Vísir - 22.12.1952, Blaðsíða 8

$
JÓUA'BLA# VÍSlS-r '
veg
hann átti eitthvað smávcgis hja
•Grírni. Eg vár 'senður til þéss
sð sækja hestinn, óg átti að fá
Grími 40,00 kr. um leið. Þegar
«eg hafði greitl féð, vék Gríinur
onér afsíðis og sagði glaður í
Tforagði: „Eg vil, að þú takh
*eftir því, drengur ipinn, hvei j i
ridrengilega það var gert af föð-
iue þínum, að senda mér greiðs'
Jþessa, þótt eg skuldaði honum
rnokkuð áður.“
Gestrisinn var Grímur og
Tjbótti hann því góður heim að
:sækja. Þegar Skerjafjörð lagði
Á veturná, var oft fanð ýmist
rgangandi eða ríðandi til Bessa-
:staða. Grímur var einhver allra
lærðasti maður landsins á sín-
rum tíma. Fornmálin, grísku og
Jatínu, kunni hann til hlítar og
..eins frönsku, ensku, þýzku og
TNorðurlandamál. Útlendir gest-
Sr komu oft að Bessastöðum, og
~var það bæði þeim og Grími til
rmikillar ánægju. Luku þeir
upp einum munni um það, að
cóvíða væri meiri andlega
:menningu að finna en á heimili
TBessastaðabóndans. — Eg les
rskáldskap Gríms enn í dag mér
rtil mikillar ánægju. Finnst mér
ihann vera íslenzkasta skáldið,
asem við eigum, aldrei myrkur í
análi, en kjarnyrtur með af-
forigðum. Vert er að minnast
jþess, að Grímur varð fyrstur
jmanna til þess að benda á fram-
rúrskarandi snilld H. C. Ander-
rsens.
35r.
Þórarinn vildi ekki
græða á tá og
fingri.
Milli Reykjavíkur og Bessa-
.-staða bjó á þessum árum sr.
ZÞórarinn Böðvarsson í Görð-
ium. Grímur og Þórarinn voru
■óvinir, en ekki veit eg, hvernig
:á því stóð. Þórarinn var stór-
;gerður og reiddist öllum, sem
:íóru til Bessastaða, án þess að
Tlcoma við hjá honum. Man ég,
:að pabbi kom alltaf við hjá
presti, þegar hann átti leið til
TBessastaða. Sr. Þórarinn var
raiokkuð sérkennilegur maður
<en mesti höfðingi að vallarsýn.
TÞegar hann kom til Reykja-
“víkur, gekk hann alltaf í lafa-
irakka, og í hendi hafði hann
.staf úr íbenviði með fílabeins-
ihandfangi. Sr. Þórarinn kom til
Garða, sem var eitt fátækasta
Tbrauð landsins, úr einu hinu
nefnaðasta. Þegar hann var
spurður að því, hvers vegna
:hann hefði flutt úr svo ágætu
Tbrauði, sagði hann: „Fyrir vest-
;an græddi ég á tá og fingri, að
Thverju sem ég gekk. Eg var þá
Siræddur um að fjandinn færi
.■að sækja mig, svo að eg fói í
íátæka brauðið hérna í G : ð-
?xm.“
★ ★ ★
I Eg á ekki margar minningar
frá skólaárum mínum. Leið
mér ekki meira en svo vel i
akóla, og kennslan fannst mér
ekki sérlega beysin. Að undan-
.skildum Birni M. Olsén, 31 iar
.Irektor og prófessor, sem var
Tkennari af guðs náð, held eg að
Efoinir kennararnir hafi verið á
rangri hillu við kennslustórf.
Jlalldór Kr. Friðriksson var
;yfirkennari, og kenndi bæði ís-
’lenzku og þýzku. Mun ha.rn
ífoafa verið vel að sér í báðum
málunum, en hann var stirður
Við kennslu, svo að hún kon
-fckki að eins miklu haldi, og
Við héfðí 'niátt búást ■ sánian-
bdrið við þekkingu' m'ái'rnsins.
Halídóf var ' ffamúrskáiá'rdi'
ráðvandur og samvizkUsáihiu
.maður. Öll árin, sem eg var í
skóla, gætti hann áhalda skci-
ans og gekk þá afar ríkt eftir
því, að piltar bættu skemmdiz,
er einhverjar urðu, en gat tiins-
vegar ekki dulið ánægju sír.a,
ef forðað varð óhöppum. Man
eg sérstaklega e'ftir einu slíku
atviki.
Hann lét sér ekki,
bregða, þótt honum
væri gerður grikkur.
Einhverjir gárungar no .ðu
fundið upp á því, að fí“ycja
vatnsflösku út um gi igga.
Höfðu þeir einu sinni fleygt
henni tómri, en hún hafði ekki
brotnað, og nú átti að reyna að
fleygja henni fullri af vatni.
Þegar strákar sáu, að Halldór
Friðriksson var að koma yfir
skólabrúna, voru tveir gluggar
opnaðir, og stóð maður með
flöskuna reidda í öðrum, en í
hinum stóð annar sem kaila. '-
,,Hæ, sko, hann ætlar að fleygja
vatnsflöskunni út um glugg'-
ann!“
Piltarnir, sem voru að koma
úr mat, námu óðar staðar og
gláptu undrandi á silfurgljá-
andi flöskuna, sem srierist hvað
eftir annað í sólskininu, áður en
hún skall á blettinum, án þess
að brotna. Halldór yfirkennari,
sem tók öllu slíku með mestu
ró, lét heldur ekki á neinu bera,
nema hvað þeir, sem næstir
honum voru, sögðu að glaðnaö
hefði yfir honum, þegar hann sa
að flaskan var heil.
Aðeins tvisvar sinnum ætiuðu
gárungarnir að leika á Halldór,
en hann tók því í bæði skiptin
svo vel, að það var ekki reynt
frekar. Þegar Halldór ko ri írá
morgunverði og hóf kennsíu á
ný, var hann alltaf vanur að
hella vatni i glas, svo ao það
væri fullt að % hlutum og
drekka það í einum teyg. Einu
sinni var flaskan fyllt af
brennivíni, og hlökkuðu nú all-
ir til að sjá, hvernig Halldóri
yrði við. Þetta fór allt öðru
visi en ætlað var. Halidór hellti
% í glasið að vanda og drakn
úr því eins og ekkert hefði
skorist. Gat hann þess hvorki
þá né síðar, hvort honum he±ðu
líkað skiptin vel eða illa. Við
strákarnir skömmuðumst okk-
ar, og það var allt, sem við
höfðum upp úr þessu.
í annað skipti höfðu strák-
arnir náð í aumingja og fylli-
raft, sem kallaður var Jón
sinnep, og sett hann í horn-
skápinn í stofunni. Nú hófst
kennslan hjá Halldóri og var
þá eftirvæntingingarfull þög-n i
bekknum. — Leið svo hálf
kennslustund,' áð ekkert heyrð-
•ist í Jörii og voru ;það mörgum'
sár vonbrigði, ef hann léti ekki
til sín heýra. Allt í einu kvað'
við ámátlegt söngl úr klæða-
skápnum, og brostu þá piltar í
kampinn. Halldór gekk þegar
að skápnum, og opnaði hann.
Þegar hann sá Jón, sagði hann:
„Nú, ert það þú, greyið mitt?
Eg skal fylgja þér út.“ Þetta
gerði Halldór, og hélt síðan á-
fram.kennslunni, eins og ekkert
hefði í skorist. Þetta tvennt
varð til þess að við dáðumst að
gamla manninum, og létum
hann alveg.í ffiði eftir .þetta.
Pilturinn var fljótari,
og þá var rektcr
seinni.
Jón Þorkelsson var rektor á
þessum árum. Öllum þótti
vænt um hann, og vildu ekkert
á hlut hans gera, þótt við gæt-
um ekki varist því, að brosa
að barnaskap hans við og við.
Reykingar voru þá bannaðar í
skólanum, en rektor virtist ekki
taka mikið eftir reyk, ef hann
sá enga pípu. Einu sinni mætti
hann Jóni Blöndal — síðar
lækni í Borg%rfirði — með
pípu í munninum. Rektor ætl-
aði að taka af honum pípuna,
en þá tók Jón á rás og hljóþ í
kringum skólann með rektor á
hælum sér. Brátt dró þó sundur
með rektor og Jóni, og komst
rektor aldrei að því, hver pípu-
garpurinn var, en þegar hann
fór að segja kennurunum sög-
una, komst hann þannig að
orði: „Af því pilturinn var fljót-
ari, þá var ég seinni!“
Einu sinni hafði einhver
kunningi rektors gefið honum
mjög vandaðan hnakk. Veit ég'
ekki, hvernig á þeirri gjöf stóð,
því að rektor fór aldrei á hest-
bak. Nokkru seinna vildi rektor
selja hnakkinn, gerði boð efth’
einum bezta söðlasmið bæjar-
ins, og spurði, hvort hann vildi
kaupa gripinn. Söðlasmiðurinn
tók því líklega og spurði um
verðið.
„Þrjátíu krónur“, sagði
rektor, en hnakkurinn var
minnst 200 króna virði. Ætlaði
söðlasmiðurinn að fara að hafa
orð á því, þegar rektor greip
fram í og sagði: „Þú færð
harin ekki eyri ódýrari".
Fór söðlasmiðurinn þá með
hnakkinn, og þóttist að vonum
hafa gert einstaklega góð kaup.
Konungur óttaftist, að
ræðumaftur mundi
detta dauður niður.
Faðir minn var óvenjulega
föngulegur maður, bæði stór
vexti og fríður sýnum og
rammur að afli. Matthias
Lgelund, búgarður Jóns Sveinbjörnssonar.
Jochumssori sagði, áð pabbi 'og
Bergur Thörbefg, síðar- laftds-
höfðingi, héfðu . vefið 'gl'æsileg-
ústu' meririirnir meðal íslend- -
inga í Kaupmannahöfn á þeifn.
árum, er þeir stunduðu nám þar.
Rétt áður en konungur kom árið
1874, var pabbi skipaður bæj-
ai’fógeti í Reykjavík og auk
þess sýslumaður í Gullbringu-
og Kjósasýslu. Hilmar Finsen
var þá landshöfðingi, og átti að
taka á móti konungi. Hilmar
fór um. borð í konungsskipið,
en sagði aðuf. við föður minri;
að ef konungur sleppti sér ekki
i land, yrði hann að taka á móti
konungi með ræðu.
Nú hafði það viljað til í Fær-
eyjum, að sá sem átti að taka á
móti konungi með ræðu, datt
dauður niður Konungi hafði orð
ið svo mikið um þenna atburð,
að hann vildi enga móttöku-
ra^ðu í Reykjavík. Hilmar Fin-
sen sagði þá lconungi, að sá,
sem settur væri til ræðu-
mennskunnar, myndi áreiðan-
lega slá dauða sínum á frest,
unz henni væri lokið, og skyldi
konungur vera ókviðinn. Loks
varð úr, að landshöfðinginn fór
í land, og tók hann síðan á
móti 'konunginum.
Aðrar þjóðir höfðu sent mörg
herskip til heiðurs Kristjáni
konungi IX. og var faðir minn
hræddur um, að ef allar á-
hafnirnar fengju landgöngu-
leyfi, myndu ólæti af hljótast.
Lögreglan í Reykjavík var fá-
menn þá, aðeins tveir menn,
Jón Borgfirðingur og annar
maður til. Var þá ekki um ann-
að að géra en að leita aðstoðar
hjá áhöfn danska herskipsins,
sem lá á höfninni, ef þess gerð-
ist þörf, og var fastmælum
bundið, að faðir' minn skyldi
draga ákveðinn fána að hún,
ef á þyrfti að halda.
ISIorðmaðurinn var sleg*
inn ofan í fjöru -
og það dugði.
Norðmenn, sem farið höfðu í
land, gerðust all-ölvaðir og
vildu með engu móti fara um
borð aftur. Pabbi hafði þá við
orð að draga fánann að hún,
en mikils metnir Norðmenn, er
hér voru staddir, m. a. Stang,
vildu helzt að komist yrði hjá
því að blanda Dönum í óspekt-
irnar, og báðu föður minn að
leyfa sér að reyna að koma vit
inu fyrir landa sína. Faðir minn
veitti þeim þetta leyfi, en þær
tilraunir urðu árangurslausar.
Norðmenn hópuðust saman
frammi á bryggju, og fór þá
faðir minn einn til þeirra og
reyndi að koma þeim í bátinn.
Einn Norðmaðurinn bretti
upp ermarnar og óð að föður
mínum, en hann varð fyrr til
og sló manninn út af bryggj
unni og niður í fjöru. Norð
mönnum leizt ekki á blikuna,
þegar þeir sáu ófarir félaga
síns, og fóru orðalaust í bátinn.
Ég lauk stúdentsprófi frá lat-
ínuskólanum í Reykjavík árið
1895 og sigldi samsumars til
Hafnar og innritaðist í laga-
deild Hafnarháskóla. Ég var
söngelskur og lagði mikla stund
á söngnám. Lá við um tíma að
ég réðist söngvari að Konung-
lega leikhúsinu. Kennslu naut
ég hjá Svíanum Salmson, sem
var ágætur kennari. Söngnámið
tök vitanlega mikínn- tíma, svo
áð lítið varð úr laganámkiu.
Loks - tók ég’ mig.. á: viðT lögiri,
og lauk fyrrihlutapEÓfi 1902, en '
seinni hlúta ' ári síðar.
Oandalag ger! við Einar
Benediktsson gegn
„vaiiýsknnni.46
Meðan ég stundaði nám var
„valtýskan“ í algleymingi.
Þessi stjórnmálastefna var
kennd við áðalmann hennar,
Valtýr Guðmundsson prófessor.
Aðaláhugamál hans var að
verða ráðherra sjálfur, og helzt
hefði hann kosið að ráðherra-
stóllinn hefði orðið í Kaup-
mannahöfn, því að þar átti Val-
týr heima.
Þegar Jón Sigurðsson dó, tók
Benedikt Sveinsson sýslumaður
við forustunni í sjálfstæð'is-
málinu, og var fullkómið sjálf-
stæði markmið hans. Einar
sonur hans, gáfaðasti maður,
sem ég hef þekkt, fylgdi sömu
stefnu af heilum huga, og var
algerlega andvígur Valtý. —
Við Einar komum okkur saman
um, að hann skyldi ráðast á
Valtýr, hvar sem hann boðaði
til mannfunda um þetta mál
heima, en ég skyldi áreita iiann
eftir föngum í Kaupmannahöfn.
Á íslenzkum stúdentafundi,
sem haldinn var í Höfn árið
1897 flutti Valtýr erindi um
valtýskuna, og varð eg þá til
þess að andmæla honum.
Skömmu seinna talaði hann um
sama efni í Studentersamfund-
et, og réðst ég þá harkalega á
hann. Jón gamli Þorkelsson
sagði að þeim fundi loknum,
að ég hefði bjargað okkur.
Eg hafði reynt Valtý að ó-
heilindum heima sumarið 1897.
Það hittist svo á, að Valtýr
kom til Magnúsar Stephensen
landshöfðingja, meðan ég var
hjá Magnúsi. Valfýr var mjög
vingjarnlegur við landshöfð-
ingjann, en þegar við gengum
saman út úr húsinu, fór hann
strax að niðra honum. Ég brást
reiður við og baunaði þessu á
Valtý á íslenzka stúdenta-
fundinum um haustið.
Eins og flestum mun kunnugt
var Heimastjómarflokkurinn
stofnaður gegh valtýskunni, og
vann hann glæsilegan sigur
undir forustu Hannesar Haf-
stein.
Þegar baráttan var sem
áköfust um síma-
málið.
Þann 1. febrúar 1904 varð
Hannes Hafstein ráðherra og
Klemens Jónsson landritari.
Hannes Hafstein skipaði mig
aðstoðarmann í fjármálaráðu-
neytinu, og samtímis mér urðu
þeir aðstoðarmenn Guðmundur
bróðir minn í fyrstu skrifstofu
Eggert Claesens í annarri. Eg
vann í stjórnarráðinu til vors-
ins 1906, en þá fór ég til Hafnar
á ný.
Merkasta mál þessara ára var
símamálið. Hannes Hafstein
gerði hagkvæma samninga við
Stóra norræna símafélagið
(Store nordiske Telegrafsel-
skab). Samningarnir snérust
aðallega um það, að Hannes
vildi leggja símann til Seyðis-
fjarðar en ekki til Reykjavik-
ur, sökum þess að hann vildi