Tíminn - 23.12.1959, Blaðsíða 11

JQLABLAÐ TIMANS 1959
n
★
★
STEFÁN O. BJÖRNSSON frá Laufási:
Þegar Súlan
nauðlenti á Skagafirði
|
Sumarið 1931 var ég 3. stýrimaður
á v.s. „Þór“, sem var við gæzlu og
síldveiðar fyrir Norðurlandi Þetta
sumar voru flugvélarnar „Súlan“
og „Veiðibjallan" til skiptis við
síldarleit. Voru það þýzkar sjóflug-
vélar einþekjur, með einum hreyfli,
fremst í þeim var sæti fyrir tvo
flugmenn, en aftantil var farrými
fyrir nokkra farþega. Engin loft-
skeytatæki voru i vélunum.
Stundum vorum við stýrimenn-
irnir og skipherrann á „Þór“ til
skiptis með vélunum til eftirlits á
vegum strandgæzlunnar.
Seinni part sumarsins var v.s.
„Þór“ staddur á Akureyri. Þegar
hann fór, varð ég eftir til að fara
Eins og áður hefur verið skýrt frá
efndi Tíminn til verðlaunasam-
keppi í sambandi við 40 ára af-
maeli flu^sins á íslandi um söguleg-
ustu flugferðina og hét tvennum
verðlaunum. Fyrstu verðlaun hlaut
Stefán Ó. Björnsson, stýrimaður
frá Laufási, fyrir frásögn þá, sem
hér birtist, en það er flugferð til
Kaupmannahafnar. Önnur verð-
laun hlaut Sigmar Þormar kenn-
ari, og verður frásögn hans birt
síðar.
I
I
j
I
nokkrar ferðir með „Súlunni“, sem
þá var stödd þar.
Snemma morguns, hinn 30. júlí,
kom Björn Olsen vélamaður Súl-
unnar til mín, á gistihúsið, þar sem
ég bjó. Spurði hann mig, hvort ég
vildi vera með til Isafjarðar. Súlan
væri að fara til Reykjavíktt/, en
Veiðibjallan kæmi í hennar stað og
mundu vélarnar hittast á ísafirði.
Tók ég boðinu fegins hendi, því ég
hafði aldrei flogið og langaði mig
til þess. Snaraðist ég í fötin og
fylgdi Birni út. Þar beið Sigurður
Jónsson flugmaður. Fórum við þeg-
ar út að Súlunni, sem lá á Pollinum.
Eftir skamma stund vorum við
komnir í loftið. Út Eyjafjörð flug-
um við á hæð við fjallseggjar. Þótti
mér einkennilegt að horfa niður
yfir æskustöðvar mínar. Ég er upp
alinn við fjörðinn.
Veður var sæmilegt, norðaustan
andvari og skýjað. Héldum við, sem
leið liggur út fjörðinn, vestur með,
fyrir mynni fjarðanna, með stefnu
á Skaga. Þegar komið var að Skaga,
var dimmur þokubakki yfir Horn-
bjargi, svo það var auðséð að ófært
var fyrir Hornið, því á þessum tíma
voru engin tæki til blindflugs. Var
þá ákveðið að hætta við suðurferð-
ina, en snúa sér að síldarleit.
Flugum við yfir Húnaflóa vestur
undir Gjögur við Reykjarfjörð, og
þaðan aftur inn fyrir Blönduós.
Nokkur skip sáum við á siglingu en
enga síld. Innan við Blönduós sett-
umst við á Laxárvatn. Þar lögðumst
við fyrir smá dreka og kastlínu.
Önnur legufæri voru ekki um borð.
Eftir skamma stund var létt og
haldið út með landi. Þegar við kom-
um út yfir Rifsnes, það er yzti
tangi Skagans að vestan, var þokan
að skella yfir. Flogið var í gegnum
gat upp úr þokunni. Var þar heið-
skírt og sáum við niður undir miðj -
ar hlíöar.
Allan tímann háfði ég verið í
farþegarýminu, en nú bauð Björn
mér að skipta um sæti, fór hann
aftur í, en ég settist við hliðina. á
Sigurði. Stefnt var á Strákafjöllin
vestan Siglufjarðar.
Skammri stund eftir að ég kom
fram i heyrði ég einkennilegt hljóð
í hreyflinum. Rétt um leið kom
Björn í dyragættina á farþegarým-
inu og kallaði: „Hún brennur".
„Komdu hérna, ef þú getur eitthvað
gert, ég skal fara aftur í,“ anzaði ég.
„Haldið þið kjafti og sitið kyrrir,“
öskraði Sigurður og hlýddum við
tafarlaust.
Sigurður lokaði í snatri fyrir
benzín til hreyfilsins með neyðar-
handfangi í gólfi vélarinnar, en gaf
um leið fullt benzín með „benzín-
stillinum“ til að brenna sem fyrst
því eldsneyti, er í hreyflinum var.
Virtist mér vélin steypast næstum
lóðrétt niður gegnum þokuna ,og
þegar við komum niður úr henni,
var eins og sjórinn kæmi á móti
okkur, var það óhugguleg sjón:
Hvass, norðaustan með talsverðri
öldu, á 'að gizka 5—6 vindur og sjór.
Datt mér ekki annað í hug en að
vélin stingist á endann í sjóinn og
stytturnar, sem héldu flothylkjun-
um, myndu brotna. En Sigurður,
sem er snilldar flugmaður, hélt vél-
inni svo lengi sem hann gat, upp
í vindinn til að gera hana eins ferð-
litla og hægt væri, tókst lendingin
svo vel að vélin hoppaði aðeins einu
sinni, og sló henni strax flatri fyrir
vind, barði hún vængjunum niður
sitt á hvað, svo við urðum hræddir
um, að þeir myndu brotna af, en
Súlan á Reykjavíkurhöfn.
Stefán Ó. Björnsson.
Sigurður var þá snar að leggja á
stýrið, rétti vélin sig upp í vindinn,
rak aftur á bak og barði vængjun-
um ekki lengur. Opnað var strax
fyrir smurolíu og benzíngeyma og
látið leka í dropatali til að lægja
ölduganginn. Var þá klukkan um
hálfþrjú e. h.
Ég álít, að það hafi verið krafta-
verk, að lendingin tókst svo giftu-
samlega, því ef flothylkin stingast i
báru, í lendingu eða flugtaki, steyp-
ist vélin.
Allir sjómenn vita, að oft koma
sléttir blettir á sjóinn, þegar hvasst
er og sjógangur mikill, hljótum við
að hafa lent á slíkum bletti.
Þokan náði ekki niður að sjó, sá-
um við ströndina og dálítið upp í
hlíðarnar. Vorum við staddir í
mynni Skagafjarðar miðju. Björg-
unarbelti voru í vélinni. Settum við
á okkur sín tvö hver, einnig var
drifakkeri og settum við það út, en
tókum það fljótt aftur, því okkur
fannst drífa of hægt, við bjuggumst
við, að vélina ræki inn fyrir Drang-
ey og ætlunin var að gera við hana
þar í sjóleysinu, og „keyra“ hana
síðan til lands. Var um að gera að
komast þangað fyrir myrkur.
Líðan okkar var góð, enginn sagöi
æðruorð og lá vel á okkur. Eitt skip
sáum við, en ekki varð það okkar
vart. Svona rak í um 8 klukku-
stundir, því sem næst eina sjómílu
af Hólmaskeri, sem er um 4—5 sjó-
milum norður frá Drangey, var ljótt
að sjá brotin á því svo skammt frá.
Straumur hlýtur að vera á þessum
slóðum, því okkur rak skáhallt við
vind í stefnu á Fossvík, skerst hún
i vesturströnd fjarðarins, inn á móts
við Drangey. Er við nálguðumst
land, hægði talsvert, en sjór var sá
sami, hélzt vélin ekki eins vel uppí
og barði annað slagið niður vængj-
unum. Farið yai' talsvert að rökkva.
Björn og Sigurður skriðu fram á
vélarhlífina til að freista þess að
gera við hreyfilinn, en það reyndist
algerlega vonlaust. Nálguðumst við
nú óðfluga land og var talsvert
brim, ströndin klettótt og stórstein-
ótt, ef okkur hefði rekið þar í land,
töldu kunnugir menn vonlitið um
björgun. Ég var búinn að ákveða að
kasta mér í sjóinn, áöur en vélin
kenndi grunns og freista að synda
til lands, held ég að Björn hafi
hugsað sér að gera það einnig, en
Sigurður ætlaði ekki að skilja við
vélina fyrr en auðséð væri, að henni
yrði ekki bjargað.
Þegar við vorum komnir mjög ná-
lægt ströndinni, tókum við okkur
til og kölluðum eins og við gátum
á hjálp, fréttum við seinna, að
stúlka, sem var að sækja kýr, hefði
heyrt köllin í okkur.
Skömmu síðar sáum við árabát
koma frá Selvik og rétt á eftir
„trillubát". Tók hann vélina aftan í
og dró hana inn á Selvik. Er þar
sæmilegt skjól í norð-austan átt,
vaa- þó það mikill súgur, að hálfvont
var að komast í land. Var vélinni
lagt þar um nóttina og hún vöktuð.
Gistum við hjá rosknum hjónum,
fengum við framúrskarandi mót-
tökur. Meðal annars var á borðum
fyrirtaks eldhúsreykt hangikjöt.
Tókum við vel til matar okkar, því
við höfðum ekkert borðað, áður en
við fórum um morguninn.
Næsta morgun var stillilogn og
sólskin. Björn og Sigurður gátu gert
við hreyfilinn. Eldur hafði ekki
komið upp, en hiti þó verið þaö
mikill, að málningin hafði bólgnað,
benzínið komizt niður í „útblásturs-
pípuna“. Var það stór mildi, að ekki
skyldi kvikna í. Benzín og smurolíu
fengum við til viðbótar, því eyðzt
hafði svo mikið á rekinu, að það
sem. eftir var nægði tæpast til
Siglufjarðar.
Sigurður Jónsson.
Áður en lagt var af stað, „keyrðu“
þeir hreyfilinn til að reyna hann.
Stóð ég á flothylkjunum og sleppti
ekki legufærunum fyrr en Sigurður
taldi allt vera í lagi. Flugum við
hátt yfir Skagafjörð. Var fallegt að
sjá hann baðaðan í sól, og síld vað-
andi um allan sjó. Voru andstæð-
urnar miklar frá deginum áður.
Sigurður flaug mjög hátt, til að
geta náð „renniflugi“ á Miklavatn,
ef hreyfillinn bilaði aftur. Flogið
var yfir Siglufjarðarskarð. Man ég,
að mér brá, þegar við komum yfir
skarðið og hægt var á hreyflinum,
Framhald á 12. síðu.