Tíminn - 11.01.1964, Blaðsíða 8

TÓMAS KARLSSON RITAR

RANNSAKADAR VERDI0
Þeir Ásgeir Bjarnason,
Halidór Ásgrímsson, Ágúst
Þorvaldsson og Gísli Guð-
mundsson tlytja tillögu til
ályktunar í sameinuðu Al-
þingi um rannsóknir á kali í
túnum o. fl. Tillaga þeirra
er svohljóSandi:
Al'þingi ályktar a5 fela rikis-
stjórninni að hlutast til um það
við atvinnudeild Háskóla ís-
lands, landbúnaðardeild, að sér
fræðingar hennar í jarðrækt
einbeiti sér að rannsóknum á or
sökum kals í túnum.
Rannsóknunum sé m. a. beint
að eftirfarandi atriðum:
1. Að hve miklu leyti má
rekja orsakir kais til veðurfars-
áhrifa, svo sem snjóa- og svella
laga, og við hvaða aðstæður kal
myndist af þeim sökum.
2. Hvort eðlisfræðilegt ástand
jarðvegsins, jarðvinnsluaðferð-
ir, þurrkunarásigkomulag rækt
unar, haust- og vetrarvatns
staða í jarðvegi hafa áhrií í
sambandi við kalhættu.
3. Hvort misnotkun áburðar.
svo sem stórir skammtar köfn
unarefnis, og áburðartími, t. d
áburðargjöf seint á sumri milli
slátta, eigi sinn þátt í auknutn
kalskemmdum.
4. Hvort notkun túnanna, svo
sem haustbeit og sláttur síð-
sumars og é hausti, auki kal
hættu.
5. Rannsókn á þoli stofna,
sem notaðir eru í fræblöndur.
Jafnframt verði í tilrauna-
stöðvum /gerðar ræktunartil-
raunir til að leita að þeirii
ræktunaraðferð, svo sem varð-
andi jarðvinnslu, grastegundir
og meðferð landsins, sem bezt
standist gegn kalinu.
Að framkvæmd lokinni, sem
kostuð verði með sérstöku f jár-
framlagi til landbúnaðardeild
arinnar, séu gefnar út niður-
stöður rannsóknanna og leið
beiningar byggðar á þeim.
f greinargerð segir:
Sumarið 1962 voru kal-
skemmdir með mesta móti víða
um land. Kalið — ásamt lágu
hitastigi á sprettutímanum —
olli miklu um það, að heyfeng-
ur það ár var ekki meiri en
raun var á, og bændur því ekki
eins vel undir veturinn búnir
og æskilegt var.
Kal í túnum er því miður
ekki nýlunda. Hvað eftir ann
að hefur það vaidið fjölda
bænda þungum búsifjum. Þarf
ekki að lýsa því nánar, hvílíkt
áfall það er fyrir hvern þann
bónda, sem fyrir því verður.
að meiri eða minni hluti af
túni, sem komið hefur verið
upp með ærnum tilkostnaði.
ber engan ávöxt það ár, sem
kal verður, þótt borið hafi ver
ið á það eins og annað ræktað
land, og er stundum l^ngan
tíma að ná sér aftur. Yfirleitt
standa menn uppi ráðalitlir
gagnvart þessari plágu, þegar
hún skellur á, enda vita menn
ógerlega, af hverju hún stafar,
nema þá í sumum tilfellum,
eða hvaða ráð sé til að hefta
hana eða draga úr henni.
Þó er ljóst, að nýræktir, sem
gerðar hafa verið á síðari ár-
um, hafa minna þol gegn kali
en eldri tún. Veldur þar
nokkru um, að fræblöndur þær,
sem notaðar hafa verið, eru af
erlendum uppruna og þola ekki
allar jafnvel íslenzkt veðuríar
í köidum árum.
Stefna þarf að því að rækta
fræ af innlendum grasstofnum
með það fyrir augum, að á boð
stólum verði grasfræ af harð-
gerðum jurtum, er væru í
senn góðar fóðurjurtir og þol-
meiri gegn kali.
Það er álit flm., að ekki megi
dragast að leggja meiri á-
herzlu en verið hefur á ýtarleg
ar rannsóknir og tilraunir í
því skyni að reyna að finna
orsakir kalsins og þá um leið,
ef unnt er, ráð til að koma í
veg fyrir þær eða draga úr
þeim.
Á það má jafnframt benda,
að kal, jafnvel þótt lítils hátt-
ar sé, getur valdið því, að
sveppir og bakteríur fái að-
stöðu til sýkingar.
Gróður, sem verður fyrir kal
skemmdum, hefur minna þol
gegn sýkingu en hann ell« hefði
haft. Á þessu sviði er líka um
rannsóknarefni að ræða.
Landbúnaðardeildin hefur á
að skipa sérfræðingxun, sem að
rannsóknum þessum ættu að
vinna. En þótt að þeim sé unr,
ið þar, hlýtur að verða af þeim
talsverður aukakostnaður, sem
gert er ráð fyrir, að greiddur
verði úr ríkissjóði.
Tillaga um þetta efni var
flutt á síðasta þingi, en náði
þá ekki fram að ganga.
i
Stofnaö verði til listasafna og
listsýninga utan Reykjavíkur
Þeir Ingvar Gíslason og
Ólafur Jóhannesson hafa
lagt fram þingsályktunar-
tillögu um listasöfn og list-
sýningar utan Reykjavíkur.
Kveður tillagan á um a3
Alþingi k'ósi 5 manna
nefnd til að gera tillögur
um stofnun og starfrækslu
opinberra listasafna utan
Reykjavíkur. Jafnframt
skuli nefndin gera tillögur
í samráði við samtök mynd
listarmanna. hvernig helit
megi stuðla að því, að haldn
ar yrðu fleiri myndlistar-
sýningar u^an Reykjavíkur
í greinargerð með tillögu
þessari segja flutnings-
menn:
Listasöfn eru hvergi til á
íslandi utan borgarmúra Rvík-
ur, en nýgefin gjöf frú Bjarr.-
veigar Bjamadóttur til Árnes-
sýslu er hinn fyrsti vísir sliks
safns. Þetta finnst sumum sjált'
sagt ekki mikilvægt atriði í
framfaraviðleitni landsbyggðar
innar, þar sem rafmagn og
skóla vantar í margar sveitir
auk fleiri nútímaþarfa, en f
annarra augum er tómlæti um
listir og skyld menningarmál
sízt vænlegt hinutn svokölluðu
almennu framförum. Þurfa
verklegar og andlegar framfar-
ir að haldast í hendur, ef ve)
á að vera. Mennta- og mena-
ingarmál eiga því ekki að
gleymast, þegar rætt er um
framfarir í landinu, því að án
menntunar- og menningar-
framfara eru aðrar framfarir
oft innihaldslitlar.
Það heyrir til algerra undan-
tekninga, ef myndlistarmenn
þjóðarinnar sýna verk sín á op-
inberuim sýningum á stöðum
utan Reykjavíkur. Jafnvel á
Akureyri eru myndlistarsýning
ar fágætur viðburður. Þeir fáu
listamenn, sem þar hafa sýnt,
þurfa þó ekki að kvarta undan
því, að sýningar þeirra hafi
ekki, verið vel sóttar. Áhugi er
víða fyrir hendi og fullvíst, að
áhugann má glæða, ef eftir
væri leitað.
Stofnun listasafna utan Rvík
ur þarf að undirbúa svo vel,
að við verði unað um langa
framtíð. Skiptir ekki höfuðmálí
að hraða aðgerðum til þess
eins að ,,gera eitthvað í mál-
inu“, eins og stundum vill við
brrenna í undirbúningi mála.
heldur ber að vanda undirbúr,-
ing sem mest og þá fyrst og
fremst fjárhags- og skipulags
grundvöllinn, sem verður að
vera traustur og veita svigrúni
til eðlilegrar þróunar. Þótt lista
söfn séu stofnuð í sýslu eða
stærri landshluta, þá ber þeim
eigi að síður að vera á ,.lands-
mælikvarða", þau eiga aðeins
að sækjast eftir hinu bezla i
listinni og umfram allt að geía
sem sannasta mynd af listmenn
ingunni á hverjum tíma. En
æskilegt er og raunar sjálfsagt,
að þau sinni einnig sérstaklega
þeirri listsköpun, sem á sér
stað innan hvers safnhverfis.
Mundi þá væntanlega koma í
lj-ós betur en ella, hvers virði
slík list er í raun og veru.
Annað aðalatriði þessarar til-
lögu er, að ráð verði fundin til
þess að fjölga myndlistarsýning
um utan höfuðborgarinnar. Ef
til vill er fjölgun listsýninga
nauðsynlegur undanfari stærri
aðgerða í listamálum landsbyggð
arinnar. Virðist það og tiltölu-
lega auðleyst verkefni. Viða
eru sæmilegar aðstæður til
myndlistarsýninga, og ef þær
væru nýttar sem kostur er,
mætti stórlega fjölga listsýn-
ingum úti um land án teljandi
viðbúnaðar eða kostnaðar.
DD

///''/'.
0TF
V/
fimj
Einangriinargler
Framleitt einungis úr
úrvfii? gleri. — 5 ára
ábyvgft
Pantif timanlega
KorkiÖjan h.f.
Skúlaaötu 57 Sími 23200
VERKSTJÓRAR!
Þar sem samið hefir verið við vinnuveitend-
ur um lífeyrissjóð verkstjóra, frá 1. janúar 1964,
er nauðsynlegt að verkstióiar útfylli umsóknir
um inngöngu í sjóðinn, sem liggja frammi hjá
stjórnum verkstjórafélagar.na um land allt.
Stjórn Verkstjórasambands íslands
Safnaðaríundur (auka aðalfundurj verður haldinn
í Réttarholtsskóla n.k. sunnudag 12. þ.m. að lok-
inni messu, sem hefst kl. 2.
Dagskrá:
1.
2.
3
4.
Kirkjubyggingármá)
Safnaðarmál
Kosningar.
Önnur mál.
Safnaðarstjórnin
TÍMINN, Iaugardaginn 11. janúar 1964