Tíminn - 11.03.1960, Blaðsíða 3

I N.N,, fSstudaginn 11. marz 1960.
3
Hlustað eftir hrép-
um hinna gröfnu
Málverk það af dr. Valtý GuSmundssyni, sem afiient verður Alþingi í dag.
100 ár liðin frá
fæðingu dr. Valtýs
Agadir, Rabat, Osló, 10. marz.
NTB. — Enn finnast menn á
lífi í rústunum í Agadír, en
nú eru liðnir 10 dagar frá því
?ð jarðskjálfti og flóðbylgja
jöfnuðu þessa blómlegu hafn-
arborg við jörðu og bjuggu
12 þús. mönnum ömurlegan
grafreit. Snemma í dag var
sex ára gömlum dreng, þrem-
ur ungum stúlkum og 24 ára
gömlum manni bjargað. í
kvöld greinir svo fréttastof-
an AFP frá því, að þremur
konum hafi verið bjargað í
viðbót.
Kongó fær
sjáifstæði
Samþykkt var eini'óma í efri
deitd belgíska þingsins framkom-
in tillaga um að veita Kongó al-
gert sjálfstæði á sumri komanda.
Lýkur þar með margra ára þro't-
lausri baráttu Kongómanna fyrir
sjálfstæði. Þá var og samþykkt að
í hinni stóru nýtízkulegu bygg-
ingu, sem er 3750 fermetrar að
stærð, eru m. a. gistihús fyrir 130
næturgesti, veitingasalur, skrif-
stofur, verkstæði og bílskúrar, en
allt hús'ið er með miðstöðvarhitun.
Byggingin hefur kostað 7,5 millj.
danskra króna, en fr'amkvæmd
verksins hefur verið í höndum
bæði grænlenzkra og danskra
verktaka. Um 100 manns voru
saman komin í hinum fallega mót
■tökusal, er Eske Brun, deildar'-
stjóri í ráðuneyti Grænlands vígði
bygginguna s. 1. laugardag.
Meðal viðstaddra voru m. a.
Han-s C. Christiansen, forstjóri
hinnar konunglegu Gr'ænlands-
Allt var fólkið aðframkomið af
hungr'i og þreytu, en merkilega
hresst, ef miðað er við, hve lengi
það hefur legið hjálparlaust undir
rústunum.
Björgunarsveitir fara nú með
hlustunartæki víðs vegar um borg
ina hrundu og kalia og hlusta eft
ir hrópum bágstaddra, sem enn
kynnu að vera í tölu lifenda. En
eftir því sem tíminn líður dofna
vonir manna um að takast megi
að finna fleiri og draga fram í
dagsins ljós. Engin hætta er leng-
ur talin á sjúkdómum í Agadir að
því er frét'tir frá Rabat herma.
f Osló er frá því greint, að safn
azt hafi saman með frjálsum fram
lögum 100 þús. kr. til hjálpar-
starfsins í Agadir. Þá hefur rauði
kross æskulýðsins í Osló sent
með skipi til Rabat átta kassa af
URR (Ungdommens röde kor's)
gjafapökkum, sem vega hver um
sig um 850 kg. í kössunum er
handsápa og fleiri smáhlutir, sem
þörf er nú á í Agadir eftir hinar
miklu hörmungar', sem yfir borg-
ina gengu. Eru kassarnir stílaðir
til stjórnar Rauða hálfmánans í
Marokkó, en innihaldið er sérstak
lega ætlað þeim börnum, er hafa
verzlunar, Gustav Teisen, flug-
málas'tjóri ríkisins, Gunnar Rosen-
dahl, aðalverkfræðingur Tækni-
ráðs Grænlands, svo og nokkrir'
amerískir liðsfor'ingjar.
Þegar DC-8 þotan byrjar ferðir
sínar hinn 3. júní á flugleiðinni:
Skandinávía — Los Angeles, er í
ráði, að flugvöllurinn við Syðri
Straumfjörð komi alveg í stað
Winnipeg-flugvallarins sem milli-
lendingarstöð.
Að allra áliti mun þessi nýi
flugvöllur verða í framtíðinni
mjög mikilvægur í öllu heim-
s-kautaflugi svo og fyrir flugsam-
göngurnar milli Danmerkur og
Grænlands.
' í dag 'éru liðin húúðrþð 'át'
frá fæðingu dr. Valtýs Guð-
mundssonar og í því tilefni
rnun Menntamálaráð afhenda
íorseta sameinaðs alþingis mál
verk af dr. Valtý til varðveizlu
í þinghúsinu. Málverkið hefur
gert frú Kristín Jónsdóttir og
mun vera með síðustu verk-
um listakonunnar.
Dr. Valtýr Guðmundsson var l
um langt skeið einn aðsópsmestur 1
íslenzkra stjórnmálaforingja og;
stóð um hann meiri styrr en flesta
aðra fyrr og s^ðar.
Dr. Valtýr er fæddur 11. marz
1860 á Árbakka á Skagaströnd í
Húnaþingi, sonur Guðmundar
sýsluskrifara Einarssonar og Val-
dísar Guðmumdsdóttur. Ungur
missti hann föður sinn og ólst
upp í ýmsum stöðum en móðir
hans flutti til Ameríku. Árið 1883
lauk dr. Valtýr stúdentsprófi og
sigldi samsumars til Kaupmanna-
hafnar og iagði stund á norrænu
við háskólann þar. Hann lauk nám
inu á óvenju skömmum tíma og
hlaut meistaranafnbót 1887. Þá
gerðist hann kennari við Borger-
dydsskólann í Höfn og gegndi því
starfi til ársins 1894. Árið 1889
hlaut hann doktorstitil fyrir rit-
gerð sína um íslenzka húsagerð á
söguöld.
Sama ár kvæntist hann Önnu
Jóhannesdóttur og ári seinna var
hann skipaður dósent við Kaup-
mannahafirorháskóla í íslenzkri
sögu og bókmenntum.
Snemma fór hann að láta stjórn
mál til sín taka og var kosinn á
þing í Vektmannaeyjum árið 1894.
Hann kom mjög við sögu allra
þeirra stórmála sem þá voru á döf
inni. Hann barðist fyrir auknum
samgöngubótum innan lands og
til útlanda. Meðal annars var hann
einn helzti talsmaður þess að járn
braut yrði lögð hér á landi en
það mál náði ekki fram að ganga.
Enn fremur var hann mikill
bvatamaður þess að fsland kæm-
ist í símasamband við útlönd.
Vildi hann að sæsíminh kæmi að
landi á Austfjörðum svo að sem
mest gagna yrði að honum.
Seinna sneri hann ' þó_ við blað-
ir:u og lagði til að íslendingar
veldu fremur loftskeytasamband
við umheiminn.
Mest urðu þó afskipti hans af
stjórnarskrármálinu eins og kunn-
ugt er. Hann er höfundur valtýsk-
unnar sem svo er nefnd. Deilur
r:m stjórnarskrána stóðu frá 1897
til 1901 og var barizt hatram-
lega á báða bóga. Vildi Valtýr
fara bil beggja í þeim málum,
hann gerði ekki eiins miklar kröf-
ur og heinrastjórnarmenn undir
forystu Benedikts Sveinssonar.
Vildi Valtýr að ísland fengi sér-
stakan ráðgjafa óháðan danska
ríkisráðinu sem ekki gegndi öðru
embætti. Skyldi hann bera ábyrgð
gagnvart þingi en vera búsettur
í Kaupmannahöfn. Mál þess_i voru
til lykta leidd þannig að íslend-
ingar fengu íslenzkan ráðherra
búsettan í Reykjavík.
Sumarið 1913 sat dr Valtýr srð-
ast á þingi og í það sinn fyrir
Seyðisfjörð en áður hafði hanin
verið þingmaður Gullbrngusýslu
um skeið.
Sner hann sér nú meira að fræði
störfum og ritstörfum. Ritaði hann
merka bók um hag íslands og
menningu um síðustu aldamót og
var hún þýdd á þýzku. Hann rit-
aði einnig allmargar ritgerðir í
þýzk fornfræðitímarit.
Árið 1920 var hann gerður að
prófessor.
Valtýr Guðmundsson stofnaði
tímaritði Eimreiðina árið 1895 og
kemur hún enn út. Þar var r
fyrsta sinni hreyft því máli að
hita Reykjavík með hverahita
árið 1910. Dr. Valtýr var fjáður
vel um nokkurt skeið, átti m.a.
togarafélag sem varð gjaldþrota
á kreppuárunum upp úr 1920.
Hann andaðist 22. júlí árið 1928
og var lík hans flutt heim til
Reykjavíkur og iarðsett bar.
(—---------------S
Agadir
í dag eru síðustu forvöð fyrlr
pá, sem vilja taka þátt í söfnun
Rauða Krossinns á íslandi, til
hjálpar hinum bágstöddu í Aga-
dir. í dag verður tekið á móti
gjöfum í Thorvaldsensstræti 6, á
skrifstofu Rauða krossins, milli
kl. 1—5. Þeir, sem vilja styrkja
þá, sem harðast urðu úti í nátt-
úruhamförunum, sem urðu í Aga
dir á dögunum, ættu að láta
verða af því í dag, að leggja sitt
af mörkum.
v______________ i
Chessman
vonlaus
Sacramentó, 10. marz. NTB,
Þær fregnir berast frá Kali-
forníu, aS neðri deild þings-
ins hafi fellt tillögu Browns
fylkisstjóra um að afnema
dauðarefsingu í landinu. Féllu
atkvæði 8 á móti 7, en úr-
skurðurinn byggður á máli
bandaríska rithöfundarins og
glæpamannsins Caryl Chess-
man. Samkvæmt þessu er nú
öll von úti fyrir Chessman að
sleppa við dauðarefsingu og
er aftakan ákveðin 5. maí í
vor.
Flatey
(Framh. af 1. síðu).
manns þar', en hafa oft og einatt
ver'ið mun fleiri.
Þegar kaupfélagið í Flatey hætti
fyrir nokkrum árum, hófst brott-
flutningatímabil eyjarinnar. Hrað
frystihús hafði verið byggt á
eynni, en það hefur nú staðið
autt og ónotað um l.angt skeið, því
útræði hefur ekki verið frá Flat-
ey upp á síðkas'tið vegna fólks-
fæðar.
Landhelgin
(Framh af l síðu).
haldinn í algerri kyrrþey sem
| trúnaðarráðstefna milli fulltrúa
frá rí'kisstjórnum og útgcrðum
Norðurlandanna. Markmifí fundar
ins var að ræða afstöðu Norður-
landa til hinnar alþjóðlegu ráð-
stefnu og þeirra mála, er þar
kynnu að koma til umræðu. Slíkir
sameiginlegir fundir munu verða
haldnir jafnaðarlega nú um nokk
urt skeið og unnið að samstöðu
Norður'landa á sumum sviðum.
Afstaða Norðurlandafulltrúanna
til landhelginnar er nokkuð mis-
munandi. Danmörk, Finnland og
Svíþjóð' hafa tjág sig fylgjandi
þeim mörkum, sem önnur Evrópu
lönd aðhyllast, einkum England
og Þýzkaland, en þessi lönd vilja
enga breytingu gera á ríkjandi
skipulagi. Full'trúar Noregs og ís-
lands hafa hins vegar haldið fast
við útfærslu markanna og sama
gera Færeyjar og Grænland.
Álitið er, að á meðal útgerðar-
manna hafi víða skapazt grund-
völlur fyrir miðlunartillögu, sem
hljóði upp á sex mílna fiskveiði-
lögsögu, þar sem möguleiki er um
sérsamninga milli ríkja. Danskir
útgerðarmenn álíta, að nrál þetta
hafi ekki svo mikla þýðingu fyrir
fiskveiðarnar í dönsku höfUnum
nú í dag og ræða málið út frá því
sjónarmiði. — Aðils.
Blaðið hefur ef'tir áreiðanlegum
heimildum, að Magnús Magnús-
son, sendiherra í Stokkhólmi, hafi
setið þennan fund af íslands hálfu.
Flugstöðvarhúsið í Straumfirðl.
veita landinu víðtæka efnahags- j nrisst ástvini sína í jarðskjálftan-
lega aðstoð til uppbyggingar í! um.
Nýi flugvöllurinn
á Grænlandi vígður
Hin nýja flugvallarbygging dönsku Grænlandsverzlunar-
innar, sem reist hefur verið við Syðri-Straumfjörð á Græn-
landi, hefur nú verið formlega vígð. Fór vígslan þannig fram
þremur mánuðum áður en SAS-flugfélagið hefur flugferðir
með hinum risavöxnu DC-8 þotum sínum á heimskautaflug-
leiðinni.