Tíminn - 11.01.1964, Blaðsíða 20

Fámenn er nú orðin fylking
þeiira kvenna og karla, sem í
blóma lífsins og íullri lífsorku,
stéíju á verðinum fyrir rúmum
sextíu árum, eða um aldamótin síð
ustu. Og —þrátt fyrir ægistranga
baráttu, brá þó stundum fyrir
á himni vona þeirra og í dagdraum
um, annarlegum og hrífandi
bjai'ma frá óþokktum degi. Það
kom jafnvel fyrír að þessi bjarmi
varð næstum eins heillandi og
þeir unaðsheimar, sem afi og
amma höfðu stondum lýst svo
snilldarlega fyrir hrifnæmum huga
barnsins. Það kóiluðu þau ævin-
týri Og þau höfðu gerzt einhvers
staðar lengst suður í löndum, þar
sem sólin skein víst miklu heitar,
enda voru þau undur falleg. Þessi
nýi bjarmi var líka áreiðanlega í
ætt við þau. Á>. efa átti hann þó
upptök sín í eldheitum hvatninga-
ijóðum skáldanr.a, sem með réttu
voru nefnd vormenn fslands.
Draumar þeirra um bættan hag og
betri líðan allra landsins barna
liöfðu svipuð áhrif á vonir þeirra
og sálargróður og sólbráð á vor-
degi, eftir iangan og kaldan vet-
ur. Þeir yljuðu inn að hjartarót-
um og þeir lýstu á löngum skamm
degisnóttum. En til þess að slík-
ir draumar yrðu að veruleika,
varð samhugur og samvjnna allra
að beinast að ákveðnu marki. Á
þann hátt, og þann eina hátt, —
tókst bessum öldnu samferðamönn-
um að lifa þau undur, að sjá
.,— stritandi ■- dlar, starfsmenn
glaða og prúða stjórnfrjálsa þjóð
með verzlun ejgin búða“. Fyrst og
síðast var þó e.itt boðorðið, sem
enginn mátti gieyma. Það var „—
að elska 02 byggja og treysta á
Iandið.“
Þeir, sem siálfir hafa ekki
k> nnzt þeim erfiðleikum, sem þess
ir aldamótamenn áttu við að
'tríða í baráttu.ini til sjálfsbjarg-
ar, geta eðlilega ekki gert sér
grein fyrir henr i eins og hún var.
!Engu að síður ættu þó flestir
að fara nærri um þann auð minn-
inga. sem þessir menn og konur
geyrra, þar til yfjr líkur. Þær breyt
ingar, sem orðið hafa á lifnaðar-
'iáttum og starfi landsins barna á
ævií-öngu þeirra, eru langtum
V@ftvans;ðrmn
innar. f slfltu þjóðfélagi ryðja
æsinga- og öfgaflokkar sér auð
veldlega rúm. „Að þekkja fas-
ismann er að fyrirlíta hann“ —
sagði Nordalh Grieg. Að þekkja
hina ýmsu stjómmálaflokka,
gefur unga fólkinu betri mögu
leika á að velja þann flokk,
sem bczt leysir vandamáliu.
EL—JO.
FUF f ÁRNESSÝLU
manna á aðalfund'uim, sumpart
vegna fjarlægðar frá fundarstáð.
Með þessiu er hyggja stjómarinn-
ar að betur náist til félagsmann-
anna, auk þess sem smærri fund
ir verða frjálslegri og stóruvn
gagnlegri til kynningar á þeim
verltefnum, sem félög ungra Frain-
sóltnarmanna vinna að.
f FUF í Ámessýslu eru nú 101
félagsmaður, og hefur félags-
mannatalan vaxið mjög ört síðustu
2—3 ár. Það er von okkar, sem
að þessu félagi stöndum, að það
megi enn vaxa og laða fram nýja
starfskráfta fyrir Framsóknarflokk
inn. Á þessu ári verður félagið 15
ára gamalt. Stofnað þann 11. júní
1949 á Brautarholti á Skeiðum, og
horfum við nú vonglaðir og sókn-
djarfir fram á afmælisárið.
Páll Lýðsson.
fleiri og undursamlegri en á síð-
ustu þúsund árunum. Og þær eru
svo stórbrotna- og ótrúlegar, að
jaínvel allir töfrar Þúsund og
einnar nætur verða sviplitlir við
þann samanburð.
Þessir menn rnuna vel hve hart
þeii lögðu að sér að slá túnin
kargaþýfðu á m- ðan enn var dögg
á jörð. Þeir vissu að fyrr en varði
mundi blessuð sólin, sem óðum
hækkaði á lofti, og sem boðaði
brennandi þurrk, strjúka hana alla
burtu. Þá þurfti helzt líka að vera
búið að mjólVn kvíaærnar, svo
Hann lézt hinr 1. dag nóvember
mánaðar s.l eft.ir meir en sumar-
langa legu Var útför hans gerð
frá Sauðártrókskirkju hinn 9. nóv.
að viðstöddu óvenju miklu fjöl-
menni. Hnnn varð öllum harm-
dauði.
Stefán Vagnsson var fæddur í
Miðhúsum í Blönduhlíð 25. maí
1889. Voru foreldrar hans Vagn
bóndi Eiríksson frá Djúpadal, bróð
ir Símonai í Litladal og þeirra
systkina (Djúpadalsætt), og kona
hans Þrúður Aðalbjörg Jónsdótt-
ir, bónda 1 Miðhúsum, Björnsson-
ar. Eru þe'ta fjolmennar ættir, al-
kunnar og öllum auðraktar.
Stefán lauk gagnfræðaprófi frá
Akureyrarskóla vorið 1910 ásamt
sveitungum sínum, þeim sr. Eiríki
Aibertssyni dr theol. og Erlingi
Stefánssyni, bónda á Víðivöllum
ytri í Fljótsdal. Mun Blönduhlíð
.’iaumast hafa átt í annan tíma á
iið skipa samtímis, öllu meiri görp-
um til náms og afreka, en þeim
félögum þrem.
Næstu árin stundaði Stefán
kennslu á «etrum Árið 1918 kvænt
ist hann Helgu Jónsdóttur, bónda
á Flugumýri, Jónassonar, og fyrri
konu hans Ingibjargar Jónasdótt-
ur. Lifir hún mann sinn ásamt
með fimm börnum þeirra uppkomn
um, þrem dætrum og sonum
tveim. Eru þau systkin samvalin
um mannkosti og prúðmennsku.
Þau hjón hcfu búskap 1920,
fyrsta árið á Flugumýri, hið næsta
í Sólheimum. Þá fluttust þau bú
ferlum á höfuðbólið Hjaltastaði
og bjuggu þar í tvo tugi ára, unz
þau seldu jörð og bú árið 1941
og hurfu ti. Sauðárkróks, þar sem
beimili þeirra stóð upp þaðan —
öllum opið' enu sem fyrr.
Á Hjaltastaðabóndann hlóðuat
átyrgðarstörf. Hann sat í hrepps-
neind, skattanefr.d, skólanefnd, var
allir gætu hjálpað til að koma hey-
inu í þurrkinn heyinu, sem allt
valt á. Þá var sú tíð, að allir urðu
að vinna það, sem orkan leyfði, og
oft meira.
Þessar fáu línur og fátæklegu,
eru tileinkaðar einum úr þessum
hópi. Hann hét Sigtryggur Jónat-
ansson.
Sigtryggur vai fæddur á Húsa-
vík 1. júlí 1871. Foreldrar hans
voru þau hjónjn Jónatan Gunnars
scn cg Ólína Ólafsdóttir, sem þá
bjuggu í Norðarhlíð í Reykjadal.
LTm aldamótin fluttist Sigtryggur,
ásamt Gunnari oróður sínum, sem
vor fimm árunt yngri en hann,
austur í Keldunverfi. Tveir bræð-
ur þeirra, sem upp komust, Óli
og Pétur, fóru ti1 Ameríku.
í Kelduhverfi dvöldu þeir Sig-
tryggur og Gunnar, fyrst á Svína-
dai en fluttu svo að Ási, þar sem
Gunnar fór að búa með konu sjnni
Jónínu JónsdóÞur, sem var systir
Páls, sem lengst bjó á Svínadal.
TJm svipað leyti kvæntist Sigtrygg
ur Guðrúnu Arnbjörnsdóttur frá
Áiskógsströnd. Hún hafði þá misst
fyrri mann sinn Karl Sigurðsson,
af slysförum, fyrir nokkrum árum.
Með honum hafði hún eignazt fjór
ar dætur. Ein dó í bernsku. Önnur,
sem hét Soffía, náðj fullorðins
aldri, en er dáin fyrir nokkru.
Hinar tvær, Elisabet og Karólína,
ctm báðar á lífí
Fvrst vcru( þau Sigtryggur og
Guðrún í húsmennsku í Ási. Síð-
safnaðarfulltrúi Flugumýrarsókn-
ar, deildarstjóri Akradeildar Kaup
félags Skagfirðinga og vann, ásamt
með séra Sigfúsi Jónssyni, kaup-
félagsstjórn manna mest og bezt
að stofnun Mjólkursamlags Skag-
íirðinga. Og enu gerðist sama sag
an, er á Krókinn kom. Auk skrif
stofuvinnu hjá Mjólkursamlagi
Skagafjarðar, sem brátt varð hans
aðalstarf, var hann og kjörinn til
margvíslegra trúnaðarstarfa ann-
a.'-ra. Hann var svo að eitthvað sé
neínt, endurski.ðandi Kaupfélags
Skarfirðinga og Búnaðarsambands
Skagf. Ritari sýslunefndar 1939—
1982; átti hann ómældan þátt í
því að gera sýslufundi að sam-
felldri „sæluviku“, var þá tíðkuð
orða'gleði og yrkingar, er í milli
varð, og ekki sútarlegar allar.
En hér er hálísögð saga og ekki
það, þótt þessi upptalning, af
handahófi ger, beri nokkurt vitni
beim trúnaði, sem maðurinn naut.
Stcfán Vagnsson var um marga
hluti óvenjulegur maður og ágæt-
!ega gerðui. líkemlega jafnt sem
andlega. Hann var meðalmaður á
vöxt, fríður sýnum og bar sig vel,
enda afreksmaður um íþróttir og
aila fimi framai. af árum, en gerð-
ist þungfær nokkuð, er á leið ævi
cg innisetur tóku við. Yfirbragðið
frjálsmannlegt, lundin létt og
h!ý, glettnisglampi í auga, kímni-
bros á vör. Hanu var greindur vel,
fjölgefinn og listfengur, allra
manna fyndnastur, frásagnargáfan
frábær og ósjaldan.þannig beitt, að
það v^r dauður maður, sem ekki
veltist um af hlátri Kímnigáfan
var svo eðlislæg og rík, að hann
skopaðist að vinum sínum jafnt og
þeim, sem fjær stóðu, — og hann
gat brugðið sér ( hvers manns líki
uin róm cg málfar, svipmót og
fas allt. Og allt var þetta eins og
ósjálfrátt, svo eðlilegt og góðlát-
an bjuggu þau í Ásbyrgi nokkur
ár, og síðast á Ingveldarstöðum s.
sveit, þar sem Guðrún dó árið
1916
Þeim hjónum varð þriggja barna
auðið og eru cll á lífi. Elzt er
Gunnína gift Kristjáni Jónssyni,
sem lengj bjó á Vestara-Landi í
Öxarfirði. Þá T’áll bóndi á Sig-
tiini s. sv. kvæntur Sigríði Hinriks
dóttur og Ólína, gift Jóhanni Óla-
syni bílstjóra á Húsavík.
4rið eftir að Sigtryggur missti
konu sína, tóx Karólína stjúp-
dóttir hans að sér húsmóðurstörf-
in. Hún hafði dvalið með móður
sinni til 14 ára aldurs en þá farið
að vinna fyrir sér, hjá öðrum, eins
Og þá var mjog algengt. Næstu
árin þar á eftir dvaldi Sigtryggur
að mestu, með tvö yngri börn sín,
að \si, hjá Gunnari bróður sín
um.
Um 1931 flutrist hann til dóttur
sinnar Gunnínu og tengdasonar að
Vestara-Landi. Þar var hann í 17
til 18 ár, eða þar til hann fluttist
til Páls sonar sins, að Sigtúnum,
um. 1949. Hjá fconum og tengda-
dóttur sinni Sigríði, dvaldi hann
því í 14 ár, eð.i þar til hann var
fluttur í október s.l., inn á Akur-
eyri þar sem fcann dó á Fjórð-
ungssjúkrahúsinu þar þann 17. s.
mán., rúml. 91 ára gamall. Hann
vai jarðsettur að Skinnastað í
Öxarfirði fimmtudaginn 24. s. mán.
Á þessum örfáu merkisvörðum
sest vel, að mörg torfæran hefur
þvergirt veginn, sem Sigtyggur og
Guðrún urðu að ganga.
Sigtryggur var tæpur meðalmað-
ui á hæð, fremur grannvaxinn,
skjotur í hreyfingum, enda létt um
sporið, úrræðagóður, þrautseigur
og úthaldið furðulegt. Hin mikla
þjálfun, við ýmis störf, á vaxtar-
okeiði, hafði eflt hann og stælt,
eins og marga á þeim árum, svo
legt, að fáir þykktust við. Hann
var listaskrifari, teiknari ágætur
og hefði vafalaust getað beitt sínu
óviðjafnanlega skopskyni einnig
á því sviði með eftirminnilegum
hætti, ef iðkað hefði.
Stefán Vagnsson var skáldmælt-
ur í bezta lagi. Stuðlað mál og rím
að lá hontim laust á tungu. Hann
var svo hagur á form, að hættir
voru honum atlír tiltækir. Hann
stráði visuvn og kviðlingum á báða
bóga. Hafa margar af ferskeytlum
hans flogiö um viða vegu. Hitt er
þó miklu meira að vöxtum, það
sem hann 'líkaði ekki og hafði að-
eins fyrir sjálfan sig. Á það var
hann löngum duiur um of. Því að
vist sat hann innar miklu á Braga
bekk en þorri þeirra, er vísur
gera.
Stefán Vagnsson var góður gest-
gjafi. Hann laðaði menn að sér með
glaðværð sinni og góðvild, enda
gestkvæmt löngum á heimili þeirra
hjóna. Húsireyjan kom með kaff-
ib húsbóndinn með hýru „út í“,
e* einhveija átti, — og stofan
kvað við af kátínu og gleði, er
kviðiingar og fögur runnu af vör-
um hans Þar var gott að vera.
Þar gat engum leiðzt.
En þó að gáski og glitrandi
lann lauh mec) ágætum hinni
rni’;_u prófraun. sern bezt dugði
til að bjarga sjalfum sér og öðrum
i iífsglímunni og einnjg lengi gegn
ei!i kerlingu. T vöggugjö fhafði
hann líka hlotið góðar gjafir.
Harn var avallt léttur í lund, oft
með gamanyrði £ vörum, og hafði
mi oð yndi af að lesa og tala um
þau málefni, sem efst voru á
baug' hverju s.inni. Hann hafði
líka ágætt mjnni Söngelskur var
hann enda sjálfui lagviss og hafði
góða rödd. Hann var forsöngvari
í E’narsstaðakiikju, áður en hann
flutti úr Reykiadalnum.
Þegar nann var einn á ferð, eða
gekk við kindu: á vetrum, en það
gerði hann marga áratugi, þá tók
hann oft lagið, sjálfum sér til hug
arhægðar og til að stytta tímann.
Síðustu árin dapraðist Sigtryggi
mjög bæði sjón og heyra. Orkan
þvarr einnig svc hann hafðist að
mestu við í rúrr.inu. f góðu veðri,
sérftaklega á sumrin, fór hann þó
oft í föt, og hallaði sér eða sat úti,
sólarmegin við heimili sitt. Á þeim
stundum reikaði hugur hans löng-
um um lunda minninganna, því
unicaverðu minni hélt hann fram
á yrtu nöf. Útvarp hafði hann allt
af á borðinu v>5 rúmið sitt. Það
var honum tii ómetanlegrar á-
nægju og þó serstaklega eftir að
hann gat ekki lengur lesið. Mikla
’jnun hafði hann líka af því, þeg-
ar ættmenn hr.ns og kunningjar
komu til að spjalla við hann. Og
alla furðaði á því hve mikið þrek
og hugarró hann átti til að bera,
síðustu árin, þ?í sumir dagarnir
virtust fara furðu hægt fram hjá
rúmi gamla mannsins og margar
nætur þó enn hægar. En aldrei
brá fyrir neir.um æðrumerkjum
á Sigtryggi.
Frá þeim stundum, er ég hitti
Sigtrygg, síðustu árin — en þær
klmni væri sá þáttur í fari Stefáns
Vagnssonar, sem hæst bar á „góðra
vina fundi“. þá var hann þar ekki
allur Undir loguðu heitar tilfinn-
ingar og ríkalvara, þóttástundum
mætti virðast, sem nokkuð væri
djúpt á henni. Æringinn var al-
vörumanninum opinskárri.
Stefán Vagnsscn unni þjóðleg-
um fróðleik um annað fram, eink-
um þeim, rem tengdur var mönn-
um og atburðum Þar var hann vel
heíma og ritað: sitthvað um þá
hluti þótt eigi birti nema fátt
eitt. Hann var rótgróinn sveita-
maður alla ævi, Blöndhlíðingur
íyrst og írems+ Hef ég engan
þekkt, er meiri 'æri unnandi sinn
ar sveitar — og hryggur hvarf
hann, fimmtugur maður, úr faðmi
hennar. Eg hygg raunar, að þau
umskipti hafi reynzt honum hag-
stæð „eftjr atvikum", en ekki hug-
Ijúf að sama skapi.
Eigi var Sterán annmarkalaus
fremur en aðrir Sumir töldu á
bresta he'.isteypta skapgerð. Ekki
var sá dómur alls kostar réttur.
En maður með gáfnafari Stefáns
Vagnssonar, sem um sumt var
næsta sérstætt og óvenjulegt, hlýt
ur rtundum að verða fyrir nokkr-
.um misskilningi Eg þekkti hann
allt írá barnæsku og skildi hann,
að ég ætla til nokkurrar hlítar.
Og mér þótti vænt um hann. Hann
var gæðadrengur; trygglundaður,
óeigingjarn hjartahlýr; hverjum
manni geðfelldur Eigi bárum við
alltaf gæfu til samþykkis. Um mik
í’sverð mái var öjúpstæður ágrein
iagui. En eigi náði slíkt að varpa
skugga á vinátci; okkar og frænd-
seroi. Var tað vafalaust honum
meir að þakka cn mér. Fyrir það
á ég honum ómældar þakkir að
gjaJda.
Með Stefáni Vagnssyni er geng-
inn einn sá maður, sem ekki líður
úr minni. Eg te: mér það til gild-
is, að hafa átt hann að vini ævi-
lanet. »
Frú Helgu og börnum þeirra
^vottum við hjónin djúpa og ein-
Jæga samúð
30. nóv 1963.
Gísli Magnússon
120
T i MIN N, laugardaginn 11. janúar 1964