Morgunblaðið - 02.12.1953, Blaðsíða 2

1
MönGUiSBLAÐSÐ
Miðvikudágur 21 des. 1953
S-æknisráð vikurasisr:
Sjúkdómar er stafa
gf B-fjórvisskorti
RANNSÓKNIR á sjúkdómnum
Beri-beri urðu til þess að menn
lcomust að raun um tilveru fjðr-
cfnanna.
Beri-beri er sjúkdómur, sem
einkum var, en er raunar enn,
mjög tíður meðal þeirra þjóða,
er Iifa að miklu leyti á hrisgrjón-
um. í Japan dóu árlega um 15
þúsundir manna úr Beri-beri á
árunum kringum 1930, svo að
dæmi sé nefnt.
Sjúkdómurinn hagar sér aðal-
lega með tvennum hætti, sum-
part |„þurr“, sumpart „votur“,
sem kallað er. í byrjun verða
J>eir, sem veikjast af Beri-beri,
varir við ýmiss konar taugaein-
kenni, svo sem smástingi eða
náladofa og fiðring, einkanlega
í fótunum. Mönnum getur fund-
izt eins og fæturnir séu ekki í
sambandi við likama sinn. Fæt-
urnir ,,sofa“ og þeir geta orðið
tilfinningarlausir. Það kemur
sinadráttur og verkir í vöðvana.
Stundum getur þetta breiðst út
í handleggina eða á aðra líkams-
hluta. Sjúklingarnir verða mjög
þreyttir, og síðar kemur lömun
í fætur og handleggi.
Stundum fá menn fyrir hjart-
að, hjartslátt og andþrengsli,
jafnvel af lítilfjörlegri áreynslu.
Stundum tærast menn upp og
verða grindhoraðir. Aðrir belgj-
ast út af vátnssótt (bjúg). Menn
geta einnig fengið sambland af
hvorutveggja. Allir deyja þeir,
cf ekki er gripið til læknisráða
í tíma.
Margir vísindamenn hafa unn-
ið að því að leysa gátuna um
Beri-berisjúkdóminn, en drýgst-
an þáttinn í því átti hollenzkur
læknir á Java.
Hann gat sannað með tilraun-
um á fuglum, að framkalla mátti
Beri-berisjúkdóminn með því að
gefa „fægð“ (afhýdd) hrísgrjón
eingöngu til matar, þ. e. a. s.
hvít hrísgrjón, sem hér á landi
eru notuð í hrísgrjónagraut.
En nú skulum þið ekki halda
að þið fáið Beri-beri af að borða
hi ísgrjónagraut á jólunum. Beri-
heri fá menn, ef menn eingöngu
lifa á hvítum hrísgrjónum, dag
eftir dag, en það er mataræði
fátæklinga í heitu löndunum.
Hvað eru fægð hrísgrjón?
Hrísgrjónin eru frækorn eins
og hveitikorn og hafrar. En til
þess að gera hrísgrjónin Ijúf-
fengari og útgengilegri, eru þau
afhj'dd í myllunum. Fyrr á tím-
urn var aðeins tekið nokkuð af
hýðinu, en við það skemmdust
gt-jónin ekki verulega. Síðar
fengu menn sér nýtízku vélar,
sem tóku hýðið allt og við það
fengu grjónin fínt útlit og urðu
haldgóð verzlunarvara. Þá urðu
grjónin hættuleg þeim, er fegnu
ekki aðra fæðu.
En svo kom hollenzki læknir-
inn Ejkman til sögunnar og fann,
að beinlínis var hægt að lækna
Beri-beri sjúka fugla, með því að
gefa þeim hrísgrjón með hýðinu,
eða ef þeir fengu afhýdd grjón
og hýðið sérstaklega. Nú kom-
ust rannsóknirnar á rekspöl.
Ég man að ég las að í fangelsi
á Java voru margir Beri beri-
sjúkir fangar. Þetta var nýtízku
fangelsi og fangarnir fengu af-
hýdd hrísgrjón.
í öðru fangelsi, þar sem lifn-
aðarhættir vou eftir gömlum
venjum, fengu fangarnir hrís-
grjón með hýðinu. En þar voru
engir Beri-beri sjúklingar.
Svo er skipt um mataræði í
þessum tveimur fangelsum', og
Beri-berisjúkdómurinn hvarf þgð
an sem hann áður var, en hans
vorð aftur á móti vart þar sem
menn urðu ekki varir við hann
fyrr.
Svo það hlaut að vera eitt-
hvað í hýðinu, sem kom í veg
fyrir Bei'i-berisýkina, og þetta j
„eitthvað“ var B-fjörvið.
Árið 1927 var B-fjörvi fram-
leitt hreint, og árið 1936 var hægt
að framleiða það efnafræðilega. |
Þetta fjörvi er kemur í veg
fyrir Beri-beri sjúkdóminn er,
kallað Bi fjörvi.
Nú hafa menn fundið margar
tegundir af B-fjörvi. Nýjast er
Bi2 fjörvi, er hjálpar til að lækna
mergruna (Pernieiös 'anæmi).
Annar B-fjörvisskorts sjúk-
dómur heitir Pellagra, er eink-
um þeir menn fá, sem lifa ein- j
I göngu á maís, t. d. i sumum
| Balkanríkjanna og á Ítalíu.
i Sjúkdómurinn byrjar með því
að menn fá bólgu í tunguna og
munninn, síðan niðurgang, því-
næst sérkennilegan húðsjúkdóm,
er lýsir sér í roða í húðinni á
þeim líkamshlutum, sem fötin
ekki hylja, einkum á handar-'
bökum. Gétur það minnt nokkuð
á sólbruna. Húðin verður einnig ’
dökk eins og hún sé mikið sól- I
brennd. En þarna er um sjúkdóm
að ræða, og húðin springur og
afmyndast.
Með því að gefa sjúklingunum
| eina tegund af B-fjörvi (nikótín-
sýru), byrjar batinn fljótt, jafn-j
vel að nokkrum klukkustundum ,
liðnum.
Beri-beri og Pellagra eru al-
gengir sjúkdómar í fjarlægum j
löndum og þekkjast einnig á
Norðurlöndum, en ekki ef menn
neyta álgengrar fæðu. Aðeins |
meðal fólks sem hefur einhliða
mataræði.
Ég hef sjálfur séð eitt íilfelli
af votum Beri-beri. Sjúklingur-
inn hafði langan tíma nærst ein-
göngu á öli og brennivíni, unz
hann þrútnaði allur og varð að
ólögulegu hrúgaldi. En þetta
sælgæti var frá honum tekið og
hann fékk B-fjörvi og venjulegt
fæði, og komst í samt lag. Ég
held að hann hafi losað sig við
50 kg af bjúgvökva á viku eða
hálfum mánuði og varð fullfrísk-
ur og eðlilegur að nýju.
Við sérstæðar og einkennileg-
ar kringumstæður koma fyrir
einstöku Pellagra tilfelli í Dan-
mörku, en engin ástæða er fyrir
heilbrigt og hraust fólk að troða
í sig fjörvi-lyfjum. Borðið að-
eins venjulegan mat.
(Eftirprentun bönnuð).
Ejðmi Aðalbjarnar-
son dr. phíl.,
HAFNARFIRÐI — í gærmorgun
lézt að heimili sínu hér í bæ dr.
phil. Bjarni Aðalbjarnarson —
Hann hafði átt við vanheilsu að
striða undanfarin tvö ár.
Dr. Bjarni Aðalbjarnarson var
fæddur á Hvaleyri 7. desember
árið 1908. Hefði hann því orðið
45 ára n.k, sunnudag.
Hann varð stúdent frá
Menntaskólanum í Reykjavík
1927, og mag. art 1932. Var hann
síðan við framhaldsnám í Osló
veturinn 1932—33. Kennari við
Flensborgarskóla varð hann 1934
og þar til er hann lézt. — Dr. phil.
varð Bjarni Aðalbjarnarson við
háskólann í Osló fyrir ritið Om
de norske kongers sagaer. — G.
Þý/fci fiskurinn brást
DRÁTTUR hefur orðið á því að
þýzkir togarar flytji fiskfarm til
Bretlands, að því er Fishing
News segir frá. — Var ætlað að
þýzku togararnir færu að sigla
til Grimsby upp úr helginni 22.
nóvember, en enginn var enn
kominn um helgina 29. nóvem-
ber.
Þetta stafar af því að fiskmark-
aðurinn í Þýzkalandi hefur verið
óvenjulega góður. — Þannig var
ætlunin að þýzkur togSri' kæmi
inn til Grimsby föstudaginn 27.
nóvember með 4400 kits, en þá
bárust fregnir af mjög hagstæðu
fiskverði í Cuxhaven, svo útgerð-
in kaus heldur að senda skipið
þangað.
Surprise og Júní
með karfa
HAFNARFIRÐI — Togarinn
Surprise kom af karfaveiðum s.l.
mánudagsmorgun með 257 tonn.
Hann fór í slipp í morgun og fer
líklegast aftur á veiðar á morg-
un. — Þá kom togarinn Júní af
veiðum í gær, og er hann með í
kringum 260 tonn af karfa. — G.
var
óváfryggf
Tvö brimaköll
i
gærdag
I GÆRDAG var slökkviliðið
kallað út tvívegis. f fyrra skiptið
hafði kviknað í skála 12 í Laug-
arnesbúðum. Eldurinn hafði læst i
sig í þak skálans, en var fljótlega '
slökktur. — Þar urðu nokkrar
skemmdir. í skálanum býr Þor- ,
steinn Alfreðsson.
Ekki var um eld að ræða í
síðara skiptið, er slökkviliðið var '
kallað niður að höfn, en talið var
að eldur væri í fiskiskipinu Sig- i
urði Péturs. — Svo reyndist þó
ekki. Verið var að þurrka lestar f
skipsins og voru koksofnar kynnt
ir til þess.
(hurchill
Framh. af bls. 1.
. I
gert ráð fyrir, að hann færi frá
Lundúnum seint í kvöld. — —1
Lániel leggur af stað annað kvöld
og Eisenhower nokkru seinna,:j
enda á hann stytzta ferð fyrinj
höndum. I
I BLAÐINU í gær var skýrt írá
bruna sumarbústaðar skammt
frá Baldurshaga. Bústaður þessi
nefndist Lynghóll og var í landi
Heiðabæjar. Eigandinn, Þorgeir
Guðmundsson, verzlunarmaður
hjá Ellingsen, átti þar heima
ásamt konu sinni og barni.
Enginn var heima, er eldurinn
kom upp, og er álitið að kviknað
hafi í út frá kolaeldavél. Húsið
og innbú var hvorttveggja óvá-
tryggt, þannig að tjón þeirra
hjóna er mjög tilfinnaniegt. —
Þorgeir var að byggja við hús
sitt og ætlaði ekki að láta meta
það til brunabóta fyrr en því
verki væri lokið.________
Ný skáldsaga eftir
Slaughler komin úf
KOMIN er út ný skáldsaga eftir
Frank G. Slaughter, er nefnist
„Erfðaskrá hershöfðingjans", en
Slaughter á hér marga aðdáend-
ur, sem beðið hafa þess með eftir
væntingu að ný bók eftir hann
kæmi út í íslenzkri þýðingu. Af
fyrri bókum Slaughters má t.d.
nefna „Líf í læknis hendi“.
Þessi nýja saga gerist ó fyrstu
árunum eftir frelsistríð Banda-
ríkjanna og fjallar um ungan
skurðlækpi, sem á í harðri bar-
áttu við. volduga andstæðinga.
Andrés Kristjánsson hefur
þýtt bókina, en útgefandi er
Draúpnisútgáfan.
í SUMUM af dagblöðum bæjar-
ins, og þá einkum Alþýðublað-
inu og Tímanum, hafa eigendur
Kveldúlfs h. f. sætt illkvittnum
árásum fyrir það að hafa greitt
stóreignaskatt sinn og félagsins
með fasteignum félagsins á Hest-
eyri og hefur verið látið að því
liggja, að sú grein í stóreigna-
skattslögunum, sem heimilar
skattgreiðslu með slikum eign-
um hafi verið sett í lögin að okk-
ar undirlagi.
Eigendur Kveldúlfs h. f. eru að
sönnu orðnir því all vanir að
taka ómaklegum ádeilum með
þögninni, en þó þykir nú eftir
atvikum rétt að leggja fram ein-
föld og óyggjandi gögn, sem fyr-
ir hendi eru, svo að öllum geti
skilizt, að óhróður þessi á við
engin rök að styðjast.
Lögin um stóreignaskatt eru
samþykkt á Alþingi 19. marz
1950. Nærri níu mánuðum seinna,
eða 7. desember 1950, skrifar
Kveldúlfur h. f. skattstjóranum
í Reykjavík svohljóðandi bréf
varðandi umræddar eignir okk-
ar á Hesteyri.
„Við sendum yður hjálagt
afrit af fasteignamati síldar-
verksmiðjustöðvar okkar á
GETIMIMSPÁ
GETRAUNASEÐILL þessarar
viku virðist fljótt á litið ekki svo
erfiður, því að í mörgum leikj-
anna er um nokkuð góð heima-
lið að ræða gegn veikum útlið-
um. Meðal liklegra heimasigra
má geta helzt Burnley—Sunder-
land, en Sunderland hefur enn
ekki getað farið með sigur af
hólmi í leikjum sínum að heim-
an, Newcastle—Chelsea, en bæði
eru í uppgangi síðustu leikina,
Newcastle. vegna nokkurra
kaupa á leikmönnum, sem hafa
skanað marksæknari framlínu, en
liðið hefur haft til þessa í vetur.
Chelsea hefur alltaf verið samt
við sig, upp og ofan og alltaf
óútreiknanlcgt. í London hefur
verið spurt um orsakir þess, að
Arsenal hefur verið öðruvísi en
vant er, þ. e. í efstu sætunum,
en enginn spyr, hvers vegna
Chelsea er alltaf eins, þ. e. í
neðstu sætunum. Sheffield Wed.
Preston, Rotherham og Swan-
sea hafa öll meiri möguleika en
andstæðingarnir ef dæma skal
eftir árangri liðanna í vetur.
Bolton hefur enn ekki tapað
heima, unnið 6, 3 jafntefli, en þó
má gera ráð fyrir tvísýnum leik
gegn Huddersfield, sem alltaf
nær góðum leik gegn góðu llði.
Wolves hefur ekki tapað í síð-
ustu 17 leikjum sínum, en Totten
ham er erfitt viðureignar heima
í London, þótt það hafi ekki
sömu yfirburði og er það var
nýkomið upp úr 2. deild, þar eð
svo mörg félaganna hafa tekið
upp leikstíl þess. Vert er að
veita athygli, að Plymouth hef-
ur tekið sig á síðustu leikina, og
er komið upp í 17. sæti og hefur
einnig góðan árangur að sýna
heima, eitt tap, 7 jafntefli en 2
•'ígra.
Bolton—Huddersfield 1 (x2)
Burnley—Sunderland 1
Liverpool—Blackpool (x) 2
Middlesbro—Arsenal 2
Newcastle—Chelsea 1
Preston—Aston Villa 1
Sheffield W,—Cardiff 1 (x)
Tottenham—Wolves (x) 2
Birmingham—Everton 1
Plymouth—Doncaster x
Rotherham—Derby 1
Swansea—Blaekburn (1) x
Hesteyri. Mat þetta er fra
árinu 1942. SíldarVerksmiðj-<
una höfum við ekki getaö rek-<
ið í um 10 undanfarin ár og
er það meðfram af því, að all-*
ar brýggjur og pallar verk-
smiðjunnar brotnuðu niður á'
stríðsárunum af völdum ill-
viðra og ísa. Þau mannvirkf
cru því ekki lengur til staðarí
og geta því ekki talizt eigni
en eru að fasteignamati kr4
53.700,00.
Síldarþró, steinsteypt. Botri
þróarinnar er steyptur en öll
yfirbygging og þróarpallar úfl
timbri, sem er nú niðurbrotið
og fúið að svo miklu leyti serri
sá efniviður hefur ekki veri3
notaður áður til viðhalds öðr-
um húsræflum, er legið hafa
við foki eftir hin mörgu ár-
legu illviðri þar um slóðir.
Sem síldarþró teljum við þetta
einskis virði, en er að fast-
eignamati kr. 16.400,00.
Öll hús verksmiðjunnar eri|
timburhús, gömul og mjög úr;
sér gengin enda upphaflegri
illa byggð og frá þeim tíma*
er þar var rekin hvalveiði-
stöð, flest líklega 40—50 árri
gömul. Þessi hús eru að fast-
eignamati kr. 124.000,00, erj
við teljum með öllu óvíst að
kr. 20—30.000,00 fengist fyriri
þau nú til niðurrifs, en við-
gerðir mundu kosta hundruð
þúsunda króna. Svona er þá
ástand þessara fasteigna og
treystum við því, að þér leið-
réttið fasteignamatið frá 1C42
samkvæmt framanrituðu“.
Skattstjórinn varð að sönnu að
litlu leyti við þessum tilmælum
en hafnaði megin kröfum félags-
ins og voru þessar eignir mctn-
ar til stóreignaskatts á kr. 390
þúsund.
Eins og bréf þetta ber með sér,
er félagið ekki að fara fram á
að megk- greiða skattinn með
þessum eignum heldur þvert á
móti að eignirnar verði ckki
metnar til stóreignaskatts. En ef
skattstjóri hefði séð sér fært að
verða við þeirri ósk, gat Kveld-
úlfur h. f. ekki lengur greitt ckatt
inn með eignunum.
Eftir þetta liggur málið aiveg
Ijóst fyrir, því að bréfið tekue
af öll tvímæli um það, að Kvzid-
úlfur h. f. hefur ekki haft r.eina
tilhneigingu til að greiða skatt-
inn með fasteignunum, seri þó
út af fyrir sig engan veginn gætí
verið ámælisvert.
Fyrir félaginu vakir þao eitt
að fá cignimar rétt metnar, Og
það er ekki fyrr en þeirri ósk
er hafnað, að félagið ákveður að
afhenda ríkinu þessar eignir við
því verði, scm ríkið sjálft iagði
á þær gegn skoðun og vilja
Kvelúlfs.
Kjarni málsins er því þessi:
1. Löggjafinn ákvéður að
greiða megi rstóreigna- katt
með fasteignum á því
verði, sem ríkið sjálft legg-
ur tii grundvallar við á-
kvörðun stóreignaskatts.
2. H. f. Kveldúlfur óskaði
ekki eftir að notfæra sár
þennan rétt.
3. H. F. KVELDÚLFUR BER
ÞVERT Á MÓTI FRAIVt
ÓSK, SEM ÚTILOKADI
GREIÐSLU MEt) ÚM-
RÆDDUM EIGNUM, EP
HÚN HEFÐI VERID SAM-
ÞYKKT.
4. Það cr eki fyrr en þeirrl
sanngjörnu ósk var hal'n-
að, að Kveldúlfur h. f.
ákveður að afhenda ríkimt
umræddar cignir á þv|
verði, sem það sjálft lagði
á þær. 1.