Morgunblaðið - 02.12.1953, Blaðsíða 7

Miðvikudagur 2. des. 1953
MORGU NBLABíÐ
7
karl Strand:
L IJ
t n r§

U M A B
SENN ERU nóvemberlok en
veðráttan bíður enn hikandi á
landamærum hausts og vetrar.
Skuggahjálmur jólaföstunnar,
sem venjulega grúfir þungt yfir
London á þessum tíma árs er enn
furðu léttur. Tveir eða þrír
þokudagar aðeins, en að öðru
leyti stillur og mildir dagar. Og
sú tilhugsun, að veturinn geti
naumast orðið meira en fjórir
mánuðir úr því sem komið er
gefur þessum fresti aukið gildi.
JÓLAÖSIN BYRJUÐ
í verzlunarhverfum borgar-
innar er veturinn hinsvegar
löngu kominn og jafnvel jólin
eru tekin að setja svip sinn á
búðargluggana. Með hverju ár-
inu sem líður verður vörufram-
boðið meira og margvíslegra.
Þeir sem kynntust fyrst stór-
verzlunum Lundúna fyrir tíu til
tólf árum síðan, þegar fáein
gamalmenni voru nær ein til af-
greiðslu í hálftómum búðarsöl-
um, eiga erfitt með að þekkja
á ný þessa sömu staði, sem nú
eru birgir af vörum, æfintýra-
lega skreyttir og iðandi af lífi.
Senn verður sá tími eins og
martröð í hálfgleymdum draum,
þegar hvergi sást skreyting né
Ijós í glugga, þegar hárgreiður,
sokkabönd eða þúsund aðrir
hversdagslegir smáhlutir voru ó-
fáanlegir þótt leitað væri með
logandi ljósi í öllum búðum eft-
ir endilöngu Oxfordstræti. Eng-
ann mun langa til þess að
dreyma þann draum á ný með
sömu martröð. Og þó áttu þessir
dagar einnig skopleg og ánægju-
leg atvik. Þá var kaupandinn
ánægður ef hann fann eitthvað
að kaupa í búðinni, sem hann
vanhagaði um. Nú er hann á-
nægður ef hann sleppur við að
kaupa það sem hann vanhagar
ekki um.
Hið síðastnefnda atriði er
raunar orðum aukið. Hægt er
að eyða heilum og hálfum dögum
í ýmsum stórverzlunum borgar-
innar, fara deild úr deild án
þess að nokkur búðarþjónn geri
alvarlega tilraun til þess að selja
gestinum nokkurn skapaðan
hlut. í mesta lagi er hann spurð-
ur hvort nokkuð sé hægt fyrir
hann að gera um leið og hann
kemur inn og svari hann neit-
andi þá er hann látinn eiga sig.
Mannmergðin á þessum stöðum
gefur því sjaldan rétta hugmynd
um kaupendafjöldann. Margir
koma til þess að skoða, sýna sig
og sjá aðra, njóta ylsins, birt-
unnar og umhverfisins. En þetta
er verzlunum drjúg auglýsing.
Og afskiptaleysið er þægilsgt
andrúmsloft, sem laðar við-
skiptavininn fremur en letur.
Þær vörubirgðir, sem hvar-
vetna blasa við augunum, eru
áþreifanlegar sannanir um við-
reisn iðnaðarins á síðustu tveim-
ur til þremur árum. Bæði vöru -
gæði og úrval hafa aukizt til
muna, og verðbólgan hefir num-
ið staðar að mestu. En sagan
er eigi að síður aðeins hálfsögð.
Sú verðhækkun, sem þegar hefir
átt sér stað í iðnaðinum hefir
dregið úr útflutningi, samkeppn-
in við Þýzkaland og Japan hefir
harðnað og þótt útflutningurinn
til Bandaríkjanna hafi sigið á
jafnt og þétt þetta ár hefir það
ekki nægt til þess að vega upp
á móti þeim mörkuðum, sem tap-
ast hafa annarsstaðar.
ERLENDIR MARKAÐIR
TAPAST
Þeir áfangar sem ríkisstjórnin
hefir náð í húsabyggingum og
framleiðslu fyrir innanlands-
markað hafa orðið ýmsurn ráð-
herrum hennar drjúgt umtáls-
efni til hugarhægðar. En hinn
raunsæasti þeirra, Butler fjár-
málaráðherra, hefir ekki látið
þann meðbyr blekkja sig. Síð-
astliðinn föstudag lýsti hann þvi
með góðum og gildum rökum á
Jólsn Eiálgasf — Belri og ódýrari framlciðsla —
* ■
Verkfall fyrir dyrum? — Sjónvarpið — Arsþing
fsfálsra lækna — Nýir 99Siams-tvíburaré
>6
Wariboko (til vinstri) og Tomunotanye
fundi ráðgefandi nefndar iðnað- leggja á ný fyrir þingið frum-
arins hverjar hættur lægju fram-J varp um leyfisveitingar til ein-
undan, ef erlendir markaðir stakra fyrirtækja til sjónvarps,
héldu áfram að tapast á sama' í auglýsingjaskyni. Hugmyndin
hátt og hingað til. Hann benti er að vísu allmjög breytt frá
á það að líkur væru til þess að því sem hún var, er hún kom
samkeppnin færi harðnandi á fyrst fram á sjónarsviðið, þar
næsta ári og búast mætti við að sem nú er gert ráð fyrir ströngu
Bandaríkin lækkuðu vöruverð s eftirliti, ekki ósvipuðu því er
sitt til útflutnings, til þess að gerist hjá sjónvarpsstarfsemi
iMnno R..Hor ho.r,r). brezka útvarpsins. Eigi að síður
vinna markaði. Butler beindi
einkum máli sínu til atvinnurek-
anda og verklýðsfélaga með á-
skorun um betri og ódýrari fram-
leiðslu.
á málið marga andstæðinga, jafn
vel innan stjórnarflokksins,
menn, sem óttast vanmenningar-
áhrif frá sjónvarpi reknu í aug-
Fjármálaráðherrann hefir næg ]ýsingaskyni. Því verður ekki
rök málum sínum til fram- ^ neítað að ameríska fyrirmyndin
færslu. Kolaiðnaðurinn sem gefur fyllstu óstæðu til slíks ótta.
allur annar brezkur iðnaður f llstu ástæðu til slíks ótta.
grundvallast a, stendur enn holl- Lávarðadeild brezka þingsins
um fæti og engar oyggjandi ur- er venjulega hógvær og afskipta-
bætur virðast a næstu grosum. liul af meiriháttar stórmálum,
Þott veltækmn i namunum hafi einkum ef um flokksmál er að
aukizt hafa afköstin í hlutfalli
ræða. En sú nýlunda hefir orðið
vjð mannfjolda ekki batnað að j þetta sinn að hópur lavarða
sama skapi. Framleiðsla velsmiðj úr báðum aðalflokkunum hefir
anna hefir einmg dregizt sam-'snúizt á móti frumvarpinu af
an, en sa iðnaður hefir hingað miklum þunga og Halifax lávarð-
til verið einn mattarstolpi lands- Ur hefir borið fram tillögu um
að vísa frumvarpi stjórnarinnar
ins. Þó er ástandið í bómullar-
iðnaðinum enn ískyggilegra, því frá. ’þTssí' óvænm mótstaða ’hefir
utfluttar bomullarvorur standa orðjð því eftirtektarverðari, sem
ekki lengur undir innfluttum það er ljósara að lhaldsflokkur.
hraefnum iðnaðarins. Þessir tveir inn mun heimta algert flokks.
hornsteinar brezkrar fram- (fylgj málinu til handa er það
leiðslu er ákaflega mikilvægur ^ kemur til atkvæðagreiðslu í
liður i fjárhagsóstandi þjóðai- neðri deild þingsins. Það verður
innar, og sá fólksfjöldi, sem hefir
uppeldi sitt af þeim er mjög
mikill.
VERKFALL FYRIR DYRUM
En nú stendur fyrir dyrum
verkfall i vélaiðnaðinum, sem
likur eru til að fram gangi, ef
stjórnin tekur ekki í taumana
með gagngerðum málamiðlun-
um. Verkamenn í þessari iðn-
grein fara fram á 15% kaup-
hækkun, sem synjað hefir verið
af atvinnurekendum. Að vísu er
ekki gert ráð fyrir verkfalli
nema einn dag, í áréttingarskyni
til þess að byrja með, en þar sem
það getur náð til um 2.000.000
verkamanna yrði skaði þjóðar-
búsins af því einu um 15 milljón-
ir punda. Ýmsum iðnaði af þessu
tagi er þannig háttað að eins
dags verkfall yrði í rauninni
þriggja daga töf.
Um sama leyti og þessar um-
ræður fara fram hefir vélaiðn-
aðurinn tapað 11 milljón sterl-
ingspunda útboði á járnbrautar-
vélum til Indlands. Sú pöntun
fór til Þýzkalands, sem undir-
bauð brezka tilboðið. Vélaiðnað-
urinn stendur því milli tveggja
elda, kröfu um kauphækkanir
annarsvegar, kröfu um verð-
lækkanir hinsvegar.
DEILT UM
AUGLÝSINGASJÓNVARP
í brezka þinginu hefir deilan
um auglýsingasjónarvarp bóla$>
upp á ný og, tekið á sig óvæntaiii
svip. Stjórnin hefir látið til leiðj-
ast, fyrir endurtekinn áróður fri
verzlpnarstétt íhaldsflokksins að
ing í einu þingkjördæmi Lund-
únaborgar. Þetta kjördæmi,
Holborn og St. Pancras hefir oft
verið baráttukjördæmi þar sem
fylgi Verkamannaflokksins og
íhaldsflokksins hefir vegið salt.
Við kosningarnar 1951 vann
Verkamannaflokkurinn kjör-
dæmið með litlum meirihluta.
En eins og kunnugt er, gefa
aukakosningar nokkra hugmynd
um vinsældir hverrar stjórnar,
einkum er líða tekur á kjörtima-
bilið. Úrslita þessarar kosningar
var því beðið með mikilli eftir-
væntingu og kappsamlega smal-
að atkvæðum á báða bóga.
Úrslitin urðu þau að Verka-
mannaflokkurinn hélt kjördæm-
inu og jók meirihluta sinn litils-
háttar. Eftirtektarvert var að
um 25% færri kjósendur greiddu
atkvæði en í kosningunum 1951.
Þetta var 23. aukakosningin
síðan núverandi stjórn tók við
völdum. í þessum kosningum
hefir íhaldsflokkurinn haldið 12
sætum og unnið eitt. Verka-
mannaflokkurinn hefir haldið 10
sætum og tapað einu. Meirihluti
stjórnarinnar í Hpuse of Comm-
ons er nú 19 þingmanna munur.
Sveiflur kjörfylgisins hafa því
verið harla litlar.
Svo skemmtilega vildi til að
daginn eftir þessa harðvítugu
kosningabaróttu var Mr. Attlee
gerður að heiðursborgara i City.
Sir Winston Churchill flutti að-
alræðuna fyrir minni hans!
ÁRSÞING FRJÁLSRA LÆKNA
HALDIÐ í LUNDÚNUM
Síðastliðinn laugardag hélt fé-
lagsskapur frjálsra lækna —
Fellowship for Freedom in
Medicine — ársþing sitt í Lond-
on. Félagsskapur þessi var stofn-
aður í mótmælaskyni er heil-
birgðislögin frá 1948 gengu í
gildi og ríkið tók við rekstri
lækninga. Aðalhvatamaður stofn
unarinnar var Horder lávarður,
sem er mjög þekktur læknir i
London.
Læknaþingið átaldi harðlega
þær tilhneigingar. sem borið hef-
ir á að gera heilbrigðismálin að
pólitísku bitbeini og samþykkti
að stefna að því að yfirstjórn
heilbrigðismálanna væri falin
sérstakri stjórn af þar til völd
um mönnum, er stæðu beint únd
því nýstárlegt að sjá hversu tafl-
ið snýst milli deildanna í þessari
togstreitu.
Það er oft gert lítið úr lávarða-
deildinni nú á dögum og margir
líta á hana eins og úrelta stofn-
un. En þvi verður ekki neitað
að á síðustu árum hefir máls-
meðferð þeirrar deildar oft varp-! ir eftirliti brezka þingsins. Það
að skýrara Ijósi á pólitísk L>enti á, að á síðastliðnum tíu
kappsmál en átt hefir sér stað arum hefðu sex heilbrigðismála-
í neðri deildinni, þar sem flokks- raðherrar farið með völd. Slík
aginn er mjög mikið strangari. I stoðug Umskipti hlytu ætíð að
1 lávarðadeildinni finnast ætíð standa heilbrigðisþjónustunni
mepn, sem fara sínar leiðir og fyrir þrifum
segja álit sitt hispurslaust hver
sem í hlut á, Virðing deildarinn-
ar meðal almennings er í sókn.
Nú fyrir stuttu hefir komið til
tals að endurskoða lögin um
deildina og nema brott ýmsa
agnúa, sem á þeim eru, Fundar-
sókn i deildinni er harla slæleg,
af þeim Ca 830 lávörðum, sem
rétt eiga til þátttöku mæta sjald-
an meira en eitt hundrað eða
svo. Margir eiga sæti i deildinni,
sem engan áhuga hafa á þjóð-
málum, og bsr öllum saman um
það, að slíkt sé vafasamt til
gengis. Hinsvegar eru þar á öll-
um tímum menn, sem láta þjóð-
mál mikið til sin taka en njóta
sín ekki vegna hins takmarkaða
isins. Ungir læknar. sem vinna
á slysadeildum sptialanna vsrða
einkum fyrir barðinu á slíkum.
stefnum, þar sem í þeirra hlufc
fellur það vandasama starf a'S
framkvæma fyrstu skoðun og
aðgerð á slysatilfellum þeim
er á stofnuninni koma, ent
annríki venjulega mikið og
vinnuhraði. Síðan rikið tók við
rekstri flestra spítala virðisfc
freistingin til skaðabótakrafa
hafa vaxið til muna.
Og jafnvel þótt ekki komi til
skaðabóta er hverjum lækni ó-
geðfellt að eiga slík málaferli
yfir höfði sér. Árangurinn hcfir
því orðið sá að yngri læknar
hliðra sér hjá því að takast á
hendur lágt launuð ábyrgðar-
störf hjá ríkinu, einkum í af-
skekktum stöðum, þar sem lítið
er um ráðgefandi hjálp eldri
lækna.
Fyrr á tímum meðan sjúkra-
hús voru annaðhvort sjálfseign-
arstofnanir eða rekin af bæjar—
félögum eða einkafyrirtækjum
tóku slíkir aðilar venjulega a&
sér að verja lækni sinn fyrir
rétti og greiða skaðabætur ef til
kom. Nú á dögum heimtar ríkiffc
hinsvegar að slíkar skaðabætur
séu greiddar af læknunum sjálf-
um.
Brezka læknafélagið hefir tek-
ið þetta mál til vandlegrar at—
hugunar og komizt að þeirri nið-
urstöðu að þótt sjálfsagt sé að
gera fyllstu kröfur til læknisins-
um vandvirkni í starfi, sé eina
lausnin sú að hvert sjúkrahús
sjái ungum læknum fyrir greið-
um aðgangi að eldri og reynd-
ari læknum í hverri grein, þeg-
ar þau vandamál ber að hönd-
um, sem líkleg eru til þess að
reynast hinum unga lækni of-
viða. Með því sé ekki einungis
forðað slysum, heldur sé einnig
létt af ungum læknum þeinv
vanda að taka ákvarðanir, sem
ofvaxnar eru reynslu þeirra og-
þroska. — Eftir er að vita hversu
tillögur þessar verða hagnýttar
i heilbrigðisráðuneytinu.
„SÍAMS TVÍBURAR"
FRÁ NÍGERÍU
Síðustu tíðindin úr lækna-
heiminum í London eru dálítið
nýstárleg. Tvær þeldökkar ung-
frúr frá Nigeria komu fyrir
stuttu til Hammersmith Hospital
til þess að leita sér læknishjálp-
ar. Og þá varð uppi fótur og fit
um allan spítalann og jafnvel
viðar. Því hér var ekki um nein-
ar venjulegar ungfrúr að ræða.
Þær heita Wariboko og Tom-
unotanye og eru systur. Þær eru
hrokkinhærðar, dökkeygar og~
kátar og fjörugar. Þær eru tæpra
fjögurra mánaða gamlar og vógu
sjö pund samanlagt þegar þær
fæddust. Þær eru samvaxnir tví-
burar. Og Hammersmith lækn-
arnir ætla að reyna að skilja
þær sundur.
Samvaxnir tviburar — Síams-
tviburar, eins og þeir eru venju-
lega kallaðir — eru ekki eins
sjaldgæfir og búast mætti við.
Þeir fæðast til jafnaðar árlega
einhversstaðar í heiminum, en.
dánartalan er há. Hinsvegar eru
næg dæmi þess að aðgerð hafi
tekizt. Brezka læknablaðið get-
ur um annað par, sem fæddist
Allmjög er farið að bera á því
að erfitt sé að fá unga lækna til
þess að starfa á slysadeildum og
i öðrum lágt launuðum stöðum
í Bretlandi. Ber þar einkum
tvennt til. Annarsvegar er kaup-
gjaldið, sem yfirleitt er lágt, mið-
að i flestum tilfellum við verð-
lag eins og það var árið 1948
þegar ríkið tók við. Hin aðal-
orsökin er sú, að kærur sjúklinga
vegna vanrækslu eða mistaka í Nigeria árið 1936 og var aðskil
hafa mjög farið í vöxt á þessu
tímabili.
SJÚKLINGAR VILJA GERA
SJÚKDÓMA SÍNA AÐ
FÉÞÚFU
Kærur sjúklinga á hendur
starfssviðs. Dæmi eru til þess að lagknum er ekkJ nýtt fyrirbæri
menn hafa nauðugir flutzt upp f Bretlandi þrátt fyrir strangan
í deildina frá House of Comm- ag£) innan stéttarinnar, enda af nutu mikilla vinsælda, en hvor
ons, þegar þeir tóku lávarðstign ýmsum toga SpUnnar. Vitanlega Óe.lmingiir fyrir sig var dálítið
ið af lækr.i á staðnum. Og eitt
par var skilið sundur með góð-
um árangri í New Orleans í
september síðastl.
Ég sé á fornum bókum að
snemma á tólftu öldinnj fædd-
ust samvaxnar systur í Biddend-
en, sem er lítill bær niðri i Kent.
Þær lifðu til 34 ára aldurs og
í arf,
VERKAMANNAFLOKKUR-
INN JÓK FYLGi SITT
í AUKAKOSNINGUNUM
Nýlega er afsfaðin , aukakosn-
getur læknum yfirsést sem öðr-
um dauðjegum mönnum, en tíð-
ast er prsökin sú að miður vand-
aður sjúklingur, reynir að gera
sér sjúkdpm sinn að féþúfu ým-
ist á kostnað læknisins eða rík-,!
afbrýðissamur gagnvart hinupk
London, 23/11. ’53.
í MORGIMJLA01MJ