Skírnir - 01.01.1960, Page 15
Skímir
Að gjalda torfalögin
13
torfalög sé austanmál og merki skylduverk. Fleiri dæmi eldri
kannast ég ekki viS.
Orðtakið er einkennilegt. Merking þess virðist vera sú, að
einn eða fleiri leggi eitthvað fram til þess að leysa sig undan
einhverri ábyrgð. Og sauðagarður Torfa í Klofa tengir það
þar að auki við hnausa, sem öðru nafni nefnfast torfur, svo
sem kunnugt er. Enn fremur minnir framsetning þeirrar þjóð-
sögu á ákvæði Jónsbókar í Landsleiguhálki 57 um garðlags-
stefnur. Þjóðsagan virðist vera skýringartilraun á orðtakinu
engu síður en athugasemd Espólíns. En þjóðsagan, sem hefur
í sér fólgin heitin ,Torfi‘ og ,hnausar‘: torfur, gæti vakið grun-
semdir um, að orðtakið hafi í upphafi verið á þá lund að
gjalda skyldi torfulögin.
Grunsemdir þær verða allsterkar, sé haft í huga, að í sænsk-
um lögum koma fyrir manngjöld, er nefnast torwo giœlÖ:
torfugjöld. Eru þau nefnd þessu heiti í niðurlagi 30. kafla
Mannhelgisbálks Suðurmannalaga, en hliðstæðan lagastað er
að finna í 12. kafla, 7. gr., Mannhelgisbálks Upplandalaga,
sem nefna þó eigi gjöldin með nafni. Lagastaðir þessir tveir
hljóða svo:
UL MB 12:7. Nu værþær man
siukær a skipum uti. þer aghu
byrr at biþæ ok manz at giömæ.
') en sighær þæn man döþæn
wæræ. ok annær quikæn. æn
aghu þer byrr at biþæ. ok manz
at giömæ. e til þæs allir sighiæ
þæn man döþæn wæræ. ok æn-
gin quikæn. föri han siþæn .j. ö
ubygdæ. læggiæ mællum stens
ok torfwo. bort sighlæ þe. til
komæ andri. löpæ upp .j. ö.
ohygdæ skæmptæ sik. ok væþ-
ær skoþæ. höræ þe at rymbær
.j. iorþe. til seæ þer. fa mal aff
SdmL MB 30. Uarþer man
i skipi siuker æller sar. kan
swa længe liggiæ at allum
leþis þær wiþer. föræ skip-
ara han a lanð vp. oc i iorþ
læggiæ. fyr æn han mæþ
allu döþer ær. oc fara bort
fran hanum. til comber skip
annæt i samu hamn. höræ
mæn af skipi þy. man i iorþ
ryniæ. oc hialpa hanum v
iorþ. Kan siþan þen man
wiþ fas oc kiæræ siælwer
æpte scaþa sinum. wari gild-
er at þrinni hundraþa mar-
T) Felldar úr 3 setningar eins og handritin C og F gera.