Tíminn - 06.08.1960, Side 7

TIMINN, Igagardaghm 6. ágúst l'ffSO.
7
Á að kjðsa presta eða skipa þá
— fækka þeim eða fjölga?
Páll Zóphóníasson, fyrrv. alþingismaður, ritar um kirkjumál
með hliðsjón af tillögum þeim og athugun, sem nú er ráðgerð
um prestaskipun og fleira
Hvar eiga prestarnir
a<S búa?
Gengið var inn á óheillaforaut,
þegar ákveðið var að ríkið ætti
embættisbústaðina. Hvort sem
l.tið er á málið frá sjónarmiði em-
bættismannsins eða ríkisins, var
þetta jafn fráleitt. Embættismenn
hafa hvorki sömu þörf fyri ríbúð-
arhús, né sömu óskir um hvernig
prestssetrunum var minna gert af
umbótum og því versnuðu þau
miðað við aðrar jarðir, og þesrsa
gætti því meira sem umbætur
bændanna jukust. Sé mrðað við
það, hvað túnið á meðaljörð í
prestakallinu hefur stækkað mikið,
og töðufallið aukizt, þá hefur með-
aljörðin í öilum prestaköllunum,
stækkaði meira en tún prestsseturs
ins í viðkomandi prestakalli. Túnið
á Breiðabólsstað í Fljótshlíð kemst
þau éigi að vera. Þess vegna erjnæst því að fylgja meðaltúni
stöðugt verið að breyta íbúðar-1 fcreppsins. Meðaltúnið hefur stækk
húsunum, þegar embættismanna-
skipti verða. Auk þessa verður
embættismaðurinn að flytja úr
cmbættismannabústaðnum, þegar
hann lætur af embætti, og hefur
hann þá oft veiri ástæður til að
kaupa sér hús eða leigja, en með-
an hann var ungur, eins og hann
var þegar hann kom að embætt-
inu. Þá hefði hann þurft að eiga
aógang að hagkvæmu láni, með
vægum afborgunum til þess sjálf-
ur, að geta byggt eins og hann
éskaði að hafa sitt hús, en ekki
e;ns og einhver annar vildi hafa
það. Og ríkinu er viðhald embætt-
isbústaðanna dýrt, það eru gerðar
á það kröfur um endurbætur og
lagfæringar, viðhaldið verður oft
roisjafnt og kemur oft til með að
kosta ríkið mikið. Og stundum
hefur bókstaflega þurft að kaupa
hús handa embættismanni af því
e.ð honum þótti bústaðurinn er
fyrir var, ekki hæfilegur fyrir
sig með sinn barnahóp. Sá siður
ætti því að íakast upp, og breyta
lögum í samræmi við það, að á
öllum þeim stöðum, þar sem hús
ganga kaupum og sölum, eins og í
þéttbýlinu, ættu embættisménn-
irnir sjálfir að eiga sína bústaði,
eða að þeir leigðu sér, og ríkis-
vsldinu væri það með öllu óvið-
komandi, nema að sjá um hag
kvæmt lán þeim til handa, ef þeir
vildu byggja sjálfir.
Allt öðru máli gegnir með þá
cmbættismenn, sem verða vegna
starfs síns að búa á stöðum, þar
sem ekki eru möguleikar á að
losna við bústaðinn við burtflutn-
íng eða dauðsfali. Þar verður það
opinbera að eiga bústaðinn, þó því
fylgi gallar eins og áður er bent
á. Að vísu hefur það átt sér stað
nú hin síðustu ár, að prestar sem
skipaðir eru í ákveðið brauð, sitja
þar ekki, heldur í kaunstað eða
kauptúni, stundum í allt öðru
prcstakalli en sínu eigin og stund-
um í öðrum Iandshluta. Þetta tel
ég ekki viðhlítandi, þó það sé liðið,
en líklega ekki leyft, og enn síð-
ur að það sé gert að reglu. Þó
virðist þessi ósiður færast í vöxt.
Dreifbýlis-prestarnir hafa verið
látnir hafa jarðir til ábúðar, og
á þeim hafa veiið byggð prests-
seturshús. Hvarvetna hafa prest-
unum verið fengnar beztu jarðirn-
ar til ábúðar. Þeiin var veitt presta
kallalán til að byggja fyrir, en nú
eru húsin byggð af ríkissjóði að
öilu leyti, og kosta oft ótrúlega
mikið fé. Hið fyrsta sem þarf að
gera, hér er að losa prestana við
jarðirnar. Það hefur sýnt sig mjög
áþreifanlega að þó þeir fyrir 50
árum væru viða beztu bændur í
prestakallinu. þá er svo ekki leng-
ur. Eftir að bændur á þriðja tug
a.'darinnar fóru að gera jörðum
sínum verulega . til góða, fóru
jirestssetrin að dragast afturúr. Á
ao um 168% síðan 1920, en
Ei eiðabólstaðartúnið um 160%.
En Breiðabóistaðartúnið er enn
stærst, enda var það 17 ha stærra
en meðaltúnið 1920 og er enn
langstærsta túnið, orðið yfir 60
ha að stærð með yfir 2000 hesta
töðufall. En þrátt fyrir það hefur
ekki einu sinni það stækkað hlut
failslega jafnt túni meðaljarðar
ínnar. Á átta prestssetrum hefur
exki verið hreyfð hönd til að
síækka túnin í 40 ár, og á öðrum
- SIÐARI GREIN
aðrir, hvernig alltaf þarf að vinna
fyrir framtíðina, bæði vegna ver-
aidlegs gengis komandi kynslóða,
og þá ekki síður vegna andlegrar
framþróunar og þroska manna. En
jafnvel þó svo mætti æda, er
reynslan ólýgnust og hana sýna
prestssetrin. Það verður því að
losa prestana við bújarðirnar.
Sumir hafa gert það með þvi að
leigja þær bændum, sumir fyrir
nnklu hærra afgjald en þeim er
reiknað það í heimatekjur, og
það mælist miður fyrir, þó mat
heimateknanna, sem er orðið um
40 ára gamalt, sé óeðlilega lágt
eftir verðlagi nú. Ég tel að byggja
verði sérstaklega yfir prestana í
dreifbýlinu og alls staðar þar s.em
þorp eru í prestakallinu ber að
byggja prestsseturshúsin í þeim,
enda þó þau liggi ekki miðsvæðis
i sóknunum. Það hefur nú lítið að
segja, með þeim samgöngutækjum
sem nú eru. Með því er prestinum
gert léttara að hafa áhrif á safn-
aðarfólkið með foidæmi sínu,
mæta með því á hvers konar sam-
komum, og nota yfirleitt hvert
tækifæri til að láta gott af sér
leiða og hata þroskandi áhrif á
þá menn hvers sálgæzlu honum er
falin.
Þar sem ekkert þéttbýli er í
Í'restákaliinu eins og er allvíða,
tel ég réltast að byggja prestsset-
urshúsið í sambandi við skóla eða
fyTirhugaðan skóla, svo starfs-
orka prestsins geti notazt við
kennslu barnanna og þó sérstak-
lega svo hann geti haft áhrif á
börnin til aukins andlegs þroska
og sjálfstæðrar hugsunar.
Þar, sem hvorki er hægt að
byggja prestsseturshúsið í þorpi
né í sambandi við barnaskóla,
verður að byggja það á einhverri
jörð. Alls staðar ætti að fylgja
prestsseturshúsunum nokkuð stór
lóð, bæði til þess að þar mætti
fcafa garðland bæði til prýðis, og
ef vildi, til garðræktar. Éins getur
prestur þurft að lofa gestahesti,
eða hestum, að grípa niður meðan
siaðið er við.
Þessar tilfærslur og breytingar
á prestssetrunum tel ég alveg
r.auðsynlegar. Þær kosta mikla
fjárfestingu, en það fé á að fá
að mínu viti, með því að selja
prestssetrin, og verja andvirði
þeirra til uppbyggingu hinna nýju
ptestsseturshúsa, sem óumflýjan-
er að ríkið eigi í framtíðinni. Við
hin prestsseturshúsin sem í þétt-
býlinu standa, á ríkið að losa sig
sem fyrst. Þegar nýr prestur kem-
ur t. d. að fcrauði hér í Reykjavík,
sem prestsseturshús er í, ó að gefa
h,rum nýja presti kost á að kaupa
það, með góðum greiðsluskilmál-
um, ef hann vill, en ella útvega
b.onum hagkvæmt lán, viiji hann
heldur kaupa annað hús sem hon-
um er betur að skapi, eða byggja
sér nýtt.
átta hefur túnaukinn verið lítill
eða innan við 10 ha öll árin síðan
1920. Yfirleitt eru prestssetrin
illa setin. Að vísu eru nokkur
prestssetur sem hefur verið búið
á þrifnaðarbúi, og öllu haldið vel
vi'ð', en hins vegar ekkert gert er
fram á við horfði, og því eru þau
prestssetrin líka komin langt aft-
urúr öðrum jörðum í viðkomandi
hreppum. í einum hrepp t.d. var
jörðin eina jörðin, sem 1920 hafði
yiir 10 ha Uin og 350 hesta hey-
skap á túni, nú er meðaljörðin í
hreppnum kcmin með stærra tún
og meiri túnheyskap, og þó hefur
prestssetrinu alla tíð verið haldið
prýðilega við, en hinar jarðirnar
aftur allar bættar. Ég geri ráð
fyrir að margir prestar vilji sitja
jarðir sínar sæmilega þó svona
hafi farið. Ég þekki sjálfur tvo
unga presta sem fyrir skömmu
byrjuðu prestsskáp. Annar réðist
strax á túnþýfið, sem ferðamenn
er um þjóðveginn fóru voru farnir
að tala um sín á milli, og spyrja
um, hvort fomminjavörður eða
náttúruverndarráð mundi hafa frið
lýst túnþýfið, sem fornminjar, því
bæði væri það á merkri jörð og
vig alfaraveg. Svo reyndist nú ekki
og túnþýfið hvarf við framtak hins
nvja unga prests. En hann mun
ei.Ai gjarnan vilja búa áfram, tel-
ur sig tapa á búskapnum, þó em
bætíislaun fcans gangi til búsins
og hann vinni nokkuð að því
s.'álfur. Mér er sagt að eins sé
með annan ungan prest, sem
seítist á jörðina niðurnídda og
byrjaði strax að hressa hana við | Þó ég hafi af sumuin verið tal-
og vann að því með miklum dugn inn óvinur ailra presta af því að
Lokaorð
aði Nú er mér sagt að hann vilji
losa sig við búið, telji sig tapa á
því. Hvað kemur til? Það mun öll-
urc ljóst að verð umbóta eins og
túnauka, framræslu o. fl. fæst ekki
borgað strax sama ár og fram-
kvæmdin er gerð, heldur kemur
ég hef vítt meðferð þeirra á prests
setrunum, og prédikanir þeirra,
sem prédika þvert um hug sinn,
og ekki virðast, hafa neina löng-
un til að betrumbæta og mennta
saínaðarmenn sína, þá er mér
ljóst að verksvið prestanna getur
aiiur á áratugum. Hér er verið að verið göfugt og á að vera það.
vmna fyrir tramtíðina, en engum i En prestar sem læra til prests
ætti að vera það kærara en prest- íil þess eins að komast í brauð, en
urn sem skilja ættu betur en1 ckki af innri þrá til þess að göfga
Sírai 1-2-3-4-5
Nauðungaruppboð
verður haldið í vörugeymslu Eimskipafélags ís-
lands í Haga hér í bænum, eftxr kröfu tollstjórans
í Reykjavík, mðivikudaginn 10 ágúst næstkom-
andi kl. 1.30 e. h, Seldar verða ýmsar vörur til
lúkningar aðflutningsgjöldum. ennfremur alls kon-
ar húsgögn o. fl. til lúkningar ógreiddum þing-
gjöldum. Greiðsla fari fram við hamarshögg.
Borgarfógetinn í Reykjavík.

og bæta tilvonandi söfnuði sína,'sinu bætandi áhrif á sóknarbörn
met ég lítils Ég virði þá þeirra, sín. göfga þau og þroska með orð
sem þá segja af sér embætti og j um sínum og líferni, tel ég þörf-
hætta, fara í verzlunarstörf, banka' ustu menn þjóðfélagsins. Og ég
eða önnur srörf. Þeir finna að j viltji óska þess af alhug að nefnd
þeir eru ekki færir um að prédika ir þær sem kunna að verða skip
af þeim krafti, að orð þeirra hafi j aðar í þessi kirkjumál, megi gera
áhrif, og það virði ég. Prest, sem tiílögur' sem bæði nema úr gildi
hefur þau orð um lítið gefið fólk lagafyrirmæh sem enginn virðir.
i söfnuði sir.um, að það værilog skapar prestunum bústaði sem
„bezt komið að nota það i hákarla- J þeir geti gleðir og ánægðir búið
beitu“, eða segir „að elcki komi í, og þaðan beitt áhrifum sínum
sá sunnudagur að hann ekki þurfi ti' þess að gera söfnuði sína betri.
að tala þver um hug sinn“, virði kærleiksríkari og þroskaðri menn.
ég lítils og tel þá ekki eiga að sem finna sig samverkamenn Drotl
vcra í embættum. íss við að vinna að framþróun
En presta sem leggja sig ó- lifsins á jörðinni.
sk.pta í starí sitt hafa ’-eð lífi . 24. júlí 1960.