RM: Ritlist og myndlist - 01.12.1947, Blaðsíða 58

RM
EJLER BILLE
ast eðli okkar, tilfinningum og
hvötum og við búum til myndir.
Við finnum að í öllu, sem við ger-
um, endurspeglum við manninn —
með listaverkinu speglum við okk-
ur í lilutunum og endursköpum
þá í okkar mynd. Við það að sam-
laga okkur hlutunum, missum við
þörfina fyrir að sjá liina innan-
tómu líkingu sjálfra okkar spegl-
ast í glerrúðunni.
Þegar mynd sjálfra okkar liverf-
ur, greinum við grímuna. Hún er
ásjóna utan við okkur sjálf. Sé
það guðaandlit, lítur hún okkur
sjaldan augliti föðurlegrar mildi;
aftur á hún til að vera afmynduð,
fýla grön, líkjast þrumuguði. Fyrr
á tímum mun fólk liafa safnazt
saman utan um glerskápa safn-
anna og flissað að hinum skemmti-
legu guða-myndum og dansgrím-
um. Það eru til menn, sem gera
það ennþá, vegna þess að þeir eru
langt frá raunveruleika myndanna
og finna ekki nema að sáralitlu
leyti kynngikraft þeirra. En þessir
hlutir eru fyrst og fremst tákn
alvöru. Samt kunna þeir að virðast
furðulegir eða broslégir eins og
trúðurinn með hina eilífu sorg í
hjarta sér. Utan liinna beinu verk-
ana, sem frá þeim stafa, þekkjum
við aðeins lítið til liinnar tákn-
rænu og göldróttu þýðingar þeirra.
T. d. eiga dansgrímur nokkurra
ættbálka í Afríku að búa yfir því-
Hkum kynngikrafti, að konum og
börnum er meinað að sjá þær. Það
er talið, að barn, sem hefur séð
grímu, muni brátt veslast upp og
deyja. Og látum oss reyna að
ímynda oss tilfinningar Alaska-
Indíánans, þegar liann stendur
augliti til auglitis við mannætu-
guðinn Baxabakvalanu xsive, sem
með lierópinu Hab-Hab tætir
sundur bráð sína. Gríman tilheyrir
leynilegum félagsskap, sem hefur
tekið sér vald refsiguðanna. Við
vígsluhátíð unglinganna gefur að
líta ægilegt og fasmikið andlit
þeirra guða, og boðar það upphaf-
ið að einhverju allt öðru en hin
innantóma ferming okkar gerir.
Það er þó ekki óttinn einn, sem er
aðalatriðið, lieldur þróttur, karl-
mennska, kraftur lífsþróunarinnar.
Með grímtmni grímuklæddist
maður. Maðurinn grímuklæðist,
þegar liann fer á veiðar og læðist
að bráðinni. Maður í dýrshami er
fláráður, hættulegur bróðir, sem
drepur á laun.
Þar sem kristindómur og Mú-
hameðstrú ryðja sér til rúms,
liverfur grímugerðarlistin. Hinar
gömlu goðamyndir molna og verða
að dufti. Það sem búið er til með
tilliti til ferðamanna er eintómt
hjóm, sem vantar allan merg.
Hvílík fjarstæða er það ekki á
okkar dögum, tímum liins nýja
heiðindóms, að sjá prestana halda
af stað og útbreiða hin fátæklegu
trúarrit sín til uppbyggingar fróm-
um sálum, hinum tilgerðarlausu
bömum náttúrunnar, sem áður
56