Tíminn - 11.01.1964, Blaðsíða 3

ORTIKVÆDID. SEW 6AGARIH SONG
OG SfDAN VARD AD LANDPLAGU
HAFI ÉVGrENÍ Dolmatovskí
ekM veriö orðinn þjóðfrægur
ljóðasmiður í Sovétríkjunum áður
en Júrí Gagarín var skutlað út í
geiminn og jþar á braut utnihverfis
jörðu, varð Évgéní þessi svo fræg-
ur á þessari sömu stund sem nokk
ur annar en Júrí sjálfur getur
verið, því að Júrí gerði sér það
til gamans á hringsóli sínu kring-
um okkar hnött að syngja lag við
Ijóð eftir Évgení Dolmatovski. —
Allir lærðu lagið og ljóðið, sem
þjóðhetjan Gagarín söng úti í
geimnum, og það varð bókstaflega
að landplágu í Rússlandi. Síðan
hefur upphaf þess verið leikið í
hléi eftir fréttalestur í Moskvuút-
varpinu.
Hér varð uppi fótur og fit, þegar
Gagarin kom við hér á Keflavikur
flugvelli á leið yfir hafið, en það
má undarlegt heita, hve fáir veittu
því athygli, þegar Dolmatovski var
á ferð hér í Reykjavík fyrir
nokkru. Því miður treysti ég mér
ekki til að kenna söngelsku fólki
þetta fræga söngljóð hans, því ég
kann það efcki, en ætla í þess stað
að segja frá því er hann talaði í
háskólanum í boði Bókmenntakynn
ingar stúdenta og svaraði á eftir
öHum þeim spumingum, sem fyr-
ir hann voru lagðar.
Einn stúdentanna kynnti skáld-
ið á undan fyrirlestri hans. Évgerí
Dolmatovskí var verkamaður áð-
ur en hann sneri sér að ritstörf
um, vann t. d. við byggingu hinn-
ar miklu neðanjarðarjámbrautar-
stöðvar í Moskvu. En hann byrjaði
ungur að yrkja og var ekki nema
19 ára, þegar fyrsta kvæðabókin
hans kom út, 1934. Þá hóf hann
bókmenntanám við Gorki-skólann
þar í borg og brautskráðist cftir
þrjú ár. Gerðist hann þá blaðamað
ur og ferðaðist sem slíkur uim
landið þvert og endilangt. Ekki
mun Dolmatovskí vera talinn stór
spámaður í sínu föðurlandi, en
tónskáld munu öðrum fremur sækj
ast eftir Ijóðum hans fyrir þá sök,
hve sönghæf þau eru. Mestu núlif
andi tónskáld Sovétríkjanna hafa
samið stórverk í samvinnu við
Dolmatovskí, t. d. Sjostakovits —
bæði óratóríu og kantötu, og Kab-
alevski svítu, sem Dolmatovski
orti textann við og hann hefur
hlotið verðlaun fyrir ljóðagerð
sína.
Þegar skáldið hafði verið kynnt
á þennan veg, hóf hann mál sitt.
Hann talaði um rússnesk skáld og
lagði áherzlu á að sýna fram á,
hversu nítjándu aldar skáld væru
mikils metin af Rússum enn þann
dag í dag. Þegar eftir styrjöldina
fyrri og byltinguna, er landið lá
flakandi og þjóðin fátæk, hefði
verið hafizt handa um útgáfu önd-
vegisskáldanna frá fyrri öld og
þau seldust enn í stærstum uppiög-
um þarlendra skálda. En af skáld-
ins sé að finna raunalega frgsögn
af því, að honum hafi orðið um
megn að festa rætur utan heima-
landsins og einnig brostið kjark
til að snúa heim. Aftur hafi Kúpr-
ín haldið heim eftir nokkra útlegð
og þá fyrst fundið sjálfan sig sem
skáld (Þó hlaut Bunin bókmennta
verðlaun Nóbels, en Kúprín ekki;.
Dolmatovskí taldi bjartsýni ein-
Évgénf DOLMATOVSKÍ á bókmenntakynnlngu.
um, sem lifað hafa á þessari öid,
væri enginn jafnástsæll og Maxim
Gorki, enda ekkert skáld, sem hlot
ið hefði slíka lífsreynslu sem hann
og hann væri öðrum fremur tengi-
liður fortíðar við nútímann. En
síðan væri helzt að nefna sem
imerkust skáld Sjólókoff, sem reit
söguna um Lygnu Don, og ljóð-
skáldið Majakovskí, sem helzt bæii
að telja skáld hins nýja tíma, hann
hefði komið fram með ný Ijóðform
— Nokkrum orðum fór Dolmatov
skí um skáldin, sem flýðu land, t.
d. Ivan Bunin, sem settist að í
París og lifði þar til dauðadags.
Það leyndi sér elcki í ritum nans,
að landflóttinn hefði sært sálar-
líf hans. í endurminningum Bun-
kenni rússneskra skáldverka eftir
byltinguna, og þarlend skáld væru
andvíg bölsýni.
Þegar Dolmatovskí hafði lokiö
máli sínu, bauðst hann til að reyna
að svara þeim spurningum, er fyr-
ir hann væru lagðar. Öllum var
heimill aðgangur að kynningu þess
ari, en áheyrendur voru ekki ýkja
margir I salnum, og fyrirspurnir
komu úr hinum fámenna stúdenta
hópi, sem þar var mættur. — Sá
fyrsti spurði: „Hvert er viðhorf
sovétskálda gagnvart hugtakinu,
„I’art pour I’art“ (listin fyrir list-
ina?“)
Dolmatovskí svaraði: Ég held
flestir í okkar hópi séu þeirrar
ÞORRABLÓT
★
FRAMSðKNARFlLðGIN í KÓPAVOG!
halda þorrablót í Félagsheimili Kópavogs laugardaginn
1 febrúar n.k.
Nánar auglýst sítSar
Upplýsingar í símum 40656 og 41712.
Skemmtmefndin
—... .. .
skoðunar, að listin verði að þjona
fólkinu, vera fasttengd lífinu. Sé
hún það ekki, eigi hún að vera að
eins til að þjóna sjálfri sér, verð-
ur hún alltof fátækleg og ömur-
leg.
,,Úr því sovétskáld fella sig ein
ungis við bjartsýnan skáfdskap,
hvað þá um gömul rússnesk þjóð-
kvæði, eru þau ekki bölsýn í eðli
sínu mörg hver, og eru þau verii
skáldskapur fyrir það, eða les þjóð
in ekki lengur þjóðkvæðin?"
Dolmatovskí: Það er hveriu orði
sannara, að ungu skáldin þekkja
of lítið gamla skáldskapinn. Við
höldum þegar við erum ung, að
heimurinn hafi byrjað um leið og
við fæddumst. Ég held það sé svo
um þjóðkvæðin gömlu góðu, sem
mörg eru full af bölsýni, að höf-
undar þeirra hafi ort þannig af
því, að þeim stóð ógn af svo mörgu
— t. d. náttúruöflunum. En sovét
skáld byggja ekki verk sín á slilc-
um hugrenningum. Og hvað gömTa
skáldin snertir, þá hef ég mestar
mætur á hetjukvæðunum, þar sem
ekki er allt svart.
„Hvað um hlákuna í rússneskuin
bókmenntum?”
Dolmatosvkí: Við lítum svo á, að
ilífið breytist og bókmenntirnar
með. Sú var tíð í bókmenntun
okkar, að persónudýrkunin var
mikils ráðandi, en sá tími er að
baki og sjónarmið skáldanna eru
orðin heilbrigðari.
„Hvernig stendur á því, að Évtú
sénkó varð fyrir barðinu á ykkur
skáldabræðrum hans?“
Dolmatovskí: Útlendingar virt-
ust ekkert kæra sig um hann fyrr
en farið var að gagnrýna hann
heima hjá okkur. f vesturliíndum
er algengt að gagnrýna skáld og
þykir ekki tiltökumál, en ef slikt
skeður hjá okkur, er rokið upp í
útlendum blöðum með það, að nú
sé enn einu sinni eitthvað á seyði
í Sovét Ég fyrir mitt leyti viður-
kenndi, að Évtúsénkó væri afm-
legt skáld og mælti með því, að
hann yrði tekinn í rithöfundasam-
bandið, þrátt fyrir það, að ég gagn
rýndi hann fyrir skyssur, sem hon
um hefði orðið á í bókum sínum.
„Og hvaða skyssur hafði hann
svo sem gert?“
Dolmatovskí: Ég tek t. d. þessa
svokölluðu sjálfsævisögu hans eða
endnrminningar, og það, hvernig
hann skrifar þar um móður sína.
sem er ósæmilegt af skáldi. Það
kalla ég skyssu
Þegar hér var kcmið, lögðu stú.i
lentar árar í bát og ekki fleiri
spurningar fyrir skáldið. Það var
sama, hvernig hann ýtti við þeim
skoraði á þá að vera nú svolítið
meira sprækir og halda áfram að
spyrja Þeir voru búnir að missa
alla lyst. En Dolmatovskí klykkti
út með því að segja, að skáldið
Boris Polevoj (sem hingað kom
fyrir nokkrum misserum) tæki
varla svo til máls á mannamót-
um heima í Sovét, að hann færi
ekki að tala um fsland, hvað svo
sem umræðuefnið annars væri. —
„Og ég skil hann núna, þegar ég
hef skoðað þetta land“, sagði Do)
matovskí. i
Vegalögin
Nú; hefur Félag íslenzkra
bi.freiðaeigenda bent á þá stað-
reynd, að aðeins um 43% af
umferðinni renna nú til bygg-
inga og viðhalds vega þrátt fyr-
ir tilkomu hi.nna nýju vegalaga.
Ánægjulegt samstarf tókst að
vísu um afgreiðslu vega'laganna
og þau fengu hraða afgreiðslu
á þingi, en nauðsyn aukins
fjármagns til vegagerðar brýn,
því vegakerfið var að hrynja
niður En í þessu sambandi er
rétt að minna á það, að Firam-
sóknarmenn Iögðu á það ríka
áherzlu við 1. umræðu máls-
ins, að þeir vildu, að mc-ira af
því fé, sem nú væri þegair heimt
af umferðinni væri látið renna
til vegamálanna, enda var það í
samræmi við fyrri tillögur
þeirra um málið. Iíins vegar
sögðust þeir mundu fylgja hin-
um nyja benzínskatti, ef ekki
fengist samkomulag um aukið
fjármagn til veganna með öðr-
um hætti Vissulega ber að
stefna að því að allar tekjur af
umferðinni verði látnar renna
tll vegakerfisins.
f Degi á Akureyri segir þetta
m.a.:
Fárlögin 1964
„FJÁRLÖGIN — þ.e. fjár-
hagsáætlun ríkissjóðs fyrir ár-
ið 1964, voru afgreidd frá Al-
þingi fyrir jólin. Þessi Iagabálk-
ur er nú, sem fyrr, í rauninni
heil bók 90—100 folio-síður
(stórarkabrot). Sú bók er að
vísu í fárra höndum og mun
ekki þykja girnileg til Iestrar.
Eigi að síður mun hún að Iík-
indum hafa meiri áhrif hér á
Iandi á þessu áiri, en nokkur
önnur bók, sem út kom á ár-
inu sem íeið
2700 milljóna álögur
Þetta eru milljarðafjárlög
eins og fjárlögin í fyrra, cn þó
mun hærri nú en þá. Sam-
kvæmt þessum fjárlögum verða
álögur á bjóðina á h?.nu nýbyrj-
aað ári (skattar, toLar, gróði
ríkisverzlana o. fl.) nálega 2700
milljónir króna. Hér vantar þó
viðbótina við benzín- og bif-
reiðaskatt samkv. nýju vega-
lögunum, því að sú viðbót, sem
er áætluð nál. 87 millj. kr. var
ekki tekin inn í tekjubálk fjár-
laganna. Al'ls eru því álögurnar
á þessu ári áætlaðar nál. 2783
mi.llj. kr
Spegilmynd
viðreisnar
Þegar Framsóknarflokkur-
inn stóð síðast. að afgreiðslu
fjárlaga (fyrir árið 1958) var
niðurstöðutala þeirra, að við-
bættum niðurgreiðslum úr út-
flutningssjóði, 882.5 millj. kr.
Fjártagauipphæðin hefur því
gert talsvert betur en þrefald-
azt á þeim tíma, sem núver-
andi stjórn hefuir farið með
völd. Þessi gífuriega hækkun
fjárlaganna. endurspeglar, að
verulegu leyti hina miklu rösk-
un, sein orðið hefur í efnahags-
lífi þjóðarinnar af völdum við-
reisnardývtíðarinnar, sem ríkis.
stjórnin slcapaði með stefnu
sinni og ræður nú ekki lengur
við — og minnkandi kaup-
mætti íslcnzkrar krónu.
Það kom glöggt fram í fjár-
lagaumræðunum á A'lþingi, að
fjármálairáðherranum er að
byrja að verða órótt út af hin-
um háu tölum fjárlaganna. Til
Framhald á bls. 23.
TÍMINN, laugardaginn 11. janúar 1964 —
3