Tíminn - 19.07.1962, Blaðsíða 8

LÆKNASKORTURINN
MESTA VANDAMÁLIÐ
Við höfum ekið Vatnsskarð
og Njarðvíkurskriður staldrað
við við krossinn helga, og er-
um á leið til Borgarfjarðar.
Þennan dýrðardag 2. júlí 1962,
skartar Borgarf jörður sínu
fegursta litaskrúði. Þeir sem
aldrei hafa þennan einkenni-
lega fjörð augum litið eiga
miklu ólokið. Eg reyni ekki
að lýsa honum með orðum,
enda erfitt að endurvarpa lita-
dýrð hans með bókstöfum ein-
um. Hins vegar hefur meistari
Kjarval, sem þarna er alinn
upp náð að spegla ævintýra-
Ijóma Borgarf jarðar eystri
prýðis vel í mörgum sinna
beztu mynda.
— Það er liðiS að kvöldi og kyrrð
yfir þorpinu. Trilluraar vagga hóg
værar við bryggjuna. Það hafði
verið bræla úti fyrir um daginn,
þótt kyrrt væri í landi og sjómenn
því í höfn.
Hér eru áreiðanlega margir, sem
gaman væri að spjalla við, og eftir
að hafa þegið ágætan kvöldverð
hjá Sigurði Pálssyni á Skriðubóli
liggur leiðin til Jóns Björnssonar
kaupfélagsstjóra. Mig langar til að
fræðast um hag þess fólks, er
byggir þann stað, sem einna lit-
fegurstur mun mega teljast á landi
hér.
Jón Björnssor. hefur verið kaup-
félagsstjóri Kaupfélags Borgar-
fjarðar mörg undanfarin ár, auk
þess setið í hreppsnefnd og nú síð-
ast í sýslunefnd Norður-Múlasýslu.
Hann er manna kunnugastur mál-
um Borgarfjarðar eystri.
Búskapur — sjósókn
— Hvað byggja margir íbúar
Borgarfjörð um þessar mundir?
— Þeir munu vera um 350 tals-
ins. Þar af munu búa í Bakkagerði
um 180 talsins, eða um helming-
ur. Nú, aðrir eru bændur og búa
utan kauptúnsins, lifa mestmegnis
á landbúnaði, en sækja vinnu í
þorpið sumir hverjir og nokkrir
stunda jafnvel sjó.
Afleiðingarnar frá 1949 enn
á kreiki
Rætt við Jón Björnsson, kaupfélags-
stjóra á Borgarfirði eystri.
urðu heyin ágæt, en lítil. Sumarið
1950 brá aftur til verri vegar
með nýtingu. Þá var hroðalegt ó-
þurrkasumar, mátti heita að eng-
in heytugga næðist óhrakin. Mik-
ið af heyjum varð einskis virð'i og
þau jafnvel sums staðar borin af
túnum. Þrátt fyrir þetta settu
— Og hvernig er afkoma þessa [ menn stofn sinn að mestu á, sum-
fólks? j ir að minnsta kosti, meðfram fyr-
— Slæm, fremur slæm. Það má, ir atbeina ríkisvaldsins, sem kom
rekja þessa slæmu afkomu aftur þar til móts við menn með styrkj-
, kjötframleiðsla á vegum Kaupfé-
| lagsins hér 80 tonn. Árin 1952—’53
—’54 smáminnkaði þetta magn of-
an í 40 tonn.
Samvinnan var vegurinn
út úr ógöngunum
— Það sem bjargaði bændum
mikið út úr þessu var að kaup-
félögin á Norðausturlandi tóku
sameiginlegt lán, að upphæð 6,3
milljónir í Búnaðarbankanum .Þar
hljóp ríkisvaldið vel undir bagga,
svo að bændur þurftu aðeins að
greiða 2,5%, en það opinbera
greiddi afganginn. Þessi lán voru
endurlánuð bændum með það fyr-
ir augum að þeir gætu endurnýj-
að stofn sinn.
Vísindin reyndust bezta
vörnin
— Garnaveikin var erfið viður-
eignar, hún virtist magnast við
innistöðu fjárins. Gagnvart þess-
ari illviðráðanlegu sýki bjargaði
Rannsóknarstofnunin á Keldum
miklu. Farið var að bólusetja gegn
garnaveikinni árið 1952 og virðist
sú bólusetning gefa næstum örugga
raun.
Aftur upp á við
Síðari ár hefur bústofninn færzt
upp smám saman, og sl. haust var
kjötmagnið komið upp í 129 tonn.
. .Þetta gefur þó ekki rétta hug-
mynd um hag bænda, því enn
hvíla á þeim kaupfélagsskuldir,
sem mynduðust á þessum fyrr-
nefndu, erfiðu tímum. Á sl. árum
hefur lika þörfin kallað á ýmis
tæki, sem ómögulegt var að vera
án, má nú til dæmis segja að hver
t , bóndi eigi dráttarvél og tilheyr-
til arsins 1949, þa er yetur fram í um og lani. En ekki var samt allt t t a henni
miðjan júní. Kostnaður bænda j úti enn. Veturinn 1950—’51 varð |
varð af þessu mikill, og afföll einhver sá harðasti hér um slóðir, . , , . ,
nokkur. Heyfengur sumarsins varð sem komið hefur frá aldamótun-| es ar ram arir koma v,°
Jón Björnsson, kaupfélagsstjóri
lítill, mátti segja að óvíða væri
nema um einn slátt að ræða. Þó
mátti segja að það hey, sem á j Kostnaður bænda við hey og fóð-
annað borð óx nýttist vel. Þannig; urbirgðakaup varð geysimikill,
um. Þeir munu hafi komið eins [
harðir að kalla, en ekki harðari. i
Vegna þess hve vel tókst til um
útvegun á hey og fóðurbæti, þá
urðu afurðir fullar af fénu, þar
sem ekki var komin í það mikil ó-
hreysti.
Garnaveikin er óvæginn
óvinur
— Garnaveikin fór illa með stofn
inn þessi árin. Líttu á því til sönn-
unar, að áiið 1948 varð heildar-
Félagsheímiii Borgfirð inga í smíðum.
kaupfélaginu
— í flestum tilfellum er það
svo, að hvað sem framkvæmt er,
hvort sem er íbúðarhús, útihús,
ræktun eða annað, þá verður þess
vart í eftirleguskuld hjá Kaupfé-
laginu vegna þess að búin eru ekki
orðin nógu stór enn, sem komið
er.
Þríþætt uppbygging
— Hvað um útveg Borgfirðinga?
— Sjáðu til, það má segja upp-
bygging þorpsins sé þríþætt, út-
gerð trillubáta, landbúnaður og
ýmis vinna, sem til fellur við verk-
un aflans og í kringum kaupfélag-
ið.
— Hvernig hefur útgerðin geng-
ið?
— Það eru að jafnaði gerðar
héðan út 10 til 12 trillur. Fiskur
á þessar trillur er að jafnaði lítill,
meðfram vegna þess að þeir, sem
sjóinn stunda hafa einnig öðru
að sinna, hafa flestir hverjii; líka
einhvern landbúnað. Frystihús
tók til starfa árið 1949 og hefur
aflinn verið unninn þar síðan.
— Er það eign Kaupfélagsins?
— Já, og þó að afli sé ekki mik-
ill, þá hefur atvinna við frystihús-
ið bætt mjög hag fólks í þorpinu.
Þar hefur meðal annarS skapazt
vinna fyrir unglinga, sem annars
hefðu haft lítið að gera.
Nauðsyn bættra hafnar -
skilyrða
— Hvað er að frétta af hafnar-
málum ykkar?
— Höfnin er mjög slæm, liggur
T f M I N
Krossinn í Njarðvíkurskriðum
opin fyrir norðlægri og norðaust-
: lægri átt. Hafizt var handa við
hafnarframkvæmdir árið 1945. Nú
er búið að steypa skjólgarð, sem
jafnframt er bryggja og hefur að-
staða til útgerðar batnað mikið við
tilkomu hans. Þá hefur hann einn-
ig bætt mjög alla aðstöðu til verzl-
unar, þar sem nú komast upp að
minni skip og geta lagzt að
að bryggju. Þannig er til dæmis
Herðubreið, sem flytur hingað
mest af nauðsynjavöru frá Reykja-
vík, Dísafell, sem sér fyrir miklu
af þeirri þungavöru, sem hingað
er fengin beint, og loks Jökulfell,
sem er stærsta skipið, sem farið
hefur hér að bryggju. Á döfinni
er að lengja þennan garð og skap-
ast þá aðstaða fyrir stærri skip að
|komast þarna upp að, þó mjög
1 stór skip komist aldrei að bryggju
þarna vegna grynnsla hafnarinnar.
Með bættum skilyrðum við höfn-
ina vona ég að aðstaða batni fyrír
stærri trillubáta og aðra litla báta,
þar á ég einnig við smærri dekk-
báta.
Stutt á miSin
— Á mi'ðin er ekki langt, þetta
frá þremur korterum upp í einn
og hálfan tíma. Frá því laust eft-
ir 1920 og allt fram til þess að
landhelgin var færð út var varla
mögulegt að leggja línu á því
svæði út af Glettingsnesi, sem
sjaldan bregzt á fiskur. Þoka er oft
hér á miðum og þar sem togarar
héldu sig mjög t af Glettingsnesi
I og á öðrum miðum hér í kring, þá
var algjörlega ógerlegt að leggja
línu á þeim svæðum, sem þeirra
I var von. Kom enda fyrir að öll
j línan tapaðist við slíka áhættu.
'Nú er þetta breytt og togari hefur
! varla sézt hér síðustu árin.
Trillusókn alltaf takmörkuð
— Sjósókn á litlum opnum trillu-
bátum hlýtur alltaf að verða tak-
mörkuð, og þó mörgum þykí það
ótrúlegt, þa er áhætta við ajó-
sókn opins trillubáts mun m.eiri,
en var á vel menntum árabáti.
Sapa til dæmis
Sem dæmi þess arna mætti
nefna, að árið 1906 kom hér ára-
bátur að 'andi. Hann hafði iagt
af stað af miðum með nokkazn
fisk, veiðarfæri sín og anntð, en
þegar að landi kom var eVl.cit
íauslegt eftir í bátnum. utan i.;t>r
ar árar, sem bundnar vont ía,,',tar
við þófturnar. Þar að auki ntxi:r-
ir steinar, sem notaðir höfðu vrr-
ið sem kjölfesta og lágu e.fiir í
miðjum bát. Þettn var gamall Suð-
urnesjaformaðtir, scm stjórnaði.
voru 4 á. en tekið skal fram ;>.ð
fveir þeirra hafa aldrei komið á
sjó síðan. Veðrið þá var koldimr.i-
ur kafaldsbylur. svo að hvergi sást
land, fyrr en komið var upp í fjöru.
Þegar gamli maðurinn stökk upp
í fjöruna varð honum að orði: ,,Ji,
í helvíti hélt ég að ég mundi lenda.
en ekki í SeJbakkafjöru.“ Svona
gátu þeir fieytzt.
Framhald á 13. sfðu.
N, fimmtudagiirinn 19. jiíií 1962.
8