Tíminn - 15.01.1963, Blaðsíða 6

TÓMAS KARLSSON RITAR
Bráðabirgðasötu-
skatturinn
Alllangar umræður urðu í
báðum deildum um frumvarp
ríkisstjórnarinnar um framleng
ingu á brá'ðabirgðasöluskattin-
um. Framsóknarmenn lögðu til
að þessi skattauki yrði felldur
úr gildi, en sú tillaga var felld
af stjórnarliðinu.
Saga þessa skatts er nokkuð
sérstæð. Skatturinn átti í fyrstu
— að því er marg lýst var yfir
af fjármálaráðherra og stjórn-
arflokkunum — aðeins að gilda
hluta ársins 1960 eða til
loka þess árs. Raunin hefur
orðið nokkur önnur.
f fjárlagafrumvarpi því, sem
núverandi ríkisstjórn lagði
fram í ársbyrjun 1960 í árdaga
viðreisnarinnar var tekið fram
í greinargerg frumvarpsins, að
ekki væri áformað að breyta
söluskatti á innflutningi og hið
sama kom einnig fram í bók-
inni „Viðreisn“, sem send
var inn á hvert heimili á kostn
að ríkissjóðs. Eitthvað virðast
samt Gunnar og spekingarnir
hafa misreiknag sig — og það
um allmarga milljónatugi, og
lét ríkisstjórnin þá lögfesta 8%
viðaukasöluskatt af innflutn-
ingi. Sagði ríkisstjórnin að það
væri cinungis til bráðabirgða
fram til ársloka 1960, en þá
myndi skatturinn örugglega
felldur niður. Meginröksemdir
fjármálaráðherrans fyrir því að
lögfesta þennan skatt til bráða-
birgða voru þær, að 3% almenni
smásöluskattuirinn myndi að-
eins gilda þrjá fjórðu hluta árs
ins 1960, yrði að grípa til þess-
arar bráðabirgðaskattheimtu til
ag vega upp á móti þeim árs-
fjórðungi, sem tapaðist í sölu-
/ skattsinnheimtunni, en þegar
3% almennj söluskatturinn
kæmi á heilt ár, þ. e. árið 1961,
yrði bráðabirgðasöluskattsins
ekki þörf lengur og hann yrði
því örugglega niður felldur.
Reyndus! sannsnáte
Framsóknarmenn spáðu því
þegar í upphafi þessa kynlega
máls. að hér myndi ekki verða
um bráðabirgðaskattheimtu að
ræða heldur varanlegan skatt-
stofn og reyndust þeir sannspá-
ir um það eins og fleira.
Þegar leið að árslokum 1960
kom svo ríkisstjórnin með frum
varp um að framlengja sölu-
skattinn og láta liann gilda allt
árið 1961. Og enn átti hann að-
eins að vera ti! bráðabirgða.
1961 var hann svo enn fram-
lengdur fyrir allt árið 1962 og
þó til bráðabirgða. Undir árs-
lok 1962 er hann svo enn fram-
lengdur fyrir allt árið 1963 —
og nú auðvitað aðeins til bráða-
birgða!!
Störauknar skatta-
álögur
Þessi viðbótar eða „bráða-
birgðasöluskattur“ er áætlaður
að nemi um 260 milljónum
króna á þessu ári og er því
mjög þungar álögur á lands-
fólkið og hann er aðeins eitt
dæmi þess, hve fjarri lagi það
er hjá málgögnum stjórnar-
flokkanna að halda því fram, að
ríkisstjórnin hafi lækkað
skatta. Hinir óbeinu skattar
hafa vcrið margfaldaðir og skv
útreikningum Hagstofu fslands
hafa beinir skattar á þær tekj-
ur, sem vísitölufjölskyldunni
eru áætlaðar nauðsynlegar, einn
ig hækkað — og miðað við f jár
lög 1958 og 1963 hafa álögur
rikisins á þegnana verið aukn-
ar um hátt á þriðja hundrað
prósent á þessu timabili.
Gunnar Thoróddsen, fjármála
ráðherra, sagði að tollskráin
væri í endurskoðun og þá yrði
bráðabirgðasöluskatturinn nið-
urfelldur. Fjármálaráðherran-
um svíður sú háðung, sem saga
þessa „bráðabirgða" söluskatts
er. Og nú hefur hann fundið
ráðið. Það á að taka skattinn
beint inn í tollskrána og gefa
honum nýtt nafn og hætta þar
með þessum spaugilega „bráða-
birgðaleik. Er talið líkfagast
að þessi „bráðabirgðasöluskatt-
ur“ verði sameinaður verðtolli.
Raforkumálln
Allir þingmenn Framsóknar
flokksins, 17 að tölu, flytja
þingsályktunartillögu um raf-
orkumá) og kveður tillagan á
um, að ÖII heimili landsins
skuli hafa fengið rafmagn í sið
asta lagi fyrir árslok 1968. Til-
lagan felur í sér áskorun til
ríkisstjórnarinnar um að láta
hraða áætlunum um áframhald
andi framkvæmdir við rafvæð-
ingu landsins Séu gerðar áætl-
anir um ný orkuver, aðalorku-
veitur og dreifUínur um sveitir
ásamt áætlunum um aðstoð við
að koma upp einkastöðvum fyr-
ir einstök heimili, sem eru svo
afskekkt, að ekki þykir fært að
Ieggja raflínur til þeirra frá
samveitum. Sé þá aðstoðin á-
kveðin með hliðsjón af þeim
stuðningi, sem veittur er íbúum
samveitusvæðanna.
Samdráttur fram-
kvæmda
Fjárframlög úr ríkissjóði til
rafvæðingarinnar hafa siðustu
4 ár verið allmiklu lægri en þau
voru á árunum 1957 og 1958
og hefur þó framkvæmdakostn-
aður hækkað mjög síðustu ár-
in og fjárþörfin vaxið, eins og
kunnugt er. Er því nauðsynlegt
að auka ríkisframlögin og út-
vega<|ánsfé til áframhaldandi
framkvæmda, en enn er eftir
að koma upp orkuverum og að
alorkuveitum fyrir mörg byggð
ariög samkvæmt 10 ára áæt!
uninni.
Raforkumálaskrjfstofan mun
hafa unnið að athugunum á
vegalengdum milli býla í sveit-
um, sem ekki hafa fengið raf-
magn, en þetta verk hefur sótzt
seint, þar sem aðeins einn
starfsmaður mun hafa starfað
að þessu sem aukaverkefni á-
samt öðrum störfum. Við dreif
ingu raforkunnar um sveitir
landsins hefur þeirri reglu ver
ið fylgt að rafmagnið er lagt
um þau svæði, þar sem línti-
lengd frá aðalveitum er ekki
meiri en ca. 1 km. að meðal-
tali á hvert býli.
Nýft áfak nauð-
«vnles:f
f síðari áfanga þarf auðvit-
að að ganga lengra og leggja
raflínur um byggðir þótt með
allínujengd milli býla sé miklu
ineiri en 1 km. því að sjálfsagt
er að fullnægja rafmagnsþörf
inni með samveitum að svo
miklu sem frekast þykir
fært i þá með byggingu
vatnsaflsstöðva fyrir einstöh
býli eða byggðahverfi, þar sem
skilyrði eru til þess. Þar sem
býli eru svo afskekkt, að ekki
þykir fært að Ieggja til þeirra
raflínur og skilyrði til að koma
upp hæfilegum vatnsaflsstöðv-
um eru ekki fyrir hendi, verður
að grípa til annarra úrræða og
koma þá helzt til greina dísil-
stöðvar — og er þá réttmætt
að aukin verði aðstoð af opin-
berri hálfu til þeirra, sem ut-
an samveitusvæðanna standa og
þurfa að koma upp einkastöðv-
um til rafmagnsframleiðslu.
Ný áæilun dragtef
ekki iengur
Skúli Guðmundsson 1. flm.
tillögunnar mælti fyrir hennj í
sameinuðu Alþingi. Sagði Skúli
að þótt töluvert sé enn óunnið
við framkvæmd 10 ára áætlun-
arinnar ætti að mega ljúka þvi
á skömmum tíma. Það er því
sjálfsagt að Iáta ckki lengur
dragast að ganga frá nýrrj á-
ætlun um framhald rafvæðing-
arinnar og til þess að herða á
því, er þessi tillaga einmitt flutt
Það verður að ganga miklu
Iengra en áður við dreifingu
rafmagnsins, þannig að það
verðj lagt um byggðir, þótt með •
allínulengd milíi heimila sé
miklu meiri en 1 km.
Spuruiéíg um, hvori
bvzgS ®ps:í a9 haldasf
Þeir menn, sem enn hafa ekki
fengið rafmagn bíða óþolinmóð-
ir, sem eðlilegt er eftir því að
fá vitneskju uni hvað gert verð
ur i þessum málum, sem eru
þeim svo mjög þýðingarmikil.
Þeir vilja vita, hvort þeir megi
vænta rafmagn^Ttá'sannjeitumí ;
eða stuðhings við að koma upp
einkastöðvum — og þessu vilja
þeir fá úr skorið sem fyrst.
Þegar rætt er um það, hvort
leggja eigi rafmagn um héruð,
er í raun og veru rætt um það,
hvort byggð eigi að haldast þar
eða ekki. Svo mikilvsrigt er
málið og svo snar þáttur er
það í jafnvægi byggðar lands-
ins.
AfstaSa rí|?isst|ór»iar*
tnnar tii kjaradellna
Alliangar umræður urðu á
þinginu tim frumwanpið til stað
festingar á gerðardómslögUiU-
um í síldveiðideilunni á s. 1.
vori. Við 1. umræðu um frum-
varpið í efri deild flutti 6laf-
ur Jóhannesson ræðii. Minnti
hann þá m. a. á yfirlýsingar
ríkisstjórnarininar um það, að
hún ætlaði engin afskipti að
hafa af vinnudeilum. Taldi
hann þesaar yfiriýsingar hafa
verið vanhugsaðar — eins og
reynsla,n hefði og sannað. Rík-
iss'tjórnin hefur ekki komizt
hjá því að hafa afskipti af
vinnudeilum en hins vegar hef
ur ríkisstjórnin ekki gripið
inn í fyrr en á síðasta stigi.
hegar það hefur verið of seint.
Ríkisstjónnin hefur ekkert gert
í.l þess að greiða fyrir sáttum
á frumstigi vinnudeilna og
hefur svo aannarlega ekki lagt
sig fram um að laða deiluaðila
til sátta. Hitt væri nær sanni,
að ríkissljórnin hafi oft fram-
an af kjaradeilu haft óbein af-
skipti af henni, sem beinjínis
hefur torveldað lausn henniar, I
t. d. með því að stappa stálinu n
í vinnuveitendur og þverskaH ri
azt við öllum kjarabótum — |
eða með því að synja um fyr- Í
ingreiðslu, er auðveldað gæti P
Framh á 15 síðu
SEXTUGUR:
Eðvald Halldórsson,
bómfi, Stönum
Sextíu ára er í dag, 15. janúar,
Effvald bóndi Halldórsson á Stöp-
um á Vatnsnesi. Hann er fæddur
að Hrísum í Víðidal. Foreldrar
hans eru Sigríður Jóhannsdóttir,
húnvetnskrar ættar, og Haildór
Ólafsson frá KrossiíLundarreykja
dal. Sigríður er enn á lífi, 87 ára
gömul. Hún fluttist vestur til
Kanada árið 1913, en kom heim
aftur eftir rúmlega 20 ára búskap
þar. — Halldór, faðir Eðvalds,
er látinn fyrir allmörgum árum.
— Eðvald ólst upp hjá móffur
sinni til átta ára aldurs, en var
næstu sjö árin hjá föður sínum,
sem þá var búsettur á Hvamms-
tanga.
Vorið 1918 réffst Eðvald vinnu-
maður til Páls Leví, hreppstjóra
a Heggsstöðum, og var þar til árs
ins 1921. Þá um haustið stundaffi
hann útróðra frá Seltanga, sem
er gömul verstöð á Heggsstaða-
nesi, skammt norðan við Heggs-
staði. Þar eru rústir gamalla sjó-
búða, því aff þaðan var útræði fyrr
á tímum. Eðvald er siðasti for-
maðurinn, sem réri frá þeim stað.
Frá Heggsstöðum fluttist Eð-
vald til Hvammstanga og átti þar
heima nokkuð á þriffja tug ára.
Þar stundaði hann sjómennsku
og verkamannavinnu, og landbún-
að síðari árin. Einnig vann hann
þá og síðar allmikið að bátasmíff
um. Mun hafa smíðað 30—40 smá
báta, allt upp í 3—4 tonn að
stærð.
Eðvald kvæntist árið 1930 Sese-
líu Guðmundsdóttur frá Gnýsstöð-
um á Vatnsnesi. Þau reistu nýbýl-
ið Mörk í Hvammstangahreppi og
bjuggu þar í 13 ár. En 1945 seldu
þau býli sitt, fluttust að Stöpum
á Vatnsnesi og hafa búið þar síð-
an. Stapar eru ættarjörð. Áður en
Eðvald og kona hans fluttust
þangað, bjuggu þar lengi góðu
búi hjónin Sigfús Árnason og Elín
Þorláksdóttir. Sigfús er móður-
bróffir Seseiíu, konu Eðvalds, og
hann valdi þessa frænku sína og
mann hennar til að taka við jörð
inni. Sigfús er enn á lífi og á
heima á Stöpum, 83 ára gamall og
vel ern eftir aldri. En Elín kona
hans lézt síðastliðiff sumar. —
Búskapur þeirra Eðvalds og Sese-
líu er í góðu lagi, þau hafa bætt
jörðina með ræktun og eiga nú
íbúffarhús í smíðum. Við búrekst
urinn hefur Guðmundur, sonur
þeirra, veitt þeim mi'kilsverða að-
stoff. ,
Eðvald og Seselía eignuðust
sex börn, fjórar dætur og tvo
syni: Annar sonurinn. Ársæll,
mesti efnispiltur, lézt fyrir nokkr
um árum, en hin eru á lífi. Heima
eru Guðmundur og Siguriín, en
þrjár dæturnar eru giftar og að
heiman farnar. Þær eru Erla,
húsfreyja á Tjörn á Vatnsnesi,
Marsibil Sigríður og Sólborg Dóra
búsettar á Hvammstanga.
Meðan Eðvald var búsettur á
Hvammstanga, var hann oddviti
hreppsnefndar í allmörg ár, og
síðan hann kom að Stöpum hef-
ur hann gegnt ýmsuhi trúnaðar-
störfum í sveit s'ihrii, Kirkju-
hvammshreppi.
Eðvald Halldórsson er fjölhæf-
ur hæfileikamaður, eins og sú
upptalning á verkum hans, sem i
hér er gerð, ber nokkurn vott um.
Hann er hagmæltur, og eru vísur
og kvæðj eftir hann birt í Hún-
vetningaljóðum, sem út komu fyr
ir nokkrum árum. Áhugasamur er
hann um þjóðleg fræði, ættvísi
o.fl., og mun eiga í fórum sínum
safn af slí'kum fróðleik, sem hann
hefur tínt saman og skráð, til aff
forða frá glötun. Hann er áhuga-
maður um landsmál og samvinnu
mál. Á sæti í stjórn Kaupfélags
Vestur-Húnvetninga, og hefur unn
ið að málum þess félagsskapar af
áhuga og sérstakrj samvizkusemi,
eins og að öðru því, sem honum
er til trúaff.
Um leið og ég óska Eðvald Hall
dórssyni allra heilla í tilefni af
sextugsafmælinu, flyt ég honum
góðar þakkir fyrir mjög ánægju
legt samstarf á liðnunt árum.
Skúli Guðmundsson.
Sinfóníutónleíkar
Fyrstu tónleikar hljómsveitar-
innar á þessu nýbyrjaða ári voru
haldnir í samkomusal Háskólans
þ. 10. jan. s.l. Einsöngvari á þess-
um tónleikum var finnski óperu-
söngvarinn Kim Borg og stjórn-
andi William Strickland.
Upphaf tónleikanna var En Saga
sinfóniskt ljóð op. 9 eftir Sibelius.
Tiltölulega stutt er síðan þetta
verk var síðast á efnisskránni, svo
það er konsertgestum eflaust enn
þá í fersku minni, af einhverjum
ástæðum hefur hljómsveitin engu
bætt þar við og var flutningur
hennar lítiff samræmdur, verkið
sem að vísu er æskuverk höfund-
ak en engu að síður snjallt hljórn-
sveitarverk varð í heild heldur
dauft.
Kim Borg, óperusöngvari, er
stórt og mikið nafn í heimi söng-
listarinnar um þessar mundir,
enda hefur hann flest það tii að
hera sem góður óperusöngvari þarf
að ha'fa í veganesti. Rödd hans er
voldug bassarödd — breið og þykk,
jöfn og samanþjöppuð á því radd-
sviði, sem söngvarinn hefur yfir
?ð ráða. Þrjú sönglög finnska höf-
undarins Kilpinens, söng Kim
(Frvmhald á 15. síðu).
T f M I N N, þriðjudagur 15. janúar 1963.
6