Morgunblaðið - 14.01.1956, Page 2

2
MORGUNBLAÐtÐ
Laug«irdagur 14- jan. 1956 1
fMerkilegl frtynvarp Jéns Sigurðssonar á Reynisfað
Spjaldskrú aSSra íslendinga með
mpplýsingum mm æiiir eg tengdir
Hiifaveiian og kuldinn
veldur vafnsskorf; í kuldanum
lalið að til séu uppiýsingar um 2 miiljónir
manna frá landnámstíð tilvorradaga
JÓN SIGUPuÐSSON á Reynistaö hefur lagt fram á Alþingi frum-
varp til lag'a um skráningu íslendinga til st.Uðnings mannfræði
og aettfræðirannsóknum. Er hér um að ræða nierkilegt nýmæli, sem
-M iðar að því að komið verðl á fót við þjóðskjala.safnið spjafdskrá
yfir alla íslendinga frá landnámstíð með heÍ7,tu.,æviatriðum þejrra
og sérstaklega «»eð hinuro gleggstu uppiýsingum' úm ættir hvers
»*r.anns og tengdir, ■ ■ ,
Hér er um tvíþætt verk að ræða.. í fyrsta lagi söfnun
heimilda um æviatriði allra íslendinga, sem lifað hafa frá
landnámstíð og þar tii manntalsspjaldskrá Hagstofunnar
hófst 16. okt. 1952.
I öðni lagi að geyma þær upplýsingar, sem spjaldskrá
Hagstofuimar veitir. Skal hagstofan í þessum tilgangi halda
tii haga spjötdnm hvers íslendings og aihenda þau við lát
hans pjóðskjalasafninu.
*JT V' íJt ÍVJILI.JÖNIR
ISLENDIAGA FRÁ UPPHAFÍ
Á fur.di Neðri deildar í fyrra-
dag, flutti Jón Sigurðsson ýtar-
lega framsöguræðu íyrir frum-
varpi sínu. Vakti ræða hans mikla
og verðskuldaða athvgli í þing-
sölunum. því að öllum virtist það
Ijóst að slík spjaidskrá og rann-
sókíúi í sarobandi við hana
tnyndu draga fram í dagsljósið
ýmislegt úr sögu þjóðarinnar,
nem áður hefur verið litt þekkt
Ræðumaður sagði að gizkað
íiefði verið á að íslendingar, sem
citthvað er kunnugt um og þyrfti
nð skrásetja, frá landnámstíð til
vorra d-aga, veern alls um 2
miltjóhir. Er þetta miklu lægri
íala, en rnargar þjóðir verða að
nkrásetja árlega hjá sér.
flutti breytingartillögu um- að
veita 150 þús, kr, til að koma, á
fót. mannfræðideild.
OF LÍTIÐ LNDIRBÚIB
Kvaðst Jón hafá greitt atkvæði
gegn þeirri tillögu, yegpa þes§, að
hann teldi þetfa mál þannig vax-
dð, að ifáuðsynlegt væri að taka
þaðákveðnum tökum og setja um
það strax.í upphafi ýtarleg Laga-
fjTÍrmæli. Einnig væru. meiri
líkur til að hæfur skrásetjari i
fengist ef, starfið væri ákveðið.!
rneð lögum, í stað þess að hann
verði undir högg að sækja með
laun sín hverju sinni.
Af þessum ástæðum, sagði Jón
Sigurðsson, taldi ég málið alltof
lítið undirbúið og fjárveitingu í
iþessu skyni því ótímabæra eins
og sakir stóðu.:
En vaxandi skilningur
margra manna á gildi þjóð-
legra verðmæta gefur tilefni
til að álykta, að nú sé vakinn
sá áhugi, sem beðið hefur ver-
ið eftir til að koma þessu roáli
í örugga höín. Ég hef því ráð-'
izt í að færa þessa hugroynd í
þann lagastakk, er hér liggurj
fyrir, samkvæmt því er ég tel
að öllu athuguðu be*t henta
aðstæðum.
I.YFIRSTANDANDI kulda og stormum hefur eðlilega mætt mjög
á Hitaveitunni. Gegnarlaus nætureyðsla á vatninu hefur or-
sakað skort á vatni síðdegis dag hvern, nærri því síðan i byrjun
desembermánaðar. En svo víða var vatn látið renna næturlangt í
húsum á hitaveitUsvæðinu í fyrrinótt, að það magn va^ méira
heldur en allur bærinn fékk á fyrstu árum Hitaveitu Reykjavíkur.
— Af þvi má öllum Ijóst vera, að ekki er hægt að hafa nægitegt
vatn, þegar um svo.na fádæma valnsnotkun er að ræða að nóttunni.
Verðlaunagátur
BLADIÐ birtir hér vegna óska
verðlaunagátur úr útvarpsþætt-
inum „Heilabrot" undír stjórn
Zóphóníasar Péturssónar, fluttar
í útvarpinu sunnudaginn 8. þ. m,
Ráðningar skulu hafa borizt til
báttarins fyrir 20, þ, m.
; Helgi aigurðsson forstj. Hita-
veitu Reykjavíkur skýlði Mbl.
frá þessu í samtali í gær.
VARASTODIN
STÖBVGT í GANGI
Það var í ' byrjun desember,
feem fyrst' tók að reyna verulega
á þolrifin hjá okkur, sagði Helgi
og var, þá Varastöðin við Elliða-
ár tekin í notkun. Fyrst í stað var !
hún látin, snerp.a á valninu frá
Reykjum, en það kom brátt í ljós,
að betra var að taka vatn úr
Elliðaánum, hreinsa það og hita
síðan í stöðinni og láta það
renna inn á vatnsæðarnar til
bæjarins,
GEYMARMR TÆMAST
SÍDDEGIS
Siðan 5: des. hefur Varastöðin
stöðugt verið í notkun vegna
kuldanna. Qg þrótt fyrir þessar
ráðstaíanrr allar, hafa aldrei að
morgni dags verið fullir geymar
á Qskjuhlíð frá því 5. des.
Stundum hafa geymarnir á
Öskjuhlíð verið orðnir tómir
milli klukkan 4 og 5 á daginn,
En versti dagurinn á vetrinum
— og jafnvel þó lengi'a væri
leitað aftur í sögu Hitaveitunnar
— var föstudagurinn. Aðfaranótt
hans komst nætureyðslan á hita-
veitusvæðinu upp í 260 sek.lítra,
Er það eins og fyrr segir, nokkru
meira magn en Hitaveitan hafði
yfír að ráða á fyrstu árum- sín-
um. Þetta hafði í för með sér,
að geymar Hitaveitunnar voru
tómir orðnir um kl. 4 síðd.
SPARIÐ VATNIt)
Af því, sem hér hefur verið
rakið í samtali Mbl. við Helga
Sigurðsson forstjóra, þá hlýtur
það að vera öllum ljóst, sem að-
njótandi eru Hitaveitunnar, að
slíkt óhóf, sem á sér stað um
notkun vatnsins um nætur, leiðir
aðeins af sér óþægindi og leið-
indi, sem því fylgja að vera 2
ilía upphituðu húsi í vetrarhörk-
um, eins og nú er dag hvern.
Stöðug étíé í Ey/um
en báturnir tilbúnir
Vestmannaeyjar 12. jan.
MARGIR bátar eru nú tilbúnir og aðrir að verða tilbúnir að hef ja
róðra frá Vestmaimaeyjum, svo að jafnskjótt og lausn fæst á
vandamálum útvegBÍna mun vertíð hefjast. Segja má að stöðvun
bátafiotans hafi ekki komið að sök hér, vegna þess að stöðug ótíð
hefur verið allt frá áramótum.
Wlll'iiÆBl UPPISTADA
b.OjRNBÓKMENNT ANN A
Ættfræði og mannfræði eru
Þær fræðigreinar, sem íslending-
ar hafa löngum lagt stur.d á. Þær
voru samgrónar forfeðrum vor-
um, er þeir námu ’nér land. Þess-
ui a fræðiiðkunum eig.um vér það
að þakka, að vér vitum nokkur
nkii á fjölda roanna, er byggt
h fa þetta iand á liðnum öldum.
Og ejssi í d,ag verða ættir mjög
margra Íslendínga úr ölium stétt-
um ralítar til niaima, sem uppi
voru á 9, öfd. Þetta er, að ég ætla
cmsdæmi hjá þeim þjóðum, sem
»>ú li u uppi. í öðrum löndum eru
ö fotnar aðalsættir og stórhöfð
>ngja, sem hægt er að rekja með
♦tckkurri vissu aftur í miðaldii’,
cn fáar þó lengra en aftur á 11.
og 12. öld. Um ættir annarra vita
►ner.n næsta lítió.
Enn minnti ræðumaður á það,
að ættfræði forfeðranna hefói'
verið eur Itólzta hvöt þeirra. til
að rita fornbókmenntirnar. En
\y,nv eru að uppistöðu fvrst og
frerr.st ættaraögur.
ÝMSAR HEIMÍLDIR,
SVO SEM MANNTAL
Þá rakti ræðumaður hvaða
heimildir helzt væri við að styðj-
aet*frá umliðnum öldum. Skýiar
h- ijruldir eru að ejálfsögðu til frá
Í9. og 20. öldinni, en strax þegar
lcontur aftur á 18. öld verða þær
#»innL Hafa áhugamenn unnið að
|>ví að rekja ættir, en oft hefur
verið um tvíverknað að ræða.
Nú gerir Jón Sígurðssom ráð
fyrh t»ví, að áhugamenn í ætt-
fræði myndu, verða fúsir til að
veita aðstoð við samningu spjald-
ukrárinnar og telur hann að ötull
og áhugasamur skrásetjari með
duglegri vélritunarstúlku og með
nðstoð áhugamanna víðs vegar
uȒi land, myndi afkasta miklu
vfc' ki, þegar góð • skipan væri
korain á vinnubrögðin.
Má benda á það að aðstoð
áhugamanna hafði stórfellda þýð
ingtí við órnefnasöfnun fyrir
#iokkrum árum. Var næstum allt
Vfcrkið unnið af áhugamönnum
urr. örnefnasöfnun í hinum ýmsu
byggðarlögui?t. .
AÐSTOÐ ÁHUGAMANNA
Það er tillaga Jóns að mennta-
málaráðherra skipi mann til að
veita skrásetningunni forstöðu.
Skal hann hafa lagt stund á ís-
lenzka ættfræði og mannfræði og
! sýnt hæfni sína á þvi sviði. Hann
telst með starfsmönnum þjóð-
skjalasafnsins og nefnist skrásetj-
ari þjóðskjalasafnsins,
ÆUast flatningsmaður til.
þess að skrásetjari annist um I
samningu spja Idskrárinnar,
vinni að því að fá áhugamenn I
um þessi málefni tii liðs við
sig, þíinnig að þeir taki að sér
skrásetningu í einstökum hér-
uðum eða byggðarlöguni og
.sömuleiðis leita til félaga, er
að þcssu viJja vinna, svo sem
sögufélaga og átthagaíélaga.
LJÓSMYNDIR
OG HLJÓMPLÖTUR
Tillaga hefur komið fram um,
að þeir sem að skrásetningu y.nnu
söfnuðu einnig Ijósmyndum og
létu taka upp raddir manna á
hljómplötur. Skýrði Jón frá því
að forstöðumenn -Þjóðminjasafns-
ins hefðu nú-í raörg ár hlutazt til
um myndasöfnun og skrásetningu
þeirra. Ætti Þjóðminjasafnið nú
á annað hundrað þúsunda Ijós-
mynda. Einnig hefði Þjóðminja-
safnið með aðstoð Ríkisútvarps-
ins látið taka raddir manna. á
hljómplötur, s.em eru geymdar í
Þjóðminjasafninu. Af þessu er
ljóst, að unnið er að báðum þess-
um verkefnum af aðilum, sem ó-
hætt er að treysta, Mörg járn í
gldi yrðu oft tii þess að éitt þeirra
éða fleiri brynni og er þá verr
farið. Síðar meir.mætti líka, þeg-
ar reynsla er fengin, fjölga verk-
efnum skrásetjara, ef það þykir
æskilegt.
TILLAGA BJARNA FRÁ VOGI
í ræðu sinni gat Jón Sigurðs-
feon þess, að Bjarni Jónsson frá
Vogi hefðr' fyrst hreyft hugmynd-
inni um spjaMskrá allra íslend-
inga. Síðan hefur þetta borið á
góma öðru hverju og nú síðast á
yfirstandandi Alþingi við f járlaga
umræðu, þegar Gylfi Þ. Gíslason
STRÆTISVAGNARNIR
Strætisvagnar ganga á miUi
tveggja endastöðva, og á sama
tíma frá báðum stöðvum. Maður,
sem gengur eftir leið þeirra mæt-
ir strætisvagni á 7% mínútna
fresti, en vagnamir ná honum á
15 mínútna fresti.
Fyrsta ferð strætisvagnanna er
klukkan 7 að morgni.
Hvenær fer næsti vagn frá
endastöð?
HRÚTURINN
Eitt sinn sagði Jón- vinnumað-
ur: „Hrúturinn getur ekki staðíð
fyrir hornum, og þó ©r hann
kollóttur.“
MEÐHJÁLPARINN
Meðhjálpari r.oldcur kom með
þrjú sóknarbörn tU prestsins, og
spurði prestur hann, hve gömul
þau væru:
„E£ ég legg aldur þeirra sam-
an kemur út työfaldur : aldur
minn,“ svaraði meðh'jálparinn,
„en ef ég margfalda aldur þeirra
saman kemur út 2450. Og þú
veizt, hve gamall ég er.“
„Þetta get ég ekki reiknað,“
sagði prestur,
„En, ef ég segi þér nú líka, að
þú sért elztur af okkur öllum?"
„Já, þá get ég reiknað það,“
sagði presturinn,
Hve gamall er presturinn?
FIMMTUÐAGINN 12. janúar var
undirritaður í Reykjavík samn-
ingur um viðskipti milli íslands
og Finnlands á tímabilinu frá 1.
febrúar 1956 til 31. janúar 1957.
Samninginn undirritaði fyrir
hönd íslands dr. Kristinn Guð-
mundsson, utanríkisráðherra, og
fyrir hönd Finnlands Joel Toivola
formaður finnsku samninganefnd
arinnar, sem dvalizt hefur x
Reykjavík að undanfömu.
Samningnum fylgja tveir vöru-
listar. Helztu útflutningsvörur á
FÆRETINGAR
MEÐ GULLFOSSI
Um miðnætti í nótt er Gullfoss
væntanlégur til Veetmannaeyja.
Með honum koma lðO Færeying-
ar til landsins, Þar af ætla 50 að
róa frá Vestmannaoyjum. Hefur
því verið ákveðið, ef veður leyfir,
að Gullfoss komi hér á ytri höfn-
ina og þessir fimmtíu fari í land.
NÝR BÁTUR — HALKÍON
Hingað kom fyrir skömmu nýr
bátur, Halkíon, sem er eign Stef-
áns Guðlaugssonar í Gerði o. fl.
Hann er 50 smálestir, með 150
hestafla Bukh-disel-vél. Er hann
keyptur í Ðanmörku í staðinn
fyrir bát, sem þeir félagar misstu
s.l. hauat.
Á rxæstunni er von fleiri báta.
Þannig á Gísli Þorsteinsson í
Laufási von á 70 sml. stálbát, sem
smíðaður er í*Þýzkaiandi. Helgi
Benediktsson á von ábát frá Sví-
þjóð, Rafn Kristjánsson fær stái-
bát frá Hollandi og enn á Jóhcinn
Pálsson von á nýjum bát. Ailt
eru þetta mjög vönduð skip og
íslenzka vörulistanum eru þess-
ar: saltsíld, gærur, þorskalýsi,
skreið, sildar- og fiskimjöi, fryst-
ur fiskur- og fryst síld, kinda-
garnir og niðuraoðnar fiskafurð-
ir. Samkvæmtr finnska listanum
verða helztu-útflutning3vörur frá
Finnlaadi tii i ísiands, pappír og
pappírsvörur, timbur, staurar,
krossviður, þilplötur, rafmagns-i
vélar, tunnustafir og gúmmískó-
fatnaður.
Frá utanríkisráðuneytinu.
búin öllum nýtízku öryggis- og
siglingatækjum.
Veðrið í desembcr
SÁ desember, sem nú er nýlið-
inn var kaldur um land allt,
einkum í innsveitum, þar sem
hitinn var allt að því 3 stigum
lægri en í meðallagi. Við strönd-
ina var einu til tveirn stigum
kaldara en í meðal-desember.
Úrkoman var mikil á Norður-
landi, 70 mm á Akureyri og 138
á Húsavík, mest snjór eins og
vant er. Mest af þessari úrkomu
féll síðari hluta mánaðarins, og
varð þá snjóþungt og ófærð
mikil. í öðrum héruðum var ór-
koman fremur lítil, einkum á
Suðvesturlandi. í Reykjavík
mældust aðeins 39 mm, 77 mm á
Súðureyri, 19 á Hæli í Hrepp-
um, 16 á Hamraendum í Dala-
sýslu, en 38 í Síðumúla í Borgar-
firði. Á Egilsstöðum á Völlum
mældust 39 mm. Þó að úrkoman
væri lítil um mikinn hluta lands-
ins, var ekki snjólétt nema fyrri
hlutann. Mest af úrkomunni féH
sem snjór en ekki regn, og meiri
hlutinn af snjókomunni kom á
stuttum tíma skömmu fyrir jól,
en síðan kom engin þíða fyrr en
um áramót.
Fyrstu daga mánaðarins var
framhald á nóvemberveðrinu,
stillt veður og snjómugga víða.
Þann 5. gekk hann í útsynning
en síðan fljótlega í norðrið með
kuldakasti fram að 12. og snjóaði
þá hvern dag norðan lands, en
.sunnan lands var biartviðri. Fyr-
ir miðjan mánuð komu nokkrir
mildir dagar með allt að 5 stiga
hita. Síðan kólnaði ú ný og rétt
fyrir jólin snjóaði talsvert með
austanátt á Suðurlandi. Snjókom
an færðist norður yfir landið og
verður að stórhríð þ. 22. Liggur,
sá snjór fram á gamlársdag. ,
Viðskiptasamningur við
Finnland undirritaður