Skírnir - 01.01.1960, Page 36
JÓN STEFFENSEN:
LÆKNINGAGYÐJAN EIR.
Mig hefur oft furðað á því, þegar ég hef blaðað í fornum
norrænum lækningabókum, að hafa aldrei rekizt á lækninga-
gyðjuna Eir. Að vísu eru þessar bækur frá kristnum tímum
og að stofni til runnar frá dönskum kanoka, Hinriki Hörpu-
streng (f 1244). Það er þó ekki allt í íslenzku lækningabók-
unum frá honum komið, meðal annars ekki galdra- eða töfra-
formúlurnar, en í þeim koma fyrir nöfnin Öðinn og Þór, svo
ekki hefur heiðnum goðum verið með öllu útrýmt úr hugum
manna þá og af þeirri ástæðu óþarft að geta ekki Eirar. Þetta
er þeim mun furðulegra, sem læknislistin hefur þegið margt
af grísku lækningaguðunum. Raunar er ekki saman jafnandi
grískum og norrænum lækningabókmenntum, en hverjum
þykir sinn fugl fagur og því kynlegt, að norrænir menn skuli
ekki hafa haldið sínum guði meir á lofti en raun ber vitni.
Af þessum ástæðum hefur sii spurning oft leitað á mig,
hvert mark sé takandi á þeirri fullyrðingu Snorra Sturlu-
sonar, að Eir hafi verið lækningagyðja. En því er skemmst
frá að segja, að hann er eina heimildin fyrir, að svo sé. 1
Gylfaginningu er Eir talin sú þriðja af 14 ásynjum, og segir
þar það eitt um hana, að „hún er læknir beztur“. En nánar er
þetta ekki rökstutt. Sérstaklega er athyglisvert, að Snorri vitn-
ar ekki til neinna Eddukvæða máli sínu til stuðnings, sem þó
annars eru aðalheimildir hans um goðin. Fjölsvinnsmál eru
eina Eddukvæðið, sem getur Eirar, en þar er hún talin ein
af 9 meyjum Menglaðar, en Snorri telur hvorki hana né aðr-
ar meyjanna en Eir meðal ásynja. Menglöð hefst við á Lyfja-
bergi með meyjum sínum, en um það segir 36. vísa kvæðis-
ms: