Alþýðublaðið - 24.12.1952, Blaðsíða 20

18 ^ JÓLAHELGIN ^ ^
Brynjidfur sá, er Ólaíur nefnir
hér og miklu víðar í dagbókum sín- .
um, var Brynjúlfur Kúld, sonur
Luríðar Sveinbjarnardóttur Egils-
sonar og Eiríks Kúld prófasts í
Stykkishólmi. Var Brynjúlfur vel
gefínn'pirtúr_og hneigður til skáld-
skapar, þótt minna yrði úr en efni
stóðu til.
Ifinn 27. anríl 1882 segir Ól'afur
Dávíðsson í dagbókum sínum, að
Brynjúlfur Kúld hafi kornið og lán.
að sér „Bækr“ sínar til yfirlesturs.
Virðást það hafa verið minnisblöð
Br.vnjúlfs og athúeanir um bækur
bær, er hann hafði lesið. „Þar er
þetta,“ segir Óiafúr:
• ,Það er langt frá því, að ég álíti
..H. Drachmann lanebezta skáld, sem
uppi hefur verið. en hann er mitt
iangkærasta skáld, os ég á homrni
mikið að þakka, því hann befur
kennt mér að meta ina realistiskri
bókmenntastefnu eins og hún á skil-
ið. og bó að augu mín hefðu líkleea
onnazt fvrr eða síðar, þá er óvíst
að ég hefði svarizt úndir ið realist-
iska merki svona fljótt, of 'ég hefði
, ekki hitt á Tfolger Draehmann,
þf-nna einkennileaa, yndisfagra Sæ-
vald. þenna skáldjötun, þenna drott-
in allra danskra realista.“
Þeir vinirnir, Brvnjúlfur Kúld og
Ólafur Davíðsson, höfðu jafnvel ver-
ið með ráðagerðir uppi um að
hjeypá af stokkunum tímariti, er
færi í hina realistísku stefnu. Ólafur
ritar í dagbók sína 28. ápríl:
„Var hjá Brynjúlfi........ Rædd-
um um hve nauðsynlegt væri að gefa
út tímarit, er fylgdi fram frjálslynd-
um og nýjum skoðunum cg fræddi
íslendinga um ýmsar andans hreyf- ’
ingar úti í heiminum, er dagblöðin
dræpu ekki á. Tímarilið yrði að vera
nokkuð „oppositionelt11, en hvað
væri fegurra en að leggja sig í söl-
urnar fyrir framfarirnar. Við hálf-
sömdum með okkur að gefa slíkt
tímárit út. Má vera að verði af því.“
En svo kom „Verðandi". Ég get
ekki stillt mig um að birta hér þann
hluta dagbókar Ólafs, sem fjallar
um fyrstu kynni hans af ritinu. Þar
eru einnig bollaleggingar um hið
fyrirhugaða tímarit þeirra Brynjúlfs.
— Jónas langi, sem dagbókin nefnir
svo, var Jónas Jónasson, síðar pró-
fastur á Hrafnagili. — Jón Þorkels-
son er J. Þ. síðar þjóðskjaíavörður.
G’ísli er Gísli Guðmundsson frá
Bollastöðum, mikill efnismaður; dó
ungur.
„2. maí, þriðjudagur. Póstskipið
kom. .... Fór til Jónasar langa.
Hann gaf mér ágætan þýzkan kata-
log frá Rudolplii. Þar sá ég og Verð-
andi. I£g greip niður í hana og varð
strax bráðskotinn í kvæðunum eftir
Ilannes Hafstein. Til Brynjúlfs. Við
Einar Hjörleifsson 2.4 ára.
töluðum um tímarit það, sem oss
hafði komið til hugar að gefa út.
Nú hefðu stúdentar ytra orðið fyrri
til. með Verðandi. Hvort ættum við
heldur að reyna til að renna saman
við þá, eða halda fyrirtæki voru
'fram. Okkur hefði hugkvæmst, að
drepa á ýmisleg nútíðarmál, og
jafnvel vísindi, en það liti svo út,
sem þeir ætluðu eingöngu að binda
sig við skáldskap. Við hugðum ann-
ars, að tvö rit frá stúdentum mundu
ganga út, og væri aldrei of mikið af
inú góða. Þá ræddum við um það,
hvort við ættum að vera tveir einir.
Það varð niðurstaðan, að við skyld-
um reyna að fá Gísla og Jón Þor-
kelsson í félag við okkur og stefna
þeim til Brynjúlfs kl. 8, Gjört. Svo
leit út sem Jón vildi hafa ritið frem-
ur vísindalegt en vekjandi. Hann
vildi og taka Eoga [Th. Melsted] í
félagið. Gísli íagði lítið til. En skocV
an Jóns (ef þetta var sannarleg skoð-
an hans) var á móti hugmynd okkar
Brynjúlfs. Við höfðum hugsað oklc-
ur að hafa tímaritið mest vekjandi.
Það átti að draga taum frelsis ög
framfara. Það átti að drepa niður
takmörkun (Bornerthed) og taka
frjálslyndar greinar um trúarbrögð,
félagsmál o. fl„ sem varla gæti kom-
izt að annars staðar. Aft.ur var okk-
ur ekki um að það tæki. þurrar vís-
indalegar ritgjörðir, sem.-gætu kom-
izt að annars staðar. Niðurstaðan
varð engin nema sú, að vér fjprir
vildum gj.arna koma ritinu á gaoff-
Ég stakk svo upp á því við Brynjúlf.
að ritið skyldi heitá „Já og nc»“<
Hann féllst á það.“ .
Ólafur minnist á „Verðandi'1 1
bréfi til föður síns, séra JDgvíðg
Guðmundssonar, dagsettu 6. rnai
1882. Þar segir:
„Póstskipið kom og með „Verð-
andi“. Það er skáldritasafn. gefið ut
af fjórum sfúdentúm. Hannes Haí"
st.ein. er einn heirra. „yerðandi, ‘ cr
öðruvísi en aðrar bækur, sem
hafa út nýlega. Það er dálítið ai
lífi og due í henni. Það er ekki vellu-
legt smjaðursbragð að henni, eins og
möaum af þéssum há-ídealisku
skáldritum, sem skáldin eru að
oss á um þessar mundir.“ — Sioar
í bréfi þessu ræðir Ólafur um nau' -
syn þess, að geía út tímarit, sem
„kynnti oss ýmsar félagslegar (s >-
síalar) og andlegar hreyfingar, sem
fara fram úti í umheiminum.11
að
6.
Ekki verður annað sagt en ^
„Verðandi11 væri allvel tekið 1.
lenzku blöðunujn. Fyrstur reið P
á vaðið Jónas Jónasson Erg§j8& ö
nemi, síðar prestur á HrafnagU1-
Ritar hann í „ÞjóSótF' 24.
0. júlí langa grein um ritið og
á það miklu lofsorði. Mihnir ' ,
fyrst á bað, að fyrir meira eú .
um hafi tveir íslenzkir stúden ai
Kaupmannahafnarháskóla ge 1 „
gott og fjörugt rit, þar sem “
fari var, en síðan hafi
stuna né hósti frá háskolasja
um fyrr en nú, er „Verðandi em
Þessu næst kveðst höfundur ætla
að verja nokkru rúmi til a'o gera
grein fyrir realismanum, hinm nyju
stefnu í bókmenntalífi Norðurlanda,
þar eð rit þetta beri hennar öll
merlti. Reynir hann síðan að ákveða,
20