Skírnir - 01.01.1960, Page 185

Skírnir
Aldarminning Zamenhofs
183
reglur um esperanto að þær breytingar skyldi hann taka upp
í málið sem meirihluti esperantomælandi manna fengist til
að samþykkja. Hitt er annað mál að aldrei hefur fengizt
meirihluti esperantista fyrir breytingum á málinu, sem stung-
ið hefur verið upp á öðru hvoru — og hefur jafnan vantað
mikið á. En nú, rúmum sjötíu árum eftir að fyrst var farið
að nota þetta mál, er frumsömdum og þýddum ritum Zamen-
hofs á esperanto skipaður sess meðal klassiskra bókmennta
þess — fyrst og fremst vegna máls og stíls. Lítil lesbók,
Fundamento de Esperanto, sem Zamenhof gaf út árið 1905,
er nú almennt álitin óhagganleg undirstaða málsins og frek-
ari þróunar þess, en að sjálfsögðu breytist esperanto og þró-
ast eins og önnur lifandi tungumál. Á þetta atriði lagði og
Zamenhof ríka áherzlu á sínum tíma.
En eru yfirleitt nokkur tök á að búa til tungumál sem að
gagni megi koma á öllum sviðum mannlegra samskipta?
Reynslan hefur sýnt að þetta er meir en kleift, það hefur tek-
izt með ágætum árangri þar sem er esperanto. Lögð hefur
verið mikil áherzla á það hversu auðvelt málið væri til náms,
og það jafnvel svo að sumir hafa fengið þá hugmynd að hægt
væri að læra það fyrirhafnarlaust eða svo til, en slíkt er að
sjálfsögðu fjarri sanni. Raunar er esperanto margfalt auðlærð-
ara en önnur mál, ef læra skal til hlítar, og til dæmis er unnt
að koma öllum beygingarreglum málfræðinnar fyrir öðru
megin á venjulegt bréfspjald með smáu prentletri, svipuðu
og er á orðabók Sigfúsar Blöndals. Til málfræðinnar teljast
viðskeyti sem notuð eru til að mynda ný orð eftir þörfum,
líkt og þegar við á íslenzku myndiun orðin skrifari, skrift,
skriflegur og fleiri af sögninni að skrifa. En sá er munurinn
að á esperanto er alltaf notað sama viðskeytið til að tákna
sams konar merkingu, þannig að eftir reglum esperanto ætti
læknir að nefnast læknari á íslenzku, smiður smíðari, og svo
framvegis. Sama viðskeytið er ætíð notað til að tákna sama
merkingarflokk. Þetta skýrist bezt með dæmum.
Sögnin að skrifa heitir á esperanto skribi (nafnháttur end-
ar á i). Skrifari er þá skribisto (ritari í félögum nefnist þó
fremur sekretario eða protokolisto); skrift, þ. e. a. s. það sem