Tíminn - 12.07.1960, Blaðsíða 7

TÍHfclyfrtOBí, þriSiudaginn 12. júli 1960.
7
*
Níðþungur afturendi skrif-
stofuvefdisins varS þyngri á
metunum en höfuS byltingar-
innar. — Þetta er tilvitnun úr
bók Leo Trotskis Byltingin
svikin, og með nokkrum hætti
birtir hún efni bókarinnar í
hnotskurn. Trotski reit þessa
bók 1936. Hún hefur nú verið
þýdd á dönsku og kom út
tuttugu árum eftir dráp
Trotskis um svipað leyti og
banamaður hans var látinn
laus útr mexíkanska fangels
inu, þar sem hann sat af sér
tuftugu ára dóm fyrir morðið.
Öll þessi ár neitaði hann að
segja orð um þá menn, sem
stóðu að baki honum. Nú er
óþarft að vera með tilgátur í
því efni lengur. Sú staðreynd,
að tveir tékkneskir sfjórnar-
erindrekar tóku á móti honum
við fangelsisdyrnar með tékk-
neskan passa, tekur af öll tví-
mæli.
Nú, aldarfjórðungi eftir útgáfu
bókar’innar, eru að sjálfsögðu
nokkrir þættir hennar úreltir og
tilgangslausir. Einkum á það við
um tölulegar upplýsingar. Á hinn
bóginn hefur bókin að geyma
ýmsar bollaleggingar og athuganir
á grundvallaratriðum, sem enn
getur verið gagnlegt fyrir áhuga-
menn um stjórnmál að lesa og
hugleiða. Þar að auki er það sögu-
leg staðreynd, að Trotski var einn
af fremstu rithöfundum um póli-
tísk efni á þessari öld.
Trotski snýr sér beint að kjarna
málsins með spuraingunni: Hefur
í raun og veru verið komið á sós-
íaiisma í Ráðstjórnarríkjunum?
Og svar hans verður: — Ráð-
stjórnarríkin eru sósíölsk að því
leyti, að þau berjast fyrir eignar-
Trotzki við fiskveiðar í úfiegð sinni.
Myndin tekin skömmu áður en hann
var myrtur.
Trotzki á síðustu valdadögum sínum í Moskvu. Hann stendur á blómskrýdd-
um svölum í Kreml og tekur hylii mannfjöidans.
partismi, Bonapartismi af nýrri
gerð, sem mannkynið hefur ekki
fyrr augum litið.
Trotski gagnrýnir utani'íkis-
s'.efnu Stalínstjórnarinnar og vitn
ar í því sambandi til eftirfarandi
úr stefnuskrá kommúnista: — Slag
crð eins og friðarstefna, alþjóðleg
aívopnun, gerðardómar o. s. frv.
eru ekki einungis andbyltingarleg-
ar draumsjónir, heldur beinlínis
svik við vinnandi fólk.
Trotski bætir við: — Þessar
línur úr stefnuskrá bolsévika hafa
að geyma framtíðarmat.
Forvitnilegastir eru þeir spá-
dómar, sem Trotski setur fram í
lok bókar sinnar.
Stendur hann nú 25 árum síðar
sem raunverulegur spámaður?
Hann var þó mjög varkár spá-
maður og gerði ráð fyrir a.m.k.
þremur möguleikum. Hinn fyrsti
var sú von hans, að æska Ráð-
stjórnarríkjanna myndi fram-
kvæma nýja byltingu í samræmi
við sannan mannkærleika. Þetta
hefur þó reynzt óskhyggja einber,
þótt á því bryddi 1956, meðan Ung
\erjalandsuppreisnin stóð, þegar
nokkrir stúdentar mótmæltu með
tiivitnunum í Lenín niðurbroti
verkfalla.
Hinir tveir möguleikarnir falla
Trotski og skrifstofu-
veldi Ráðstjórnarríkjanna
l að nokkru leyti saman, þar eð
Eftirfarandi greb skrifa^i Ernst Ckristiansen, báðir gera ráð fyrir „afturhvarfi
til kapítalismans" sem næsta lík-
fyrrum rátSherra, í danska bla'ði'ð Aktuelt fyrir |
legu, hvort heldur með eða móti
skrifstofuvaldi sovétstjórnarinnar.
í því sambandi gerir Trotski þessa
athugasemd:
— Forréttindi hafa aðeins hálíi
gildi, ef ekki er unnt að tryggja
þau börnum sínum, en réttur til
arfleiðslu er einvörðungu tengdur
eignarréttinum.
Af þessum sökum mun skrif-
stofuherra í Ráðstjórnarríkjunum
ekki láta sér nægja að stjórna
verksmiðjunni. Hann vill gerast
meðeigandi. Sem hugsanlegt form
á þróun skrifstofuveldisins til sköp
unar varanlegrar yfirstéttar nefn-
ir Trotski m.a. breytingu ríkisbúa
í eins konar landbúnaðarhlutafé-
lög og þá breytingu, að hlutafélög
cða hópar verði eigendur ýmiss
iðnrekstrar.
Nú aldarfjórðungi eftir útkomu
bókar Trotskis hljóta menn að
gera sér Ijóst, að hann hefur haft
á réttu að standa varðandi það, að
skrifsíofuveldi Ráðstjórnarríkj-
anna hefur fest sig í sessi og
tryggt forréttindi sín. Breyting á
formi eignarréttar hefur ekki orð-
ið, en það er enn örðugra en fyrir
25 árum að gera sér grein fyrir
efnalegum hlunnindum valdhaf-
anna. Unnt er — eins og við og
við gægist fram í háðglósum í sov-
ózkum blöðum — að staðhæfa, að
vaxandi er sú hneigð sovézkra vald
hafa að hlynna að eigin afkom-
endum, og þarf slíkt fyiirbæri
cngan að undra í skrifstofuveldi. '
Við lát Stalíns 1953 hófst nýtt
skeið í sögu Ráðstjórnarríkjanna.
Margt bendir til þess, að valdatíð
ICrustjoffs sé ekki upphaf nýrrar
aldar, heldur tími breytinga.
Spurning, hvert þær stefna. Tækni
þróunin, einkum hagnýting á ó-
þrotlegum möguleikum kjarnork-
unnar, mun hafa mikil áhrif á
svör við þeirri spurningu.
skömmu í tilefni af Jjví, atS nýlega kom út í;
danskri jjýíingu ein síðasta bók Trotskis,
Byltingin svikin.
KVIKMYNDIR
rétti þjóðfélagsins á framleiðslu-
tækjunum, en borgaraleg að því
leyti, að lífsgæðunum er skipt
efíir kapítaliskum reglum með
þeim afleiðingum, sem því fylgja.
Sú staðreynd, að ríkið á fram-
leiðslutækin, hefur valdið því, að
margir líta á Ráðstjórnarríkin sem
súsíölsk. Þeim hugsanagangi varp-
ar Trotski frá sér með þeirri at-
hugasemd, að ríkiseign á fram-
ieiðslutækjum megni ekki að
breyta skarni í gull.
Trotski skilgreinir Ráðstjórnar-
ríkin sem „þjóðfélag fullt mót-
sagna, miðja vegu^milli sósíalisma
og kapítalisma. í öllum atriðum
svipar Ráðstjórnarríkjunum frem-
ur til staðnaðs kapítalisma en
kommúnisma."
Þar sem lýsing Trotskis á á-
standi Ráðstjórnarríkjanna var
siík tuttugu árum eftir byltinguna,
var skýring hans sú, að göfugt
markmið byltingarinnar hefði
verið svikið af skrifstofuveldi
manna, sem að nokkrum hluta
liöfðu staðið utan byltingarinnar.
Þetta skrifstofuveldi hafði aflað
sér forréttinda 1936, sem það var
ekki öruggt um að halda. Þessu á-
standi lýsti Trotski háðslega á
þennan hátt: — í landi, þar sem
hraun byltingarinnar hefur enn
ekki kólnað, brenna forréttindi þá,
sem njóta þeirra, á sama hátt og
stolið gullúr brennir óvanan þjóf.
Á vissan hátt er hvöss gagnrýni
Trotskis á hinu nýja skrifstofu-
veldi hliðstæða við bók Milovans
Ljiljas, Hina nýju stétt. Trotski
lýsir hinum nýju skrifstofuherrum
Ráðstjórnarríkjanna, sem gína
ekki aðeins uggandi yfir forrétt-
indum sínum, heldur hafa einnig
tekið upp umgengnisvenjur gam-
allar yfirstéttar Hann bendir á,
að Pravda hafi athugasemdalaust
birt lýsingu á því að mikilhæfur
verksmiðjustjóri þúaði undirmenn
sína, en ætlaðist til, að þeir þér-
uðu hann, þó að kommúnistar
hefðu áður hneykslazt mjög áj
sams konar háttemi. Þetta skrifar
Trotski 1936. í skáldsögu Konst-
antins Simonoffs, Dagar og nætur,
sem lýsir orrustunum um Stalín-
grad, þúa liðsforingjarnir undir-
menn sína, en þeir þéra yfirmenn
ina. Þetta vakti undrun nokkurra
gagniýnenda í Danmörku, þegar
þýðing bókarinnar kom út 1945.
Eftir skáldsögu Simonoffs að
dæma virtist honum ekkert at-
Höfundur bókarinnar.
hugavert við sííkt samræðuform.
Sovétskrifstofuveldið hefur
beygt sig undir stöðuga og sívax-
ardi dýrkun á Stalín, og stafar
það samkvæmt kenningum Trotsk-
is af því, að skrifstofuveldi þarfn-
ast ávallt nærri guðlegs ofur-
mennis. Lýsingu þessa kerfis dreg
ur hann þannig saman:
— Stalínstjórnin, sem styðst við
lögreglu- og liðsforingjavald og
hlítir ekki hinu minnsta aðhaldi,
er blátt áfram úrkynjaður Bona-
Klukkan kallar (For Whom
fhe Bell Tolls). Aðalhlutverk
Gary Cooper og Ingrid Berg-
man. Sýningarstaður: Tjarn-
arbíó.
ÞESSI KVIKMYND, gerð
eftir hinni stórfenglega skáld
verki Hemingways, er nú end
ursýnd í Tjarnarbíó. Það er
vandaverk að gera kvikmynd
eftir slíkri bók og verður tæp
lega gert svo mönnum líki í
öllum greinum, þeim sem
SKIPAUTGCRÐ RIKISINS
Herjólfur
ícr til Vestmannaeyja og Horna-
fjarðar á miðvikudag 13. þ.m. —
Tekið á móti flutningi og farseðl-
ar seldir í dag.
Herðubreið
vestur um land í hringferð hinn
16. þ.m. Tekið á móti flutningi í
dag til Kópaskers, Raufarhafnar,
Þórshafnar, Bakkafjarðar, Vopna-
fjarðar, Borgarfjarðar Mjóafjarð-
ar, Stöðvarfjarðar, Breiðdalsvíkur
og Djúpavogs.
Fareðlar seldir á fimmtudag.
Auglýsið í Tímanum
,*v*v*v*v*-v» v* v* v»'
hafa lesið bókina. Kvikmynda
gerðarmenn verða þá að gera
það upp við sig hverju skuli
sleppa, hvað að færa til og
hverju að breyta. Leikstjór-
anum, Sam Wood, hefur tek
izt þetta á stundum sæmi-
lega í þessari mynd en einnig
miður. En sem kvikmynd er
hér um all gott verk að ræða,
og það skiptir máli öðru frem
ur.
ÞESS verður tæplega kraf-
izt af letkurum eða leikstjóra
að hann dragi fram persónur
bókarinnar eins og þær koma
lesandanum fyrir sjónir, en
þar getur margt verið á reyki,
þótt persónur Hemingways
séu skarpt markaðar. Þetta
hefur þó tekizt með ágætum
hvað snertir Pilar, Maríu og
Zordo. Gary Cooper gerir
margt vel í hlutverki Roberts
Jordan en hann er allt annar
en sá, sem lýst er i bókinni.
Sama er um Pablo, en þar er
þó mjög góður leikur á ferð
inni.
HINUM ástríöufullu en
hvergi væmnu samskiptum
þeirra Jordans og Mariu eru
lítil skil gerð í þessari kvik-
mynd, aftur á móti sjást þau
stundum saman úti í tungls
ljósi sem minnir á jólakort
meg glansmynd af Betlehems
völlum.
Lokaþáttur myndarinnar
er hraður, margþrunginn og
ákaflega raunverulegur og
hressir uppá slöppustu kafl-
ana. BÓ.