að það kallaði á frábrugð-
ið stýrikerfi. Elín taldi farsælla ef fagr-
áðherra gerði tillögu til þingsályktunar
um orkunýtingu, byggða á ramma-
áætlun í samráði við hagsmunaðila að
undangengnu umhverfismati sem yrði
þá hluti landsskipulags nái hún fram
að ganga.
Þjóðlendur í eigu
ríkisins
Eftir hlé fjallaði Sif Guðjónsdóttir,
framkvæmdastjóri Óbyggðanefndar
um þjóðlendur. Hún gerði grein fyrir
efni þjóðlendulaga nr. 58/1998 með
síðari breytingum þar sem þjóðlendu
er lýst sem landsvæði í eigu íslenska
ríkisins þó svo að einstakir aðilar
kunni að eiga þar afnotarétt. Í máli
hennar kom fram að lögin gerðu ráð
fyrir beinum eignarétti íslenska rík-
isins að þjóðlendum en forsætisráð-
herra fari með hin sameiginlegu gæði
sem vörslumaður. Nýting vatns- og
jarðhitaréttinda sé í höndum forsæt-
isráðherra en nýting lands og lands-
réttinda sé háð leyfi hlutaðeigandi
sveitastjórnar. Sif sagði að þjóðlendur
geti hæglega verið seldar og tók dæmi
frumvarp til laga um heimild til að
selja Landsvirkjun vatnsréttindi og
land vegna Búrfellsvirkjunar sem nú
liggur fyrir Alþingi.
Fiskveiðiréttur
Skúli Magnússon, héraðsdómari og
dósent við lagadeild Háskóla Íslands,
rak lestina og fjallaði um fiskveiðirétt
Fyrirlesarar á málþingi Lögmannafélags Íslands og Dómarafélags Íslands um auðlindarétt. F.v.: Eyvindur G. Gunnarsson,
Karl Axelsson, Elín Smáradóttir og Kristín Haraldsdóttir. Auk þeirra héldu Sif Guðjónsdóttir og Skúli Magnússon erindi.