Félagsbréf - 01.08.1961, Síða 19

FÉLAGSBRKF
17
var skipaður varalögmaður árið áður en hann fórst. Öndvegisverk hans
er ferðabókin um rannsóknir þeirra Bjarna Pálssonar, sem er bezta og
mesta lslandslýsing, sem þá var til, og var það enn í nærfellt hálfa aðra
öld, fram lil Þorvalds Thoroddsens. og líka stórmerk menningarsöguleg
heimild. En hún var lengi þekktari erlendis en bérlendis. Hér var Eggert
mest metinn sem skáld af samtíð sinni og næstu kynslóðum, og finnst ýms-
um það nú lítt skiljanlegt, því að hann er sjaldan listfengur og mestallur
kveðskapur hans heldur ógirnilegur nútímamönnum. En öldum saman höfðu
rímur og sálmar verið ríkjandi, na»sta fábreytileg að formi og efni og oft
innviðalítil. Hér kom liins vegar maður með ný efni og ný viðhorf, þrunginn
áhuga og trú á landið og lífið og stuggaði við doðanum í þjóðinni, — maður,
sem hafði eitthvað að segja, lá eittlivað á hjarta. En í stað undirgefni undir
iorsjónina kom framsæknishvöt, í stað barlómsins bjartsýni, og sjálf náttúr-
an verður nú í fyrsta sinn á síðari öldum hlutgengt efni í skáldskap okkar,
l>ótt meir væri þar búsældin metin en fegurðin fyrst í stað, og Fjallkonu-
myndin er sköpunarverk Eggerts.
Hann er fyrsti fslendingur, sem er að ráði mótaður af upplýsingar- eða
fræðslustefnunni, er boðaði aukna alþýðumenntun á skynsemisgrundvelli,
nytjar náttúrugæða og heilbrigðan velfarnað manna á jörðinni. — En hjá
Eggert er þessi erlenda og alþjóðalega farsældarhyggja samtímans blönduð
þjóðarmetnaði og fornaldardýrkun, sem birtist m. a. í málfyrnsku, er spillti
oft kveðskap hans.
Annar og meiri lögfræðingur varð hreinræktaðasti og skeleggasti boðberi
'tpplýsingarstefnunnar hérlendis, Magnús Ólafsson Stephensen. Hann var
^jölmenntaðasti íslendingur sinnar kynslóðar og lauk háskólaprófi í lög-
fræði (1788). Hann var æðsti dómari hérlendis 44 ár, fyrst lögmaður, og
l'egar alþingi var afnumið og landsyfirréttur stofnaður árið 1800, varð
hann dómstjóri réttarins og var það til dauðadags, 1833. Einnig var hann
11 m skeið seltur landfógeti og settur stiftamtmaður, og hann var hlaðinn
nafnbótum og vegtyllum. Hann varð doktor fyrir ritgerð um þágildandi
lög á fslandi (1819), en fékk aldrei komið á prent því, sem hann lagði í
tnesta vinnu, Jónsbókarverki sínu (textaútgáfu og orðaskýringum lögbók-
arinnar). En hann er umsvifamesti maður í bókmenntum okkar og að kalla
einráður um bókaútgáfu á íslandi rúman aldarfjórðung, frá lokum 18.
nldar og fram undir ævilok, með stofnun og umráðum Landsuppfræðingar-
^élagsins og litlu síðar yfirráðum einu prentsmiðju landsins. Bækur frá