Skírnir - 01.01.1960, Qupperneq 195

Skirnir
Samtíningur
193
það orð sé að ræða. Orðið ‘dul’ merkir að fomu: sjálfsblekking, og er líklegt,
að málshátturinn hafi upphaflega verið: Margan hefur dulin drepið. En
yngri mynd þessa málsháttar er „Dulurinn hefur margan drepið" og af-
hrigði: „Láttu ekki dulinn drepa þig“. Nú má vera, að í öndverðu sé átt við
kvenkynsorðið dul: sjélfsblekking, en siðari tíma myndir benda é, að menn
hafi í huga lýsingarorðið ‘dulur’ og sé greini bætt við eins og í dæmum
þeim, sem fyrr voru nefnd. Hafa menn þá skilið málsháttinn svo, að hættu-
legt væri að vera of dulur, óframfærinn, innhverfur.
9.
1 riti sínu Studies in Irish Literature and Ilistory (Dublin 1955) fjallar
James Carney á einum stað (bls. 333—39) um orðin Cena Temro, sem oft
koma fyrir í írskum annálum. Síðara orðið er nafn seturs þess, þar sem
fornaldarkonungar á Irlandi sátu um tíma og talið er í sögum, að væri þá
höfuðstaður írlands. Á ensku er staðurinn nú nefndur Tara. Fyrra orðið
er latnesk þýðing á írska orðinu jeis, sem Carney segir að haft sé um
brúðkaupsveizlu, dregið af sagnorði, sem merki: ganga að eiga konu, ganga
í sæng með konu. Nú stendur nafn konungs við þessi orð annálanna, og
telur Carney því, að í þeim felist, að konungur gangi að eiga höfuðstað
lands síns, sem innibindur og merkir ríki hans og konungsveldi. Eigi sé
þess getið, að neinn konungur hafi haldið þvílíkt brullaup oftar en einu
sinni. Muni því hér vera að ræða um eins konar konungsvígslu, heiðna
með öllu, sem hafi smálagzt af í kristni, en þó lengi skotið upp kollinum.
Af orðum þeim, sem viðhöfð eru um þetta, ræður Camey, að þar hafi
farið fram eins konar helgiathöfn, en meginatriði hennar hafi verið, að
konungur eða konungsefni gekk á téknrænan hátt í hjónaband við ríki
sitt og veldi. 1 einni sögu (Tochmarc Etáine) segir frá konungi einum, sem
var ókvæntur, og hafði hann nýlega tekið við konungdómi og vildi halda
þá hátið, sem hér ræðir um, en landsmenn kváðust ekki sækja hana nema
hann ætti sér drottningu, og fékk hann sér þá ungrar konu. Mætti ætla,
að sú brúður hafi átt i helgiathöfn þessari að merkja konungsveldi hans
og ríki. Sá skilningur fær stuðning af frásögn um Niall Noígiallach (Njál,
sem tók gíslana níu). Hann var á veiðum með bræðrum sínum þremur,
og settust þeir að snæðingi. Nú vantar þá vatn og fara að leita þess, einn
eftir annan. Koma þeir að lind, og er þar hjá kerling ferlega ljót. Þeir
biðja hana um drykk úr lindinni, en hún kveðst ekki veita hann nema
kóngssonur kyssi sig. Tveir bræðra Nialls hafna því með öllu, hinn þriðji,
Fiachra, tekur henni vel, en Niall leggst með konunni, sem óðara breyt-
ist í undurfríða mey. Kveðst hún vera sjálf ‘konungstignin’. Er sagan
fyrirboði þess, að Niall verður konungur og ætt hans eftir hann, nema
hvað afkomendur Fiachra ráða ríkjum siðar meir skamma hríð.
Hér er úr gömlum helgisið, eins konar trúarlegu leikbrúðkaupi („hieros
gamos“), samin saga, sem verður að ævintýri, er viða finnst í löndum,
m. a. í islenzkum ýkjusögum. Hve nærri sagan fari athöfninni, verður nú
13