Tíminn - 26.02.1964, Blaðsíða 9

IVAR ORGLAND:
VALLDALEN
Der sytten smá stplar det iandet dei spkkjer
í fjellstilla lág, for augo hans ned
og vandraren enno og gravlegg i von om
eit fredsrike ság det vatnet skal gje.
med grasgrpne vollar
í solefallseld, Di ritar han, Valldal,
fiftr vatnet snart over i minnet ditt drag.
kvart bloroetjeld. Sov draumfylt i fred
i din fjellsarkofag.
No sfcal det bU velstand Nár vatnet har lagt seg
der f0r det var smátt. Og gamle mor Lykle kan kvila for godt og sn0en ligg kvit, mun gl0ymska ha l0ynt dei som s0kkte deg dit.
Men vandraren ottast ein tale sá djerv. Kva verd har det nye mot dalen, som kverv? Men g0md vil du liggja i vandrarens hug med alt det som eingong han lokka og drog til grasgr0ne vollar
Han stoggar 1 vemod. i solefallseld,
Alt lyftest í glans.
S«n draum vil det leva og spegla den heimen
i lengslene hans, som aldri vert seld.
SLIPPINA BIIRT
BETRIAFGREIDSLU
GB-Reykjavík, 22. febr.
Á meðal þeirra mála, er rædd
voru á síðasta borgarstjórnar-
fundi, var tillaga um aukningu á
bryggjurými í höfninni o. fl.
Flutningsmaður, Guðmundur
Vigfússon, fylgdi henni úr hlaði.
Kvað hann hafnarframkvæmdir
hafa verið sáralitlar upp á síð-
kastið, og væri þó brýn nauðsyn
á að aðhafast eitthvað til að ráða
bót á höfninni. Væri óverjandi
að Láta skipaverkstæðin, Slippfé-
lagið og slipp Daníels Þorsteins-
sonar enn búa að talsverðu svæði
í höfninni, sem sjálfsagt væri að
nota beint í þágu hafnarinnar og
bryggjugerðar. Þyrftu bæði þessi
fyrirtæki að fara burt, en þó ekki
fyrr en borgin hefði séð þeim
fyrir öðru og hentugu athafna-
svæði. Annað, sem G.V. minntist
á, var skortur á bílavogum við
austurhöfnina, og minntist þeirra
málaferla, er einn útgerðarmaður
fór í við hafnarstjórnina vegna
þess mikla aukakostnaðar, sem
það olli honum að verða að aka
öllum fiskaflanum, sem skipað
hafði verið upp í austurhöfninni,
alla leið í vesturhöfnina til að láta
vega hann.
Borgarstjóri svaraði flutnings-
manni, taldi enn möguleika til
bryggjugerðar í vesturhöfninni
hjá Faxa-verksmiðjunni, einnig í
krikanum hjá Fiskiðjuverinu og
Hraðfrystihúsinu, en þó væri ekki
hægt að ráðast í bryggjugerð þar
á meðan slippur Daníels Þor-
steinssonar flytti sig ekki burt.
Og nú hefði hafnarstjórn ákveðið
að framlengja ekki lóðaleigu
handa fyrirtækinu, sem nú rynni
út. Sama væri og til athugunar
gagnvart Slippfélaginu, er lóða-
Leigusamningur þess væri á enda.
Þá sagði nokkur orð borgarfull-
trúi Þórir Kr. Þórðarson, kvaðst
samþykkur mörgu, er flutnings-
maður hefði sagt í ræðu sinni,
bernti þó á það, að máske mundi
það hafa sína kosti, að ekki væri
búið að ganga • endanlega frá
bryggjusmíði í höfninni, með til-
liti til þess, að margar nýjungar
væru að koma fram í uppskipun-
artækni, sem hentugt mætti þykja
að hafa hliðsjón af þegar nýjar
bryggjur yrðu byggðar.
Loks tók til máls borgarfull-
trúi Björn Guðmundsson. Taldi
hann ekki nema eðl'ilegt, þótt
þröngt væri nú orðið í höfninni,
sem þegar væri hálfrar aldar
gömul, og enn í dag gegndi hún
þrenns konar hlutverki. í fyrsta
lagi væri hún kaupskipahöfn, mið-
stöð verzlunarflutninga milli
l'anda og strandsiglinga. Jöfnum
höndum væri hún útgerðarhöfn
fyrir fiskiskip af öLlum stærðum,
allt frá togurum og niður í
minnstu trillubáta. Loks færu þar
enn fram skipaviðgerðir á flestum
stærðum skipa. Því lægi nærri að
spyrja, hvort höfnin væri full-
nýtt, eða hvað væri til úrbóta.
Þegar litið væri á þessi þrjú verk-
efni, sem hafnarrýmið væri fyrir,
væri skynsamlegast að flýtja
skipaviðgerðirnar, þ.e. slippina,
burt úr höfninni og þá líklega
helzt inn í Sundahöfn. Taldi Björn
tvímælalaust, að stefna bæri að
þeirir lausn sem fyrst. Einnig
bæri að athuga gaumgæfilega,
hvort ekki væri hægt að stækka
1 núverandi höfn, eða a.m.k. af-
greiðslumöguleika hennar, skapa
skilyrði til að flýta afgreiðslu í
höfninni, miða að því að milii-
landaskipin gætu fengið af-
greiðslu á 1—2 dögum. Uppskip-
unarskilyrði hér væru mjög frum
stæð og væri tími til kominn að
nota færibönd við uppskipun eins
og tíðkaðist erlendis.
Tillögunni var loks vísað til at-
hugunar hafnarstjórnar.
IVAR ORGLAND
Orgland yrkir á. En ekki kemur sá
skilningsskortur mikið meir að
sök en mér komu t. d. vanskilin
fornyrði í íslendingasögum, þeg-
ar ég barn að aldri drakk þær
í mig mér til yndis og nokkurs
þroska, án þess að missa af
nokkru, sem verulegu máli skipti.
Sannleikurinn er sá, að nýnorsk-
an er myndauðug, en um leið
kjarnmikil tunga, sem felur í sér
mikið af krafti fornmálsins. Hún
lumar á sæg fornyrða, nokkuð
breyttra, sem ekki er að finna í
nútímaíslenzku. Nýnorskan hefur
þannig reynzt fastheldnari á sum
verðmæti en jafnvel „ástkæra, yl-
hýra málið“, sem Jónas Hallgríms
son kvað „allri rödd fegra“.
Kostir bókar Orglands eru marg
ir. Eg nefni fyrst þjóðlegan tón
hennar, er minnir bæði á Harðang
manni er eiginlegt og líklega
hollt.
Bak við þessi Ijóð býr þung lífs
reynsla skálds, sem hefur orðið
fyrir vonbrigðum af mönnunum.
Sem bót við því böli leitar hann
til hörpu sinnar eða fiðlu, á vit
fjalls og foss, þjóðsögu eða goða-
fræði og inn í hvelfingu kirkjunn
ar, sem stendur alltaf opin með
fagnandi ljósum og býður hann
velkominn.
ívar Orgland er fastheldinn á
forn verðmæti, jafnt andleg sem
efniskennd. Skáldið ann landi
sínu og þjóð, arfleifð hennar og
minningum, dáir þolgæði, mann-
dáð, tryggð og trúmennsku kyn-
slóðanna, túlkar samband nútím-
ans og fortíðarinnar og víkur að
skyldum vorum við framtíðina.
Annars vegar eru ljóð þessi
A5 klæða landið
Ivar Orgland: Jþrannatten.
Fonna forlag, Oslo, 1963.
Komin er út á vegum Fonna
forlags í Oslo ný Ijóðabók, J0r-
annatten, eftir ívar Orgland, fyrr-
um sendikennarar í norsku við Há
skóla íslands. En Orgland er mörg
um íslendingum að góðu kunnur
fyrir þá kennslu og fleiri störf,
ekki sízt þýðingar íslenzkra Ijóða
á nýnorsku, svo og fróðlega bók
um Stefán frá Hvítadal, sem Menn
ingarsjóður gaf út í fyrra. Hitt
vita færri og viðurkenna, að Org-
land er hugkvæmt, listrænt og
skapandi ljóðskáld. Þess sáust þó
þegar merki í fyrstu ljóðabók
hans (Lilje og sverd, 1950). En
síðan hún kom út, hefur Orgland
mikið þroskazt, bæði að frumleika
og formsnilld. Ljóð hans hafa
dýpkað, fengið meira flug og fág
azt við aukna lífsreynslu og þá
eldraun, sem hann hlýtur að hafa
gengið í gegnum við þýðingarn-
ar. Með þessari síðustu bók hefur
ívar Orgland tryggt sér virðulegt
sæti á Braga bekk, enda hefur
hann aldrei áður gert svo vel sem
nú.
Orgland segir mér í bréfi, að
bókarheitið Jþrannatten sé nafn á
fjallshnjúk á Þelamörk í Noregi.
Annars hefði ég ekki skilið það.
Játað skal og, að fleira í bókinni
hefur vafizt fyrir mér að skilja,
enda þótt ég telji mig vel læsan
á bókmálið norska. Svo mikill er
munur þess og nýnorskunnar, sem
ursfiðlu og íslenzkt langspil, enda
eru auðsæ þau áhrif, sem skáld-
ið hefur orðið fyrir, jafnt af
norskri þjóðtrú og tónlist sem ís-
lenzkum skáldskap og söngmennt,
en hvort tveggja eru að sjálfsögðu
greinar á sama stofni. Per Sivle og
fleiri norsk skáld orkuðu á Stefán
frá Hvítadal á sínum tíma, en svo
orka þeir Stefán, Davíð og jafn-
vel fleiri íslenzk nútímaskáld á
Orgland, án þess að nokkurs stað-
ar verði þó vart við stælingu.
Svona einkennileg geta víxláhrifin
verið í bókmenntunum. Það er því
engin tilviljun, að mörg yrkisefni
Orglands eru skyld yrkisefnum
áður nefndra skálda, og að hon-
um verður víða gripið til fiðlu-
og strengjalíkingarinnar í þessari
ósviknu bók.
Skáldið ryður sér brautir sjálft,
en fer ekki troðna slóð. Hann læt-
ur ekki heldur tízkuna ráða efnis-
vali eða formleysu, eins og móð-
ins er. Flest eru kvæði hans fest
í formsins bönd, eins og Einar
Benediktsson komst að orði og
margir telja, að Ijóð eigi að vera.
Orgland er trúarskáld, í trássi við
samtíð og tízku. Meðal yrkisefna
hans eru kirkjur og helgir dómar,
gæddir lækningakrafti. Krossar og
kirkjuljós hafa löngum veitt svöl-
un harmandi hug. Og því skyldu
þau þá ekki geta gert það enn?
Skáldið er gætt lotningar- og tign
unaranda, eins og mörgum lista-
þrungin söknuði yfir hinu liðna,
er þó aldrei þrotnar, sem Grím-
ur kvað, Thomsen, og aldrei verð-
ur selt, hins vegar tilhlökkun og
tiibeiðslu á vegum hins lítt þekkta
og ókomna, sem auðvitað deyr
ekki heldur. Orgland er því róm-
antískt skáld, gagnstætt öllum og
öllu, sem verðandinni heyrir til.
Það er einkar hressandi tilbreyt
ing í raunsæi þessarar bersöglis-
og efnishyggjualdar að fá í hend-
ur bók sem Jprannatten. Það er
vel til fundið að kenna hana við
hnjúk. Hún minnir á gróið fjall,
vafið bláma fjarlægðar. Sbr. hin
mörgu þjóðsagnaminni, streng-
leika og annað, er bendir yfir
hversdagsleikann. Hún er eins og
dálítil grænleit hæð, sem vindar
og gróðrarskúrir leika um.
Eg vil ekki staðhæfa, að ívar
Orgland sé óskeikull í smekkvísi
eða hagleik við ræktun þessa núps
er hann segir, að sé á fósturjörð
sinni í Þelamörk. En hann gerir
það af svipuðum vorhug og landi
hans Björnsterne Björnson, lýsir,
þegar hann lætur, í upphafi sög-
unnar Árna, eininn öðlast þá hug-
sjón að klæða fjallið og fá fur-
una, lyngið og björkina í lið með
sér. Og hin síðast nefnda segir:
„Það er sálubót að þessu.“
Svo sem einirinn hjá Björnson,
hefur Orgland einnig klætt sitt
fjall. Og ég get sugt eins og björk-
in: Það er sálubót að þessu.
Þóroddur Guðmundsson
EFTIRPRENTANIR
FB—Reykjavík, 24. feb.
Þýzk-íslenzka menningarfélagið
opnar á fimmtudaginn sýningu á
málverkaeftirprentunum verka,
sem eru geymd í hinu fræga lista-
safni í Dresden. Sýningin verður
opnuð kl. 5 á fimmtudag og stend-
ur í fjóra daga. Allar eftirprentan
irnar er til sölu.
Málverkaeftirprentanir þær,
sem hér um ræðir, hefur menning
arfélagið fengið frá systurfélagi
sínu í Austur-Þýzkalandi. Er nú
ætlunin að sýna þær almenningi
en einnig verða þær til sölu, en
ágóðinn rennur til félagsstarf-
seminnar.
Eftirprentanirnar eru 30 tals-
ins, og eftir ýmsa hinna gömlu
meistara eins og t. d. Degas,
Gauguin og- marga fleiri.
BREIÐUVÍKINGAR BLOTA ÞORRA
ÞG-Ölgeldum II., 25. febr.
Laugardaginn 1. febrúar, efndu
íbúar Breiðuvíkurhrepps, til miT"
ills mannfagnaðar og buðu til sín
öllum StaðarsveUungum,sem að
beiinan máttu komast, og sóttu á
miUi 80 og 90 Staðsveitungar
Breiðvíkinga heim.
í upphafi samkvæmisins var
setzt að matarborði, hlöðnu ís-
lenzku kjarnmeti og v-oru matnum
sannarlega gerð góð skil.
Þá hófgt hin fjölbreytta dag-
skrá með margs konar skemmti-
efni. Voru öll atriði samin, Leikin
og flutt af heimamönnum af mik-
illi hugkvæmni og leikni. —
Vakti þetta allt óblandna gleði
samkomugesta, sem undu sér að
lokum við dillandi dans fram á
morgun næsta dags.
Alls sátu sámkomu þessa á
þriðja hundrað manns og komu
margir um langan veg m.a. all
margir Staðsveitungar, sem stadd-
ir voru í höfuðborginni.

Leo von König Kathe Kolllwitz
Eftirprentun á sýningu Þýzk-íslenzka menningarfélagsins.
T í M I N N, miSvikudaglnn 26. febrúar 1964 —
9