RM: Ritlist og myndlist - 01.12.1947, Blaðsíða 6

MAXIM GORKÍ
hét réttu nafni Alexej Maximovitsj
Pesjlcoff. Hann fœddist í Nisjni-
Novgorod árið 1868 og ólst upp hjá
móðurafa sínum, en varð að sjá fyr-
ir sér sjálfur frá 9 ára aldri. Flakk-
aði hann um allt Rússland í atvinnu-
leit og stundaði sundurleitustu störf,
en las allt, sem hann náði í, og varð
hámenntaður maður, þótt ekki væri
hann skólagenginn. Árið 1895 birtist
saga eftir hann í kunnu bókmennta-
tímariti í St. Pétursborg og tveimur
árum siðar lcomu út smásögur eftir
hann, undir dulnefninu Gorkí. Á
samri stundu var hann frægur mað-
ur um allt Rússaveldi og brátt fór
hróður hans um víða veröld. Heims-
frægð hlaut hann fyrir leikrit sitt
Na Dne (Undii'djúpin), er leikið var
í Berlín í tvö ár sanifleytt.
Gorkí valdi sér að yrkisefni á þess-
um árum örlög þeirra, sem flosnað
höfðu upp í þjóðfélagi Rússlands:
þjófar, skækjur, drykkjurútar og
flakkarar voru söguhetjur hans.
Hann tjáði og túlkaði líf þcssara
manna af dæmalausu raunsæi og
hcitri mannást. Scnnilega hafa hin
nafnlausu úrhrök mannfélagsins
aldrei eignazt slíkt skáld sem Gorkí,
livert á land sem er leitað.
Gorkí tók þátt í byltingarhreyf-
ingunni 1905—1906 og varð að hverfa
úr landi. Varð mikil vinátta með hon-
um og Lenín, sem hélzt meðan báðir
lifðu. Skrifaði Gorkí þá skáldsöguna
Móðirin, sem komið hefur út á ís-
hnzku. En mesta og ágætasta verk
Gorkís eru endurminningar hans um
æsku sína, ein hin ægilegasta og feg-
ursta lýsing á lífi rússneskrar al-
þýðu, sem nokkru sinni hefur veríð
skrifuð.
Gorkí var mjög áhrifaríkur mað-
ur í rússnesleu byltingunni 1917 og
studdi bolsjevíka, þótt margt bæri þá
á milli. Árið 1922 fór hann úr lundi
sökum heilsubrests, en hvarf aftur
heim 1928 og var þar til dauðadags
1936. Atti hann mikinn þátt í að eyða
þzim hindurvitnum, er til þessa höfðu
glapið skilning manna á Ráðstjórnar-
ríkjunum.
Bækur Gorkís hafa verið þýddar á
flest tungumál, enda er hann við-
frægasta skáld Rússa á þessarí öld.
A íslenzku hafa komið út þessar bæk-
ur hans: Móðirin I—II, Halldór Stef-
ánsson þýddi, og Sögur I—II, Jón
Pálsson frá Hlíð þýddi.
Iiaflar þeir, sem hér birtast i ís-
lenzkri þýðingu, eru úr hinum frægu
endui'minningum Gorkís frá æskuár-
unum. Sv. Kr.
4