Morgunblaðið - 02.12.1953, Blaðsíða 6

6
MORGUNBLAÐIÐ
Miðvikudagur 2. des. 1953
Bjöm Últtfs skipstjóri1 „Það er mndi að eiga ótai marga
IViýrarhúsum — Minning' VÍnÍ Og VirO þsllH öiluiH tfÚ“
ÞEGAR Björn Ólafs, skipstjóri,
frá Mýrarhúsum, verður til graf-
ar borinn í dag, vil ég fyrir hönd
Fulltrúaráðs Sjómannadagsins í
Reykjavík og Hafnarfirði, senda
honum hinstu kveðjur okkar og
þakklæti fyrir öll hans störf í
þágu þessara sjómannasamtaka
og þá alveg sérstaklega fyrir hið
þýðingarmikla og ósérplægna
starf er hann ynnti af höndum
sem gjaldkeri Dvalarheimilis
aldraðra sjómanna. Það málefni
átti hug hans allan.
Björn Ólafs var einn af stofn-
endum samtakanna um sjó-
mannadag fyrir 16 árum síðan,
sem fulltrúi Skipstjóra- og stýri-
mannafélagsins ,,Ægis“ félags
togaraskipstjóra, sem hann var
fulltrúi fyrir. Alla tíð síðan hef-
ur hann verið mjög nátengdur
þessum samtökum, og gjaldkeri
Byggingarsjóðs Dvalarheimilis-
ins hefir hann verið frá öndverðu
er það mál kom fyrst á dag-
skrá innan sjómannadags sam-
takanna. Hann var lífið og sálin
í allri fjársöfnun og byggingar
undirbúningi, trúði á málefnið
og var alltaf hvetjandi til að
hefjast handa, en latti aldrei.
Með slíkum mönnum er gaman
að vinna. Hann trúði því að nægi
legt fé myndi alltaf fást ef að-
eins yrði byrjað á framkvæmd-
um og bar í því sambandi mikið
traust til sjómannanna sjálfra og
velunnara þeirra.
Þegar hafin var bygging Dval-
arheimilis aldraðra sjómanna 1.
nóvember í fyrra, og Björn Ólafs
stakk þar fyrstu skóflustunguna
var það honum mikil ánægju-
stund. Hann helgaði sig undir-
búningi byggingarframkvæmd-
anna með ráðum og dáð og vann
að þeim málum allan veturinn
og undi sér ekki hvíldar þótt
heilsu hans hrakaði og hann sæi
fram á nýjan og tvísínann upp-
skurð. Á Sjómannadaginn í vor
hafði hann gengið undir upp-
skurðinn og gat ekki tekið þátt
í Sjómannadagshátíðahöldunum
nema í gegnum útvarpið, en Sjó-
mannadagssamtökin veittu hon-
um þá sérstaka heiðursviður-
kenningu fyrir störf hans. Eftir
uppskurðinn komst hann aldrei
til fullrar heilsu aftur.
Björn Ólafs, skipstjóri, til-
heyrði þeirri merku kynslóð er
lyft hefir þjóð sinni úr kreppu
erfiðleika og fátæktar til bjarg-
álna og bjartari ffamtíðar, og í
hópi þeirra ágætu manna var
hann einn af þeim fremstu. Öld-
um saman höfðu forfeður hans
búið á Seltjarnarnesi og á smábát
um plægt hinar freyðandi og
hrynjandi öldur útnesja og
skerja við Faxafjörð án þess að ,
mikil breyting yrði á erfiði og |
aðstöðu. Sem ungur sveinn var
Björn hertur við árina og andóf-
ið meðan særokið barði andlitið.
En hann sá snemma bregða upp
birtu árroðans og framfaranna.
Faðir hans og næstu nágrann-
ar voru brautryðjendur í útgerð
þilskipa við Faxaflóa. Sjálfur fór
hann í fararbroddi hinnar stór-
stígu byltingar og framfara er
varð í lífi íslenzku sjómannanna
fyrstu áratugi þessarar aldar.
Hann var einn af frumherjunum
í hinu glæsilega togara tímabili,
hinni nýju gullöld íslenzkrar
sjómenzku og athafna.
Guðmundur Björnsson, land-
læknir, sem brá sér eina bjarta >
sumarnótt 1910 út í Faxaflóa á
togveiðar með Birni Ólafs, sem
þá var skipstjóri á b.v. Snorra
goða, lét svo um mælt: „ að
hvorki utan lands né innan, hefði
hahn séð fríðari og röskvari
menn að verki en þá skipshöfn“.
JÞað voru árgangar Björns Ólafs
og jafnaldrar hans sem juku hróð
ur íslands og íslenzkra sjómanna
ineð frábærum dugnaði sínum, |
Björn Ólafs.
áræði sínu og ábyrgðartilfinn-
ingu.
Þessir árgangar sjómannastétt-
arinnar lögðu mikið á sig og
fórnuðu flestum stundum sínum,
kröftum sínum og heilsu til að
færa „börnunum brauð og þjóð-
inni auð“.
Það var ekki sízt vegna þess-
ara starfsbræðra sinna og jafn-
aldra, sem Bjö-rn í Mýrarhúsum,
vildi hraða byggingu dvalar-
heimilis aldraðra sjómanna, svo
þeir sem vildu mættu þar una
ævikveldinu í hlýju og betri að-
búnaði en uppvaxtarárin höfðu
þeim flestum að bjóða. Minningu
Björns Ólafs verður bezst borgið
með því að merki hans verði
ekki látið niður falla.
Hér verður ekki farið út í það
að rekja einstök æviatriði Björns
Ólafs, það munu aðrir gera kunn-
ugri. Hann var fæddur i Mýrar-
húsum 10. ágúst 1879 og því rúm-
lega 74 ára er hann lézt.
Fyrir mína hönd og Sjómanna-
dagssamtakanna vil ég að lokum
votta frú Valgerði Guðmunds-
dóttur konu Björns, börnum
þeirra hjóna og öðrum aðstand-
endum, okkar dýpstu samúð og
hluttekningu.
Henry Hálfdánsson.
BJÖRN ÓLAFS verður okkur
samferðamönnum sínum minnis-
stæður maður. Hann var svo
hispurslaus, fjörlegur og óvenju- |
lega spsngilegur á velli allt til.
þess að hann tók þann sjúkdóm,1
sem dró hann til dauða. Við sem
störfuðum með honum fundum
alltaf hressandi blæ, sem barst
.með honum þegar hann kom inn
úr dyrunum. Og við söknum
hans, að hann skuli vera horf- ]
inn. Við vissum líka, að hann
hefði kosið að fá að lifa og starfa
— heill heilsu, því svo mörg
voru hans áhugamál, sem hann
vildi að fram gengi.
Hann hafði áhuga á fjölmörg- '
um þjóðfélagsmálum, jafnt til
sjávar og sveita. _ !
En þó að Björn Ólafs hefði
áhuga fyrir atvinnumálum, var
það víðs fjarri að hann gæfi sér
ekki tíma til að létta sér upp'
og njóta ýmissa unaðssemda lífs-
ins, því að honum var það í blóð
borið, að blanda geði við aðra
menn og einnig að njóta útivist-
ar og náttúrufegurðar. Og helzt (
vildi hann aldrei að neitt sumar
liði svo, að hann gæti ekki verið
nokkra daga á Þingvöllum, þvi
þann stað dáði hann mest utan
síns fæðingarstaðar, Mýrarhúsa.
Það má segja, að táknræn
væri fyrir líf hans síðasta förin
hans nú seinni hluta sumars,
sem hann fór þó þjáður, þegar
hann einn góðan veðurdag, meira
af áhuga en mætti, fór til Þing-
valla og dvaldi þar nokkra
stund, en síðar áfram að sjá hina
nýju Sogsvirkjun, og hann var
svo innilega glaður, að hafa not-
ið þessa, sem hann unni svo mik-
Framh. á bls. 11.
„ÞAÐ er ekki mikill vandi að
eiga fáa vini og vera þeim góður
— en að eiga ótal marga vini og
vera þeim öllum trú — eins og
hún Guðbjörg — það er vandi“.
Þatta eru orð einnar vinkonu
merkiskonunnar Guðbjargar
Kristjánsdóttur, sem i dag held-
ur innreið sína á níunda aldurs-
tuginn. Þessi orð, hélt vinkonan
áfram — eru góð lýsing á henni,
— og mun það einnig álit hinna
annarra vina Guðbjargar. Vin-
festi hennar og drengskapur í
hvívetna er öllum þeim kunn,
er til hennar þekkja.
Mbl. hefir komið að máli við
frú Guðbjörgu í tilefni þessa
merkisafmælis hennar, og hafði
hún frá ýmsu að segja af löng-
um og starfsömum æviferli.
HÚNVETNINGUR AD ÆTT
Guðbjörg er Húnvetningur að
ætt en ólst upp að Grenjaðar-
stað í Þingeyjarsýslu hjá Bene-
dikt Kristjánssyni, föðurbróður
sínum. Foreldra sína, Kristján
Kristjánsson á Snæringsstöðum
og Steinunni Guðmundsdóttur,
missti hún er hún var enn ung
að árum.
— Hvenær fluttust þér hingað
suður? — spyr ég frú Guðbjörgu.
— Það var árið 1900, er ég,
27 ára gömul giftist eiginmanni
mínum, Ögmundi Sigurðssyni
kennara og síðan skólastjóra
Flensborgarskólans í Hafnar-
firði. Það var að haustlagi og
við fórum landleiðina, á hestum
suður og vorum eina 5 eða 6
daga á leiðinni, hrepptum illsku
veður og urðum veðurteppt í
einn dag á Akureyri. Þegar þetta
var, átti fólk ekki völ á öðru
en hestum eða skipum til ferða-
laga á íslandi. Strandferðaskip-
in Hólar og Skálholt skriðu með-
fram ströndunum, heldur svifa-
sein, voru stundum hálfan mán-
uð á milli Akureyrar og Reykja-
víkur.
49 ÁR í HAFNARFIRDI
— Og þá settust þér að í Hafn-
arfirði?
— Já, og bjó þar í 49 ár eða
þar til ég fluttist hingað til
Reykjavíkur árið 1949.
— Hvernig var Hafnarfjörður
um aldamótin?
— Æði ólíkur því, sem hann
nú er. Þá bjuggu þar um 3—400
manns. — Húsið okkar stóð nokk
uð út úr aðalbyggðinni og var
því oft fleygt í gríni, að við
byggjum fyrir „sunnan siðmenn-
inguna" — þéttbýlið. Þegar fara
þurfti til Reykjavíkur var að
jafnaði farið gangandi. Ég fór
það oftast á um það vil tveimur
tímum, hafði oft prjónana mína
með mér til að mér yrðu einhver
not að tímanum. Annars var veg-
urinn ekki sem beztur — allur
upp og niður, hlykkjóttur og
grýttur. Það var mikil breyting
á orðin, þegar ég árið 1938 gekk
síðast á milli og nú er þetta
ekkert orðið, síðan góðu vegirn-
ir komu.
LÍF OG FJÖR í FLENSBORG
— Var ekki alltaf mikill sam-
gangur milli heimilis yðar og
Flensborgarskólans.
— Jú, víst var það svo. Ég hefi
alltaf haft gaman af að vera
innan um ungt fólk, ég held, að
það sé nauðsynlegt fyrir eldra
fólkið að hafa alltaf samband
við æskuna til að halda sér ungu
í andanum. Um það bil er maður-
inn minn tók við skólastjórn ár-
ið 1909 voru um 50—60 manns í
skólanum, þar af rúmlega 20
nemendur í heimavist, helzt
þeir, sem voru utan af landi. Það
var oft líf og fjör í hópnum, en
aginn samt ætíð strangur. Nem-
endur tóku það sem sjálfsagðan
hiut að hlýða þeim reglum, sdm
skólinn setti þeim, þeir gerðu
Samfa! við frú Gyðbjörgu Krisfjánsdótfur áffræða
Guffbjörg Kristjánsdóttir
það af fúsum og glöðum vilja,
án þess að kvarta eða mögla. —
Það var í hæsta la’gi, að þeir
kæmu stundum til mín, þegar
dansleikur var í skólanum og
bæðu mig að koma því til leiðar,
að ballið yrði framlengt í aðeins
einn hálftíma. — Þá fór ég á
fjörurnar við mann minn og íékk
oftast hjálpað upp á sakirnar.
Heimavistarbragurinn og skóla-
andinn var alltaf einstaklega
ánægjulegur og skemmtilegur
— eins og á stóru heimili.
IMUNA EFTIR MÉR
— Og hafið þér ekki enn sam-
band við gamla Flensborgarnem-
endur?
— Jú, þeir muna eftir mér í
ellinni, koma til mín með gjafir
og blóm, þegar þeir eiga eitt-
hvert merkis skólaafmæli og sýna
mér á margan hátt hlýju og vin-
semd, sem ég met mjög mikils.
— Létuð þér ekki mikið að
yður kveða í félagsmálum Hafn-
arf jarðar?
— O-jæja, það var nú ekki
rétt eins mikið um allskonar
félög hér áður fyrr og í dag, né
heldur um samkomur og skemmt
anir. Að fara og skrafa við vin-
konur sínar var í rauninni eina
skemmtunin, sem um var að
ræða. Nú í seinni tíð hefi ég
mikla ánægju af að spila bridge
heima hjá vinkonum mínum eða
fá þær heim til mín.
FORMADUR „HRINGSINS“
UNDANFARIN 16 ÁR
— Jú, og svo var kvenfélagið
Hringurinn stofnað í Hafnarfirði
og hefi ég veið formaður þess
undanfarin 16 ár. Ég held, að e.ig
inn geti átt betri félagskonur en
ég. Svo ágætar og elskulegar eru
þær í öllu samstarfi. Við höfum
reynt að láta ýmislegt gott af
félagsstarfseminni leiða. í fyrstu
beittum við okkur aðallegu að
því að hjálpa fátækum berkla-
sjúklingum, einnig höfum við
styrkt börn til sumardvalar í
sveit og nú síðast gáfum við 120
þús. kr. til fæðingarheimilisins í
Hafnarfirði, er það var vígt uú
í haust og tekur væntanlega tii
starfa um næstu áramót.
Hér fyrr á árunum gerðum við
Hringkonr.rnar töluvert af því
að leika, en nú síðan öll )eik-
félögin og leikstarfsemin kom til
sögunnar hefir minna orðið úr
því hjá okkur.
ELSKAÐI SVEITINA
OG HESTANA
— Segið mér, voruð þér ekki
töluverð hestamanneskja hér áð-
ur?
— Jú, ég hefi alltaf elskað
sveitina og hestaferðalög. Þegar
ég var unglingur norður á Grenj-
aðarstað fór ég oft í póstferðir
til Skútustaða, og eitt sumar fór
ég ásamt manni mínum á hestum
norður Kjöl til Sauðárkróks. Nú
fer ég ekki lengur á hestbak,
nema aðeins í svefni. Mig
dreymdi hér eina nóttina
fyrir nokkru, að ég var að
búa mig í reiðtúr, en fann
hvergi reiðpilsið, þegar til
átti að taka. Það var nú hvergi
nærri gott, en ég tók þá bara
stúdentshúfu, sem ég sá við hend
ina og setti hana upp til að „vsra
fín“. — í gamla daga .þótti það
nefnilega ekki lítils um vert að
vera fínn á hestbaki. Þá dreymdi
ungu heimasæturnar um að eiga
falleg reiðföt á sama hátt og ungu
stúlkuna í dag dreymir um að
eiga fínan og fallegan samkvæm-
iskjól.
hefi aldrei KVIÐIÐ
NEINU
— Og þér kvíðið ekkert fyrir
níræðisaldrinum?
— Nei, ég hefi yfirleitt aldrei
kviðið fyrir neinu á lífsleiðinni.
Mér finnst ég líka geta ýmislegt
gert enn. Ég hefi gaman af að
lesa, sérstaklega ljóð og er ágæt
til heilsunnar. Var reyndar anzi
slæm af gigt um tíma, en mér er
að batna hún smám saman. Svo
hefi ég líka átt því láni að fagna
að vera ætíð samvistum við gott
og yndislegt fólk — og yfir
hverju ætti ég þá að vera að
berja mér.
„í SPRETTINUM
ALLT SITT LÍF“
Nei, frú Guðbjörg er svo sann-
arlega ekkert á því að leggja ár-
ar í bát. Hún er ein þeirra, sem
hefur eins og fyrrnefnd vinkona
hennar komst að orði, „verið í
sprettinum allt sitt líf“ — en
stendur samt keik og óbeigð,
hress og lífsglöð andspænis ell-
inni — hún býður henni svo
greinilega byrginn.
Það sópar enn að henni eins
og þegar hún áður stjórnaði hinu
stóra og umfangsmikla heimili
sínu af alkunnum myndarskap
og rausn. — Hún lætur ekki und-
an fyrr en hún má til.
sib.
ÞAÐ er nú liðinn rúmur hálfur
fjórði tugur ára síðan ég sá frú
Guðbjörgu í Flensborg í fyrsta
sinn og einhvern veginn er það
svo, að alltaf er ég hitti hana,
þá finnst mér hún nær ekkert
breytast þó aidurinn færist yfir
i hana. Það eru sömu léttu hreyf-
ingarnar í fasi og framkomu,
sami áhuginn og dugnaðurinn,
sama glaðværðin og alúðin. Þetta
er því merkiiegra, er maður hef-
ur það hugfast, að lífsstarf henn-
ar hefur verið ærið umfangs-
mikið og lýjandi og lífsbrautin
síður en svo rósum stráð á köfl-
um. Heimili hennar og Ögmund-
ar heitins skólastjóra var mann-
margt, börnin mörg og gest-
kvæmt mjög, bæði af náms-
mönnum og öðrum, en skóla-
stjóralaunin lág. — Hús-
móðirin varð því að sýna sér-
stakan dugnað og hagsýni, ef allt
átti að haldast í sæmilegu horfi
og tókst henni það með afbrigð
um vel. Þetta var samt Guð-
björgu ekki nægilegt verkefni.
Hún hefur tekið þátt í margvís-
legri félagastarfsemi og alls-
staðar hefur munað um hana.
Starf hennar í kvenfélaginu
Hringurinn í Hafnarfirði, er þó
einna veigamest, enda má segja,
að hún hafi verið þar einn ötul-
asti félaginn frá öndverðu og
formaður þess hefur hún verið
síðast liðin 16 ár. Félagið hefur
í þessi rúm 40 ár, sem það hefur
starfað, unnið að margvíslegum
líknar og mannúðarmálum og
verið ómetanlegur styrkur íyr-
ir bæjarfélagið. Má þar m. a.
Framh. á bls. 11.