Skagfirðingabók - 01.01.1970, Blaðsíða 112

SKAGFIRBINGABÓK
ar spákaupmennska og óreiða vegna stöðugt minnkandi trúar manna
á gjaldmiðlinum. Vitanlega fóru íslendingar ekki varhluta af verð-
bólgunni, þótt hennar gætti minna hér vegna einangrunar landsins,
meðan stóð á styrjöldinni við Breta. En gengishrunið skall líka þeim
mun þyngra á þeim, er stríðinu var lokið. Þetta verðfall kúrantdalsins
hjálpaði áreiðanlega mörgum til að losna við skuldir, ef þeir gátu
greitt með vörum. Þó verður ekki svo mjög vart við það í höfuðbókum,
að þannig hafi bændur greitt skuldir sínar vegna kaupa á Hólastóls-
jörðum. Dálítið er þó um það í höfuðbók fyrir árið 1806, en lítið sem
ekkert önnur ár, a. m. k. ekki tiltekið.
Um hið gífurlega gengishrun tala tölur skýrustu máli. Árið 1803 var
gengi kúrantsins 135 miðað við 100 spesíudali. 1806 er það 152, en
eftir að stríðið hófst, óx fallhraðinn stórum, og í árslok 1812 var
gengið orðið 1760, og voru lok hans þá ráðin. Það ár og árið eftir
greiddu allmargir jarðir sínar til hlítar. Árið 1815 var svo ný gengis-
skráning hér á landi. Voru þá tvö ár liðin, frá því að gengisbreytingin
átti sér stað í Danmörku. Voru gömlu kúrantseðlarnir, sem gilt höfðu
frá 1736, nú smám saman innleystir á sama hátt og í Danmörku, 6
kúrantdalir fyrir 1 ríkisbankadal, eins og sá nýi var kallaður. Þetta
hafði raunar verið gert hér frá stofnun danska ríkisbankans 1813, eða
um leið og farið var að innleysa kúrantdalina í Danmörku. Mismunur
á gamla og nýja genginu var auðvitað allmikill, eftir þá óðaverð-
bólgu, er á undan hafði gengið. Þannig var skuld, sem reiknuð var 100
silfurdalir eða spesíudalir 187 ríkisbankadalir 18 sk. eftir gengisfell-
inguna. Skuldir voru þá reiknaðar bæði á gamla genginu eða silfur-
verði (skammstafað S. V.) og því nýja, sem kallað var nafnverð
(skammstafað N. V.). Máttu menn hvort heldur var greiða skuldir sínar
á gamla genginu eða því nýja, en ef menn greiddu í silfri, var það
alltaf reiknað til nafnverðs.
Alls seldust Hólastólsjarðir í Skagafirði á 35.634 rd. 84 sk. Leigulið-
ar keyptu jarðir fyrir 15.160 rd. 32 sk. og kúg. fyrir 573 rd. 20 sk.
Aðrir kaupendur keyptu jarðir fyrir alls 18.415 rd. 1 sk. og kúg. fyrir
1.486 rd. 31 sk. í árslok 1805 var búið að greiða 17.321 rd. 47 sk. eða
tæpan helming. Þar af höfðu leiguliðar greitt 4.321 rd. 41 sk., en
aðrir 12.930 rd. 6 sk. Þrem árum síðar hafa 25.600 rd. 32 sk. verið
110