Morgunblaðið - 02.12.1953, Blaðsíða 9

Miðvikudagur 2. des. 1953
MORGUNBLAÐIÐ
9
> •

íiommunisíai
ÉG var á ferðalagi í Vestur-
Þýzkalandi í marz 1952. Ég kom
til Miinchen og sat þar nú og
talaði við mann nokkurn.
Maður þessi hafði verið sveit-
arforingi í rauða hernum. Þetta
var sterklegur maður á þrítugs-
aldri, stórskorinn í andiiti og
með snoðklippt hár. Eins og svo
margir flóttamenn frá Rússlandi
hafði hann tekið upp leyninafn
til þess að koma ættmennum sín-
um í Rússlandi ekkí í vanda. —
Saga hans var einkennandi fyrir
þúsundir annarra hermanna.
Hann hafði hætt lifinu með því
að hlaupa úr rússneska hernum
í Austur-Þýzkalandi og flýja
vestur á bóginn. Nú virtist hann
reiðubúinn að hætta lífinu í ann-
að sinn til að stuðia að því að
hrinda harðstjórunum frá völd-
um í Rússlandi.
— Þið Ameríkumenn, sagði
hann, — gefið milljarðir króna
til að eignast bandamenn í bar-
áttunni gegn kommúnismanum.
Það er gott nokk. En hvers vegna
gerið þið ekkert til að aðstoða
þær milljónir manna og kvenna,
sem þegar standa með ykkur?
■— Hverjir eru það? spurði ég.
— Þið vitið víst hverjir það
eru, sagði hann. — það eru
andstæðingar Kreml-stjórnar-
innar í Rússlandi sjálfu, —
fólk af alþýðu bergi brotið
eins og ég. Þetta fóik hefur
barizt með berum hnefum
gegn harðstjórum kommún-
ista í 30 ár. Milljónir þessa
fólks hafa veriff teknar af
lífi. Aðrar milljónir veslast
upp í þrælafangabúðum.
Þetta hafa þeir gert og þó
íengið litla uppörvun eða
hjálp.
Hann minntist á það að í Vest-
urlöndum vissu menn almennt
að kommúnistastjórnirnar í Pól-
landi, Tékkóslóvakíu, Ungverja-
landi o. s. frv. ættu allan almenn-
ing á móti sér. Það væri svo til-
tölulega skammt síðan okið var
sett á þessar þjóðir, að það væri
enn í fersku minni.
— Rússneska þjóðin var líka
á sínum tíma kúguð til undir-
gefni, sagði sveitarforinginn. —
Það er að vísu svo langt síðan að
það er eins og umheimurinn sé
farinn að gleyma því.
—★—
Ég minntist þessa samtals nú í
sumar, þegar miklar og margar
fréttir bárust frá lepprikjum
Eússa um uppþot og óeirðir í
þeim.
En við þessar fréttir .úr lepp-
ríkjunum má bæta því, sem rúss-
neski sveitarforinginn hafði að
segja, sem hundruð þúsunda ann-
arra flóttamanna frá Rússlandi
vita einnig, að geysileg og djúp-
tæk óánægja ólgar jafnvel í
sjálfu Rússlandi.
Við höfum getað kíkt inn í
Austur-Þýzkaland gegnum litið
skráargat, það er gegnum Vest-
ur-Berlín. Við sáum ljósiega
gegnum þetta skráargat, hvað
var á seyði í Austur-Berlín í
júníbyltingunni 1953, vorum sjón
arvottar að þeirri byltingartil-
raun og ýmsum afleiðingum
Jhennar. Það var svo gott þetta
litla skráargat, að við fengum
meira að segja að sjá kvikmyndir
af austur-þýzkum verkamönn-
um, sem uppnæmir af reiði rifu
niður hinn rauða kúgunarfána
og kveiktu bál úr áróðursspj öld-
um valdhafanna. Við sáuro minn-
isverðar myndir af ungnm mönn-
um, sem köstuðu grjóti að rúss-
neskum skriðdrekum; þeir voru
eggjandi táknmyndir hinnar
hetjulegu og þó vonlausií mót-
spyrnu.
Því miður eiga vestrænu þjóð-
irnar ekki fleiri svo góð skráar-
göt í öðrum leppríkjum né í
Rússlandi sjálfu. Þess vegna hef-
ur kommúnistum tekizt að fela
það hve uppreisn fólksins var
Þegar hermenn neifa að
skjófa á mannsöfnnð
Fyrri grein — Eftir Eugene Lyons
KlAIScuJQmim
HUMV ISS'Q'TOS
Farþegi slasaðist af flug-
vélarskrúfu. Flugvélareig-
andi greiði hluta tjónsins
!
Ungir menn köstuðu grjóti að rússneskum skriðdrekum í júníbylt-
ingunni í Berlín eru táknmynd hinnar víðtæku hetjulegu baráttu.
geysi víðtæk og álmenn í öllum
þessum löndum. Samt hefur svo
mikið frézt og borizt út af at-
burðum þessum, að það er ljóst
að það hrikti í máttarviðum
kommúnismans.
Rússnesku hernámsyfjrvöld
in neyddust til að lýsa yfir)
hernaðarástandi í næstum öllu
Austur-Þýzkalandi og að j
minnsta kosti í nokkrum hluta '
Póllands. Lögregla með sveifl
andi kylfum og herlið stál-
grátt barðist við mannfjöld-
ann og til júlíloka var til-
óttanum. Það er ekki aðeins
ótti við gerandi mótspyrnu,
heldur engu síður við hina
hægu og hljóðalausu mót-
spyrnu, skemmdarverk unnin
í kyrrþey og óhlýðni bænda,
sem sjá sér ekki hag í að auka
framleiðsluna.
Sfyrkið lamaða
og faflaða
kynnt opinberlega að 50 þús- j
und manns, flestir þeirra
verkamenn í verksmiðjum,'
hefðu verið handteknir.
Við vitum með fullri vissu!
að stórkostleg verkföll fóru1
i'ram í Tékkóslóvakíu og Búlg
aríu, að hungurgöngur og
margskonar önnur mótþróa- J
fyrirbæri komu fram í Pól-
landi, Ungverjalandi og Rúm-
eníu og að hin rauða Albanía
ólgaði af uppreisn og heift.
Menn hafa ekki veitt einum
merkiiegasta atburðinum í Aust-
ur-Þýzkalandi athygii sem
skyldi. I borg einni réðist hópur
óvopnaðra verkamanna á fang-
elsi, sem rússneskt herlið gætti.
Hinir rússnesku herverðir neit-
uðu að hlýða fyrirmælum um að
skjóta á fólkið. 18 þessara rúss-
nesku hermanna hafa nú verið
dæmdir til dauða.
Þetta atvik hlýtur að hafa vald
ið stjórnarherrunum í Kreml
hrylhng, því að það minnir svo
óþægilega á það, þegar hermenn
rússneska keisarans neituðu að
skjóta á fólkið í Pétursborg 1917.
Viðbrigði stjórnarherranna og
þjóna þeirra í leppríkjunum
sýna þó betur en allt annað, að
nú hefur kommúnistaforsprökk-
unum skotið skelk í bringu. Því
að svo örvæntingarfullar virðast
sumar aðgerðir þeirra vera. — I
Ungverjalandi lofaði nýr forsæt-
isráðherra þjóðinni betri og auk-
inni atvinnu og gekk síðan alger-
lega í berhögg við kenningu
kommúnismans með því að við-
urkenna að nokkru eignarétt ein-
staklingsins. I Rúmeniu var
korni úr vöruskemmum ríkisins,
sem átti að fara til útflutnings,
dreift til þjóðarinnar sjálfrar og
matarskammturinn var nokkuð
aukinn. í Tékkóslóvakíu var til-
kynnt að nokkrar þrælavinnu-
búðir hefðu verið uppnumdar.
EriTÍnn skyldi álíta að
Kreml-herrarnir geri þessar
breytingar af fúsum vilja. —
Hitt er sannara, aff valda-
mennirnir láta nú leiðast af
NÚ HEFUR Eva Hjálmarsdóttir
fundið upp á að búa til bóka-
merki, sem verði seld til ágóða
fyrir Styrktarfélag lamaðra og
fatlaðra. Merkin eru mjög þokka-
lega úr silkiborðum með áfestum
margs konar myndum. Þau eru
tilvaldar jólagjafir, sem láta má
í pakka, leggja innan í með
Lítil táknræn gjöf, sem sýnir
blómum, eða senda með korti.
smekkvísi og látleysi og minnir
á gefandann um leið og lesið er
í bók, sem verður kær, ef þetta
vinarmerki er haft fyrir miða.
Frk. Elínborg Aðalbjarnar-
dóttir og nemendur hennar í
Handavinnudeild Kennaraskól-
ans hafa aðstoðað við útbúnað
merkjanna eftir fyrirsögn Evu.
Og vona ég, að Guð blessi þeim
starfið með mikilli jólagleði og
ljóma frá rósrauðum leyndarmál-
um og blikandi blástjörnum. En
bezt er, að hver sem kaupir
merkin getur stuðlað að því sem
verða má hinum máttvana hönd-
um, og titrandi fótum vonar-
stjarna í sorta framtíðar. Hvað er
okkur, sem njótum heil handa
að sýna þá nærgætni að kaupa
eldspýtur, sem ylja og lýsa og
bókmerki, sem bæta og fegra, ef
Framh. 6 bLs. 12.
ÞANN 11. ágúst 1948 var Garð-
ar Sigurðsson flugmaður staddur
á Keflavíkurflugvelli í lítilli
tvegggja sæta flugvél af Auster-
gerð með einkennisstöfunum TF
— FOX. Eigendur flugvélarinnar
voru Hallgrimur Jónsson og Al-
bert Tómasson "lugmenn.
Þegar Garðar var nú staddur
þarna með flugvél þessa, kom til
hans SigurðuT Magnússon starfs-
maður á Keflavíkurflugvelli og
varð það að samkomulagi með
þeim að Garðar færi einn flug-
túr með hann yfir nágrenni Kefla
víkurflugvallar gegn 130 króna
gjaldi á klukkustund.
í LOFTSTRAUM FRÁ ANNARI
VÉL
Flugu þeir nú nokkra stund
yfir flugvellinum og lentu að því
loknu. Þá skeði það óhapp
skömmu áður en þeir óku að
farþegastöð vallarins, með þeim
hætti, að Dakótaflugvél var ekið
skammt frá þeim. Myndaðist
sterkur loftstraumur aftur af
hreyflum Dakótavélarinnar, sem
varð þess valdandi að litla flug-
vélin sveigðist til hægri og rann
með framhjólin út af brautinni.
Er svo var komið, kvaðst
Garðar flugmaður hafa stigið út
úr vélinni í því skyni, að reyna
að toga hana með handafli upp
á brautina aftur. Kveðst hann um
leið og hann steig út úr vélinni
hafa beðið Sigurð Magnússon
farþega sinn að sitja kyrran í
sæti sínu.
HREYFILLINN VAR
I GANGI
Flugmaðurinn lét hreyfil
vélarinnar vera í gangi, en
stóð þannig við hann, að hann
gat bæði stillt benzíngjifa og
eins stöðvað hreyfillinn ef
með þyrfti. Kveðst hann síð-
an hafa rykkt í vélina, þannig
að hún hafi færzt til að aftan,
en i sama bili hafi hann orðið
var við að stefnandi stökk úr
sæti sínu hinum megin, og séð
hann augnabliki síðar falla til
jarðar fyrir framan vélina. —
Garðar flugmaður kveðst þeg-
ar hafa stöðvað hreyfilinn og
gengið til Sigurðar, er virzt
hafi rænuítill, en síðan kallað
á hjálp og var stefnandi flutt-
ur í sjúkrahús flugvallarins.
Við athugun kom í ljós,
að skrúfuspaðar vélarinnar
höfðu lent á höí'ði Sigurðar og
fékk hann nokkurn áverka af.
ÖNNUR SAGA FARÞEGANS
Sigurður Magnússon skýrði
öðru vísi frá málavöxtum. Hann
segir að hann hafi ekki heyrt
flugmanninn segja neitt við sig,
er hann hafi farið út ýr vélinni.
Kveðst hann eklji hafa séð hvað
flugmaðurinn fór að gera, en
bjóst við, að hann ætlaði að
koma vélinni aftur upp á braut-
ina.
Kveðst Sigurður nú hafa
kallað út til flugmannsins,
; hvort hann ætti ekki að koma
út og hjalpa honum og hafi
flugmaðurinn játað því. —
Kveðst Sigurður þá hafa farið
út úr véiinni hægra megin og
reynt að toga vélina aftur
á bak, en þá hafi flugmaður-
inn kallað og beðið hann að
koma til sín, en hvorki nefnt
j hvaða leið hann skyldi fara
né tekið lionum vara fyrir
I nokkrum haettum.
Kveður stefnandi sér fyrst
hafa dottið í hug að ganga
aftur fyrir vélina, en hætt viff
það, án þess að gera sér greirv.
fyrir hversvegna.
KRAFÐI EIGENDUR UM
SKAÐABÆTUR
Afréð hann þá að ganga fram
fyrir vélina og kveðst hafa geng-
ið undir hægri vænginn utar-
lega og stefnt síðan utan við
skrúðuspaðana, sem ekki hafi
snúizt hraðar en svo, að þeir
hafi sézt greinilega. Kveðst hann
hafa gengið langt utan við spað-
ana, en ekkert muna, hvað gerzt
hafi frá því, er hann gekk undir
vænginn og þar til daginn eftir,
að hann vissi af sér á sjúkra-
húsinu.
Sigurður taldi samkvæmt þessu
að eigendur flugvélarinnar bæru
ábyrgð á tjóni því, er hann hefði
hlotið af slysi þessu. Krafðist
hann rúmlega 20 þús. kr. skaða-
bóta, en samkomulag var um að
skipta málinu og dæma fyrst í
stað eingöngu um skaðabóta-
skylduna.
DÓMUR HÆSTARÉTTAR
Um þetta segir í dómi Hæsta-
réttar:
— Flugmaðurinn lét hreyfil
vélarinnar vera í gangi meðan
hann gerði tilraun til að ýta
henni upp á brautina og gætti
þess ekki að stöðva hann, eyr
Sigurður, sem var ungur og
óvanur flugi fór úr flugvél-
inni. Varð slysið síðan, er Sig-
urður gekk með fram vélinni.
Verða eigendur flugvélar-
innar því að hera ábyrgð á
slysinu, en taka ber hinsvegar
tillit til að Sigurður viðhafði
ekki þá varúð, sem af honum
mátti krefjast, er hann gekk
meðfram vélinni.
Að öllum aðstæðum athug-
uðum þykir rétt, að flugvélar-
eigendur bæti Sigurði in sol-
idurn 3/5 hluta þess tjóns er
hann beið af flugslysinu.
Kvenfél. Hringurinn
safnar fé til barna-
spífala í rishyggingu
Landspítalans
UM nokkur undanfarin ár hefur
Hringurinn unnið að fjáisöfnun
til barnaspítala. Nú er svo komið,
að barnaspítaia verður komið
upp á næstu árum í viðbyggingu
þeirri við Landsspítalann, sem
þegar er byrjað á, enda mun
( Hringurinn leggja fram til þeirr-
ar byggingar allt það fé, sem
hann hefur safnað til barnaspít-
ala undanfarið. En Hringurinn
ætlar ekki þar með að skiljast við
það máL heldur mun hann halda
fjársöfnun sinni áfram með fuil-
| um krafti meðan á byggingunni
stendur og verið er að koma
' barnaspítalanum á fót. Sérstök
, nefnd innan félagsins hefur með
höndum forgöngu um fjársöfnun
j félagsins í þessu skyni. í nefnd.
þessari, sem kallast fjáröflunar-
nefnd, eiga hú sæti þessar konur:
Gunnlaug Briem, kem er formað-
ur nefndarinnar, Soffía Haralds-
dóttir, Herdís Ásgeirsdóttir, Gúð-
Framh. á bls. 12.