Skírnir - 01.01.1960, Side 221

Skírnir
Ritfregnir
219
það svo, að það er eitt af einkennum sjálfstæðs ríkis, að þar sé her til
varnar. Vissulega á hann helzt að vera innlendur, og svo ætti hér að vera.
En meðan Islendingar eru svo blauðir, að þeir þora eigi að verja sjálfir
land sitt, er engi annar kostur til en hafa varnarsamning við aðra stærri
þjóð, enda er engin þjóð til slíks kjörin fremur en Bandaríkin að ljá oss
þá vemd sina.
Ýms réttarsöguleg atriði eru skilmerkilega rakin í þessari bók. Er hún
fyrir það stórum læsilegri, enda horfir jafnan þekking á réttarsögu til
skýringar nútimarétti. Á bls. 42—43 ræðir um íslenzkt yfirráðasvæði, og
er þar meðal annars getið landnáms og landsvæðis hins íslenzka rikis.
Hér getur þó eigi höfundur landafunda forfeðra vorra og landnáms þeirra
fyrir vestan Grænlandshaf. Hefði þó þetta verið rétt og sjálfsagt. Var
slikt því auðveldara fyrir hann sem hann hefur á sinum tima átt þátt i
að rita um þetta efni vísindalega ritgerð. Vel er honum og kunnugt það,
að margir menn telja Grænland hafa verið og vera enn hluta af íslandi,
og er ekki rétt að rita íslenzka stjómlagafræði, án þess að gera skil því-
liku efni. Um þetta hafa ritað pro og contra mjög merkir fræðimenn,
enda sé ég eigi, hversu höfundur má þegjandi fram hjá þeim ganga.
Vissulega hefur Alþingi litla eljan sýnt um gæzlu réttar vors í þeim
málum, en þó er sá réttur varla glataður enn, ef til var. Og það ætlar
undirritaður fyrir víst, að vér eigum Grænland og höfum alltaf átt.
Það ber að þakka sérstaklega, hve afdráttarlaust höfundur heldur fram
mannréttindaákvæðum stjómarskrárinnar. Bendir hann á í þvi sambandi,
að þeim ákvæðum megi breyta með nýjum stjómarskrárákvæðum. í þvi
sambandi getur hann þó réttilega mannréttindaskrár Sameinuðu þjóðanna
frá 10. des. 1948 og mannréttindasáttmála Evrópubandalagsins frá 4. nóv.
1950 og 20. marz 1952, sbr. augl. nr. 11/1954. Hefur hann þá væntanlega
i huga það, sem rétt er, að jafnvel stjórnarskránni má eigi breyta þann veg,
að i bága fari við löglega gerða millirikjasamninga.
1 sambandi við eignarréttarákvæði 67. gr. stjórnarskrárinnar kemur höf-
undur eðlilega að skattálöguvaldi rikisins og ræðir nokkuð takmarkanir
þess réttar. Er þetta því eðlilegra sem Alþingi liggur undir nokkuð harðri
gagnrýni fyrir skattstefnu sína, ekki þó sízt fyrir álagning hins svonefnda
stóreignaskatts tvisvar á 7 éra fresti, án þess að sýnt verði fram á neins
konar neyðarástand, það er til beri.
Um þetta efni er á bls. 457 m. a. þessi merka meginregla: „Þau tak-
mörk vertSur þó að setja skattlagningarvaldi löggjafans, 08 skattar séu
lagSir á eftir almennum efnislegum mœlikvarSa og vissri jafnræSisreglu.
Sú takmörkun felst í sjálfu skatthugtakinu.1) Skattálögur á einstaka
gjaldþegna, einn eða fleiri, sem ekki næðu til annarra, sem eins stæði á
um, myndi því fara í bága við stjórnarskrána. Skiptir eigi máli, þótt slik
eignataka sé nefnd skattur.“ Og enn segir síðar á sömu síðu: „Það hefur
t) Leturbreyting min. G.A.S.