Skírnir - 01.01.1960, Page 213

Skírnir
Ritfregnir
211
ávaxtaheitanna i íslenzku eða sú vitneskja, sem hann veitir um þetta efni,
er vafasöm eða röng. Þannig er þess t. d. ekki getið, hvenær pera kemur
fyrst fyrir í vesturnorrænu. Þetta er þó ekki í ókunnari bók en Snorra
Eddu (Eddubroti í handriti frá því um 1400: AM 748 II, 4to, sbr. Sn. E.
II, Hafniæ 1852, bls. 483), og orðið perutré er kunnugt úr Karlamagnus
sögu (Kria 1860), bls. 14. Höfundur getur hins vegar íslenzkra heim-
ilda um orðið plóma, en gerir það ekki réttilega. Hann segir: „Blomme
(vn. plóma) nævnes i Snorres Edda (1200-tallet) og i et anonymt reli-
giost digt, forf. pa Isl. omkr. Sr 1400 (Lexicon poeticum, udg. F. Jóns-
son)“ (IV, 668). Rétt er það, að Snorra Edda er samin á 13. öld, en orð-
ið plóma kemur ekki fyrir í aðalhandritum verksins, heldur í áðurgreindu
Eddubroti (AM 748 II, 4to) frá því um 1400, sbr. Sn. E. II, Hafniæ 1852,
bls. 482. Það má vel vera, að orðið sé allmiklu eldra í íslenzku, en það er
vafasamt og raunar rangt að segja, að við þekkjum það frá 13. öld í ís-
lenzku máli. Þvi hefði líka mátt að skaðlausu bæta við, að orðið plóma
er kunnugt úr gömlum rímum (Rímnasafn II, Kbh. 1913—1922, bls. 365,
377 og viðar, meira að segja hvorugkennt á einum stað). 1 greininni
Frugt segir sami höfundur: „Dadler (vn. daktilr) nævnes i et par isl.
sagaer" (IV, 665). Fyrst er þess að geta, að i vesturnorrænu kemur bæði
fyrir orðmyndin daktilr og daktil (óvíst um kyn). En orð þetta kemur
ekki fyrir í neinu riti, sem hægt er að flokka undir þá bókmenntagrein,
sem á dönsku nefnist „isl. sagaer". Það kemur fyrir í Barlaams ok Josa-
phats sögu og á nokkrum stöðum í Heilagra manna sögum. Orðið virðist
þannig hafa komizt inn með þýðingum. Þvi málsögulega atriði hefir höf-
undur ekki gefið gaum. Hjá öllum þessum missögnum hefði höfundur
getað sneitt án þess að leita til frumheimilda, — hann styðst við orða-
bækur um íslenzku dæmin án þess að athuga heimildir þeirra. Hann
hefði aðeins þurft að lita i grein mína Nokkur ávaxtaheiti, sem birtist i
Örlögum orSanna 1958, ári áður en þetta bindi alfræðibókarinnar kom út.
Ég hefi ekki gert mér far um að leita uppi prentvillur í bókinni. Ég
hefi þó ekki komizt hjá að reka augun í nokkrar, og skal ég geta fjög-
urra þeirra. 1 III, 540 stendur: Nordœla. AfmæliskveSja til SigurSur Nor-
dals. Á vitanlega að vera Sigurðar. Auk þess virðist óþarfi að gera mun
á œ og œ i nútimaíslenzku. I III, 543 er jfármark, á að vera fjármark. 1
III, 559 er vitnað til rits, sem sagt er heita Forntida gárdar pá Island, á
að vera i Island. Þess skal getið, að víða annars staðar er vitnað til rits-
ins réttilega. Hefi ég aðeins rekizt á villuna á þessum eina stað. 1 V, 337
stendur: ordet ma derfor ha vœrt brukti no. lovsprák. Hér á vitanlega
að standa brukt i.
Þótt ég hafi að ýmsu fundið, vil ég taka skýrt fram, ao ég met verk
þetta mikils. Það er ómissandi handbók öllum, sem við norræn fræði fást,
og fróðleiksnáma bæði fyrir fræðimenn og aðra, sem áhuga hafa á nor-
rænni menningarsögu. Islenzku ritstjórunum, þeim dr. Jakob Renedikts-